Klimaatverandering & Milieuverontreining

EEN POLARISEREND ONDERWERP

Het besef dat we door onze Westerse, ongebreidelde consumptie een wissel trekken op de leefbaarheid van de aarde is iets wat meer en meer doorbreekt, ook in de gereformeerde gezindte. Duurzaamheid en klimaatverandering zijn echter helaas onderdeel van een sterk gepolariseerd maatschappelijk en politiek debat, waaraan ook christenen deelnemen. De uitnodiging om iets te schrijven over milieu en klimaat heb ik aangenomen, enerzijds in de overtuiging dat wij ons moeten laten gezeggen door Gods Woord en ook dat de wetenschappelijke kennis over dit onderwerp voor ons betekenis heeft; anderzijds in de hoop dat dit artikel zal bijdragen aan het bevorderen van deze visie. In dit artikel wil ik overigens niet alleen stilstaan bij klimaatverandering, want er is veel meer aan de hand met onze aarde. Het gaat ook om de uitputting van grondstoffen en om de verontreiniging van lucht, bodem en water, met grote gevolgen voor de biodiver-siteit, onze gezondheid en ons leefmilieu.

Klimaatverandering

Bij klimaatverandering is het van belang om een viertal feiten te benadrukken waarover binnen de wetenschap geen twijfel bestaat. Het eerste is: de aarde wordt warmer en de snelheid van de huidige klimaatverandering is ongekend in de historie. De gemiddelde wereldtemperatuur is sinds 1960 met circa 1,1 graden Celsius gestegen en in Noordwest-Europa met circa 1,5 graden. In de periode dat de temperatuur is gemeten, zijn de tien warmste jaren allemaal van na 1998 en daarbij horen alle jaren na 2014. Het tweede feit is dat de atmosferische concentraties van broeikasgassen wereldwijd sterk zijn toegenomen, met name sinds 1960. Daarbij gaat het om een toename van ruim 40 procent voor kooldioxide (CO2), van meer dan 100 procent voor methaan en van circa 20 procent voor lachgas. Het derde feit is dat de stijging in de concentraties van broeikasgassen een gevolg is van menselijk handelen. De stijging van CO2 wordt vooral veroorzaakt door het verbruik van fossiele brandstoffen en in mindere mate door ontbossing. In het geval van methaan en lachgas is de intensivering van de landbouw een heel belangrijke oorzaak. Het vierde feit is dat stijging van de hoeveelheid broeikasgassen leidt tot opwarming van de aarde en er dus een oorzakelijk verband is tussen menselijk gedrag en klimaatverandering. Nog altijd zijn er ‘klimaatsceptici’, die een oorzakelijk verband tussen menselijk gedrag en klimaatverandering ontkennen, maar onder wetenschappers is dat vrijwel niet meer het geval. Door de steeds sterker wordende bewijzen voor genoemd verband is het percentage wetenschappers dat dit ontkent inmiddels kleiner dan 1%. Het meest recente rapport (uit 2021) van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), laat op basis van de beschikbare gegevens zien dat ‘natuurlijke’ oorzaken in de afgelopen 60 jaar wel geleid hebben tot schommelingen in de temperatuur, maar niet tot een stijgende trend. De gevolgen van klimaatverandering zijn nu reeds sterk merkbaar. In koudere delen van de aarde, waaronder ook Nederland, leidt een toename van de concentratie van CO2 in combinatie met een stijging van de temperatuur, tot een toename van de voedselproductie. Op wereldschaal is het effect echter negatief, met name in warme gebieden zoals Afrika, waar voedselproductie juist hard nodig is. Daarnaast leidt klimaatverandering tot aantasting van ecosystemen, waaronder koraalriffen, en tot smeltende gletsjers en ijskappen, met als consequentie een steeds sterker versnelde zeespiegelstijging. Verder is er sprake van een toename van weersextremen, waaronder zware stormen en tropische cyclonen, intensere en frequentere hittegolven, zware regen en extreme droogte. Daarbij treden elkaar versterkende effecten op die de kans op het optreden van onomkeerbare veranderingen doen toenemen. Denk aan het afsterven van bossen rond de poolcirkel door branden en insectenplagen, mede door klimaatverandering, waardoor extra CO2 wordt uitgestoten. Een ander voorbeeld is het smelten van permafrost waardoor grote hoeveelheden methaan vrijkomen, een broeikasgas dat 30 keer sterker bijdraagt aan de opwarming dan CO2. Bij de huidige stand van kennis varieert de verwachte temperatuurstijging van minimaal 2 graden, als we

Uitputting van grondstoffen

De westerse kapitalistische economieën zijn heel sterk gericht op groei. Bij de consument komt dit tot uiting in ongebreidelde koopzucht en bij de producent in eindeloze reclame om van de productie zo veel mogelijk te verkopen. Daardoor heeft de economie een grenzeloos karakter, terwijl de aarde begrenzingen heeft. Het eerste – voor iedereen te begrijpen - gevolg is dat dit leidt tot overexploitatie en uitputting van natuurlijke hulpbronnen, waaronder olie en gas, maar ook land, water, voedingsstoffen, zoals fosfaat, en zeldzame aardmetalen.

Lucht- en water- verontreiniging

Luchtverontreiniging, vooral door fijnstof en daarnaast ook door ozon en stikstofoxiden, is een groot probleem in steden. Berucht is de ‘grote smog’ die Londen teisterde in 1952. Sinds die tijd is er in Europa veel verbeterd aan de uitstoot van zwavel- en stikstofoxiden, terwijl omgekeerd de problemen enorm zijn toegenomen in Azië, met name in India en China. Volgens een WHO-rapport uit 2013 veroorzaakte luchtverontreiniging toen wereldwijd 16% van de sterfgevallen door longkanker, 25% van de sterfgevallen door longziekten (COPD), 17% van de zogenaamde ischemische hartziekten en beroertes en ongeveer 26% van de sterfgevallen door luchtweginfecties. In Nederland heeft de relatief hoge concentratie aan fijnstof ook een aanzienlijk effect op de gezondheid.

Een ander probleem, waar iedereen in Nederland inmiddels wel van gehoord heeft, door de stikstofcrisis, is de afname van de diversiteit aan planten- en diersoorten (biodiversiteit) door de uitstoot van stikstofoxiden en ammoniak. De neerslag hiervan leidt tot bodemverzuring, waardoor de beschikbaarheid van voedingsstoffen zoals calcium, kalium en magnesium afneemt, en er anderzijds teveel stikstof is. Verder is in grote delen van West-Europa, Amerika en China sprake van een te hoge ‘afspoeling’ van stikstof en fosfaat naar sloten, rivieren, meren en uiteindelijk de zee. Dit kan leiden tot overmatige algenbloei. Het water wordt dan troebel, de plantendiversiteit neemt af en de afbraak van algen kan zoveel zuurstof uit het water halen dat vissen sterven. Als laatste noem ik nog de verontreiniging met plastic en zware metalen.

Verlies van biodiversiteit

In het algemeen is de biodiversiteit, door toedoen van ons mensen, met name in de afgelopen 50 jaar sterk afgenomen; dit als gevolg van overexploitatie, vervuiling en andere bedreigingen. Het Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten (IPBES) kwam in 2019 met een alarmerend rapport over de achteruitgang in biodiversiteit op wereldschaal. Ongeveer 1 miljoen van het geschatte totaal van 8 miljoen dier- en plantensoorten wordt met uitsterven bedreigd. In Nederland is de afgelopen 30 jaar een achteruitgang van circa 50% geconstateerd van vlinders en van diersoorten die karakteristiek zijn voor agrarische gebieden en voor open natuurgebieden. Er is ook een overvloed aan bewijs dat het risico op een wereldwijde pandemie, zoals nu Covid-19, sterk toeneemt door de achteruitgang in biodiversiteit. De huidige productie en consumptie, samen met de uitbreiding en intensivering van de landbouw en boskap verstoren de natuur. Deze factoren vergroten ook het aantal contacten tussen wilde dieren, vee, ziekteverwekkers en mensen en daarmee het risico op pandemieën. Het IPBES verwacht dan ook dat er vaker dodelijke pandemieën zullen optreden, tenzij we onze levensstijl drastisch veranderen.

In een volgend artikel wil ik ingaan op onze verantwoordelijkheid voor deze problematiek tegenover God, die de Schepper en Eigenaar is van deze aarde.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen