Het cultuurchristendom van The Crown

De dramaserie The Crown (Netflix) toont de verandering van Groot-Brittannië in de 20e eeuw en de manier waarop het koningshuis zich in die samenleving probeert staande te houden. De derde aflevering van seizoen drie gaat over de mijnramp in het plaatsje Aberfan in Wales. Door een ingestorte berg kolen wordt op 21 oktober 1966 de basisschool van het dorp bedolven onder een gitzwarte lawine van steenkool. 116 kinderen en 28 volwassenen komen om het leven.

Het drama spitst zich toe op de kille reactie van de koningin, die aanvankelijk niet van plan is de rampplek te bezoeken. Haar echtgenoot, prins Philip, is aanwezig bij de begrafenis van tientallen slachtoffers en komt daar aangeslagen van terug. Aarzelend vertelt hij zijn echtgenote over de plechtigheid: “De woede in hun ogen. Ze sloegen geen dingen kapot. Ze vochten niet op straat.”

“Wat deden ze dan?” vraagt Elisabeth. “Ze zongen. De hele gemeenschap zong. Het was het meest verbluffende dat ik ooit gehoord heb”. Hij merkt de verbazing en de afstandelijkheid van zijn vrouw, die wat achterdochtig vraagt of hij gehuild heeft. Hij zegt: “Iedereen die de hymne vandaag had gehoord, zou niet alleen gehuild hebben, maar zou in duizend stukjes zijn gebroken.” Het lied dat de verslagen gemeenschap zong was Jesus, lover of my soul van Charles Wesley.

Deze serie laat een maatschappelijke elite zien die innerlijk al vervreemd is van het christendom en een traditionele dorpsgemeenschap die, vlak voor de secularisatie toe zal slaan, nog grotendeels samenvalt met de burgerlijke gemeenschap. In de jaren daarna zou de ontkerkelijking gepaard gaan met hoge verwachtingen van een verzorgingsstaat en stijgende welvaart die het verlies van de godsdienst ruimschoots zouden compenseren.

Inmiddels zijn we een halve eeuw verder. De secularisatie is voltooid en er is onmiskenbaar sociale vooruitgang geboekt. Maar we leven ook in een postindustriële tijd, waarin mijnstadjes van weleer en de vele ‘rustbelts’ in de westerse wereld een nieuwe ‘sociale kwestie’ aankondigen. En nu velen niet alleen de hoop op het eeuwige leven is ontvallen, maar ook de belofte van een rechtvaardige en welvarende samenleving onzeker wordt, is het de vraag hoe de burgers van West-Europa daarop zullen reageren. Slechts bij koninklijke bruiloften en uitvaarten kan de burger nog enkele flarden opvangen van een gezang of een bijbeltekst die voor het hele volk bedoeld is. Bij recente nationale rampen, zoals de MH17-herdenking, lijkt elke kerkelijke inbreng zelfs ongewenst te zijn.

In de aflevering die volgt zit nog een opmerkelijke scène. Prins Philip ziet na vele jaren zijn moeder weer. Alice van Battenberg wijdde een groot deel van haar leven aan de armenzorg in een Grieks klooster en moest na de staatsgreep van 1967 Griekenland verlaten. Na een moeizaam weerzien vraagt ze haar zoon naar zijn geloof, waarop hij antwoordt dat hij er eigenlijk niets meer aan doet. “Laat dit dan een geschenk zijn van een moeder aan haar kind”, zegt ze tegen Philip, “mijn enige advies: vind jezelf een geloof. Het helpt, nee, het helpt niet alleen: het is alles.”

Er zullen ook in de toekomst collectieve rituelen zijn. Maar het lijkt uitgesloten dat ooit iemand nog zal kunnen zeggen: “De hele gemeenschap zong.” Ik zie dat als een groot verlies. Heeft het zin om te dromen van een nieuw cultuurchristendom? Niet als een halfhartig pleidooi voor een reveil van ‘christelijke normen en waarden’ die wellicht zelfs behulpzaam kunnen zijn voor een nieuwe sociale cohesie. Belangrijker is dat de geschiedenis zich bar weinig zal aantrekken van ons verlies van geloof. Er zullen nieuwe rampen komen en de economische vooruitzichten van velen zullen verslechteren. Dan zal het belangrijk zijn dat er mensen zijn, zoals die getormenteerde prinses Alice – die woorden van geloof spreken die wel uit een andere wereld lijken te komen: “Het helpt niet alleen: het is alles”.

Ds. Henk-Jan Prosman

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen