Cultuurchristendom: waardevol of lege huls?

De betekenis van cultuurchristendom is behoorlijk intuïtief. Een cultuurchristen is iemand die niet (zozeer) gelooft in het bestaan van de God die zich in de Bijbel openbaart, maar het christelijk geloof meer in ‘instrumentele’ zin waardeert. Bijvoorbeeld omdat het geloof een mens socialer maakt of omdat christenen meer geld weggeven dan onchristelijke landgenoten. Maar de term ‘cultuurchristendom’ wordt vaker in maatschappelijke dan in persoonlijke zin gebruikt; een cultuurchristen in de maatschappelijke zin van het woord is iemand die de invloed van het christendom op de maatschappij als geheel positief waardeert.

Rechts cultuurchristendom

Deze vorm van cultuurchristendom zien we terug bij rechtse partijen als de PVV en FvD die het belang van de Joods-christelijke cultuur benadrukken. Een mooi voorbeeld hiervan is het debatje over minaretten en gebedsoproepen tussen Baudet en Bisschop, tijdens de begrotingsbehandeling van BZK. Hierin wierp Baudet de SGP’er voor de voeten:

‘Het beschermen van historisch cultureel erfgoed is een volstrekt normaal onderdeel van een zichzelf respecterende natiestaat. (…) De natiestaat Nederland moet dat ook gewoon verdedigen. U hoeft niet zo voorzichtig te zijn. U hoeft niet altijd maar in dat Christelijke excuus-reflex te schieten. U hoeft zich niet zo nederig en voorzichtig op te stellen. Wees trots op Nederland, wees trots op onze fantastische religie; de beste religie die er ooit geweest is, en draag dat uit!’¹ Deze boodschap van Baudet lijkt aan te slaan bij een deel van de reformatorische achterban. Zo vroeg Bart-Jan Spruyt aan Thierry Baudet: ‘Bent u het die komen zou of hebben wij een ander te verwachten?’. ² Een duidelijke verwijzing naar Mattheüs 11:3 waarin Johannes deze vraag aan Jezus stelt. En Henk-Jan Prosman zei bij café Weltschmerz (een rechts burgerjournalistiek platform) op de vraag wat er zou gaan veranderen als het christendom weer dominant zou worden in Europa:

Wat gaat er veranderen als het christendom weer dominant wordt in Europa? - ‘Niet zoveel denk ik. De verwevenheid van het seculiere wes ten met het christendom is groot. Europa of het christendom; dat is haast synoniem. (…) Niet dat iedereen dat persé hoeft te geloven of elke zondag naar de kerk hoeft te gaan, maar dat te zien als iets dat ook een deel van jou is.’ 3

Links cultuurchristendom

Toch is cultuurchristendom geen rechts fenomeen. In de Ongelooflijke Podcast vertelt Yvonne Zonderop (journalist van de Groene Amsterdammer):

‘Ik beschouw mezelf als een cultuurchristen. Ik beschouw mezelf als een christen die staat in de christelijke traditie, als iemand die het verhaal heeft meegekregen. Dat verhaal is onderdeel van mijn verhaal. De kunst die daarmee te maken heeft, de wereldbeschouwing, de opdracht die het christendom geeft; dat zijn allemaal dingen die ik wel in mij voel. Maar ik heb niet de behoefte om met God te communiceren. God zegt mij niet zoveel als ik eerlijk ben (…)’. ⁴

In de podcast bespreekt ze, samen met, journalist David Boogerd en Theoloog Des Vaderlands Stefan Paas waarom er zo weinig linkse cultuurchristenen zijn. Maar zij betogen ook dat christelijke waarden als gelijkheid, barmhartigheid en ruimhartigheid juist ruimte geven voor een links cultuurchristendom en laten zien dat veel rechtstatelijke instituties die wij nu hebben, terug te voeren zijn op christelijke ideeën. Ze vinden dat we het cultuurchristendom niet moeten laten kapen door ‘rechts’ en Thierry Baudet. Juist nu heel veel mensen nadenken over het goede leven in het besef dat er meer is dan het particuliere eigendom en succes, kan het christendom het verschil maken.

Cultuurchristendom: waardevol?

Cultuurchristenen bestaan dus zowel ter rechter als ter linker zijde. Maar hoe staat een echte christen tegenover deze cultuurchristenen? Al- lereerst zijn er positieve punten. Het is fijn dat de persoonlijke en maatschappelijke waarde van het christendom erkent wordt. Wij belijden dat Gods geboden goed zijn voor alle mensen en het houden van Zijn wet een goede uitwerking heeft op de hele samenleving. Cultuurchristenen erkennen dit, hoewel ze de oorzaak hiervan niet in God zoeken.

Cultuurchristenen zullen zich ook inzetten voor het behouden van bepaalde christelijke elementen in de Nederlandse cultuur. Een voorbeeld hiervan is het essay van Thierry Baudet over ‘Houllebecq’s unfinished critique of liberal modernity’ ⁵ waarin hij de aanval opent op individualisme, feminisme en abortus. Dat kan (een gevoel van) verbondenheid geven. Maar het voorbeeld maakt ook duidelijk hoe betrekkelijk de verbinding van Baudet met het christendom is: als de druk wordt opgevoerd, geeft hij aan dat hij niet tegen abortus is. En bovendien zal een christen vervreemding voelen bij de platte, seksistische manier waarop Baudet soms over vrouwen spreekt.

Cultuurchristendom: lege huls

Cultuurchristendom biedt dus aanknopingspunten voor echte christenen; als Nederland een land vol cultuurchristenen was zou dat de afbraak van allerlei christelijke instituties waarschijnlijk flink vertragen. Toch zal een christen het cultuurchristendom niet positief evalueren. Het cultuurchristendom zoekt de waarde van het christendom in de historie, bepaalde instituties of gewoon in een goed gevoel. Hoeveel aanknopingspunten dat ook biedt, het kan absoluut niet worden gedefinieerd als christelijke politiek. Cultuurchristendom is christendom zonder Christus en daarmee een lege huls. De visie dat christelijke politiek alleen in Christus en Gods Woord een stevig ankerpunt heeft, vinden we terug bij Groen van Prinsterer, bijvoorbeeld in Ongeloof en Revolutie:

‘Ook hier, bij zoveel twijfelachtigs, ligt de vastheid in de Heilige Schrift. Het licht van boven doet niet alleen in de gebeurtenissen van de vervlogen tijd de vervulling zien van de raadsbesluiten van God. Het schittert (zoals de bliksem in het onweer de zwarte wolken uiteenscheurt) ons op de duistere paden van de toekomst tegemoet, als uit de verborgenheden van hogere sferen .’ ⁶

In zijn boekje Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap over de idealen van de Franse revolutie komt hij tot een vergelijkbare conclusie:

Zo gij verbetering verlangt, zoekt ze, niet in beginselen die het verderf aangebracht hebben, maar in den eerbied voor recht en historie, en in het christelijk beginsel, dat alleen tegen verleidelijke theorieën, door het letten op de hoogste waarheid, bestand is. Alleen uit de Heilige Schrift leert de Christen welke plichten hem opgelegd zijn; welke ontwikkeling der gebeurtenissen hij tegemoet gaat; hoe groot het voorrecht is dat hem, te midden van wanorde en ellende, te beurt viel, en van welken aard, tegen- over de vrijheid van een wereld die in het boze ligt, de vrijheid is der kinderen Gods·.

Alleen van God en Zijn Woord kunnen we de échte hervorming van Nederland verwachten. Het cultuurchristendom biedt in dat opzicht geen soelaas.

Creatief shoppen

Iemand die het cultuurchristendom van een afstandje kritisch bekijkt, ziet bovendien dat het christendom vaak wordt misbruikt; cultuurchristenen shoppen maar al te vaak erg selectief in christelijke waarden en normen. Christelijke waarden als naastenliefde, barmhartigheid en gastvrijheid staan niet in het partijprogramma van Forum voor Democratie. De vreemdeling kleden en huisvesten en je laatste ‘bete broods’ met hem delen? Nou nee. De joods-christelijke cultuur van de PVV lijkt vooral gevoed te worden door angst voor de islam en immigranten. Terwijl de overheid er volgens de Bijbel is om de ongebondenheid des mensen te bedwingen (artikel 36), lijken veel cultuurchristenen juist een ongezond vertrouwen in het volk en een ongezond wantrouwen jegens de overheid te koesteren. Kortom, cultuurchristenen zouden er goed aan doen de Bijbel eens écht te gaan lezen. Dat geldt overigens niet alleen voor cultuurchristenen ter rechter zijde. Zo wordt naastenliefde door linkse cultuurchristenen maar al te snel uitbesteed aan de overheid, terwijl naastenliefde in de Bijbel allereerst iets is om zelf in de praktijk te brengen. Ook is het zorgelijk als linkse cultuurchristenen kritiekloos meegaan in het discours van individuele keuzevrijheid. Het belang van essentiële gemeenschappen, zoals het huwelijk en het gezin raakt daardoor buiten beeld. Het lijkt er dus op dat linkse en rechtse cultuurchristenen christelijke waarden en normen alleen gebruiken wanneer hen dat uitkomt. Dat is iets heel anders dan de Bijbel als leidraad voor het politiek handelen.

Het cultuurchristendom biedt dus aanknopingspunten voor echte christenen om samen te werken. Maar erkent dient te worden dat cultuurchristendom een politiek voorstaat zónder Christus en zónder een Bijbel met absoluut gezag. Kees van der Staaij verwoordde dit kernachtig in debat met Thierry Baudet: ‘Cultuurchristendom is als een mooie bos bloemen. Prachtig, en met wat water blijven ze een tijdje mooi, maar uiteindelijk ontbreekt het aan voeding.’ ⁷

Noten

1 Baudet, T. [Forum Democratie]. (2019, 30 oktober). Thierry Baudet over minaretten: kom eens op voor onze cultuur! Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=gynXQfRLbHg&feature=youtu.be. 2

2 Soest, A. van. (2019, 29 juni). Baudet reageert op de vraag van Johannes de Doper: ‘Ik wacht nog op vele anderen’. Geraadpleegd van: https://www.nd.nl/nieuws/politiek/baudet-reageert-op-de-vraag-van-johannesde-doper.3449232.lynkx.

3 Prosman, H.J. [Café Weltschmerz]. (2017, 9 november). Een “rechtse” preek van een hervormd predikant; Rutger van den Noort en Henk-Jan Prosman. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=X7KbYzgpMeQ.

4 Zonderop, Y. (2019, 7 juli). De Ongelooflijke Podcast: ‘Thierry Baudet heeft niet alleenrecht op het cultuurchristendom’. Geraadpleegd van: https://www.nporadio1.nl/podcasts-uitgelicht/17469-de-ongelooflijke-podcast-thierry-baudet-heeft-niet-alleenrecht-op-het-cultuurchristendom

5 Baudet, T. (2019). Houllebecq’s unfinished critique of liberal modernity. American Affairs, 3 (2). 213-214 6

6 Groen van Prinsterer, G. (2008) Ongeloof en Revolutie (p. 374). Nederlands dagblad, Barneveld.

7 Webredactie. (2018, 12 december). Terugkijken: Debat tussen Baudet en Van der Staaij. Geraadpleegd van: https://www.rd.nl/vandaag/politiek/subscription-required-7.133?aId=1.1533993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen