Investeer in lokale politiek en politici

De uitkomsten van het NOS Raadsledenonderzoek werden maandagochtend 11 december 2017 bekend gemaakt. ² De hoofdconclusie was dat driekwart van de gemeenteraadsleden door wil na de gemeenteraadsverkiezingen 2018 (gehouden op 21 maart jl.). Wat raadsleden positief waarderen, zo blijkt uit het onderzoek, is dat men wat voor gemeente kan bereiken, het contact met de inwoners en de sfeer in de fractie. De werkdruk, de vergoeding en de kwaliteit van collega raadsleden worden minder positief gewaardeerd.

BEOORDELING ONDERZOEK

De uitkomsten van het onderzoek zijn heel herkenbaar. Een gemeenteraadslid is niet zelden drie avonden per week op pad. Denk aan fractieen raadsvergaderingen. Denk aan informatiebijeenkomsten, inloopsessies en gewoon de contacten met de inwoners. En dan hebben we het nog niet over het bijhouden van de e-mail, facebook en het lezen van stukken. De actualiteit van het onderwerp blijkt ook uit een recent rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau (begin december 2017) en de begrotingsbehandeling van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties waar Kamerlid Stieneke van der Graaff van de ChristenUnie een motie ‘binnenhaalde’ waarin aandacht werd gevraagd voor een ondersteuningsprogramma voor raadsleden.

Wij erkennen dat dit thema’s zijn waarover je zowel op landelijk als lokaal niveau het gesprek met elkaar aan moet gaan. In deze bijdrage kiezen we een andere benadering en willen we zowel zittende raadsleden als ‘aanstormend talent’ handreikingen geven om te investeren in het hart van de democratie en daarmee ook in zichzelf. Dan houd je het vol en wordt er daadwerkelijk geïnvesteerd in de lokale democratie.

MAAR KEUZES EN INVESTEER IN DE TOE- KOMST!

De werkdruk van raadsleden is reëel. Geen twijfel daarover. Raadsleden maar zeker ook bestuursleden van politieke afdelingen moeten daarover naar zichzelf, naar het thuisfront en naar de kiezer eerlijk zijn. Je kunt niet alles oppakken. Je moet ook fysiek en psychisch voldoende ruimte hebben om ‘bij te tanken’. En als je daar vanaf het begin eerlijk en transparant in bent, kan niemand je een verwijt maken dat je een keer lekker thuis op de bank zit of met de kinderen een Legodorp in elkaar zet…. Maar dat vraagt lef en visie. Als bestuursleden zich pas in de zomer van 2017 druk gaan maken over de kandidatenlijst voor de raadsverkiezingen van 2018, zijn ze rijkelijk laat. Te laat, want eigenlijk zouden ze al lang bezig moeten zijn met de lijst voor de verkiezingen in 2022…, dus: investeren in jong talent! Rekruteren en opleiden van een goede steunfractie voor de periode 2018-2022. Geef die fractieondersteuners vertrouwen en kansen. Dat maakt het leuk, maar je bouwt ook ervaring op zodat je als je met het eigenlijke fractiewerk begint je al weet hoe de hazen lopen en hoe je een begroting of participatienota moet lezen en beoordelen.

Hoe je dat doet? Spreek aan het begin van een raadsperiode af welke speerpunten voor je fractie leidend zijn en welke persoonlijke prioriteiten je stelt. En: schoenmaker houd je bij je leest. Loop dus niet achter elk thema aan en focus je niet op elk detail, maar kijk eerst goed of het wel de bevoegdheid van een raadslid is of dat je bezig bent met uitvoering (wat in de praktijk vaak dagelijks aan de orde is). Met een goed stuk timemanagement en gezonde ontspanning kom je heel ver. En, o ja, als je als raadslid begint, weet je toch wel dat je daar veel tijd aan kwijt zult zijn.

WAT KUN JE ALS FRACTIE EN RAAD ONDER- NEMEN?

Naast de hierboven genoemde suggesties kun je als gemeenteraad(sfractie) zelf ook stappen zetten om de kwaliteit te verhogen en het hoofd boven water te houden. Zomaar enkele concrete gedachten hierover:

• Kennisnetwerk: investeer in een kennisnetwerk van deskundigen die op de voor uw fractie relevante thema’s kunnen adviseren. Een dergelijk netwerk kan naast deskundig advies veel leeswerk uit handen nemen;

• Mentor: laat een aspirant raadslid begeleiden door een ervaren fractielid. Door ‘mee te lopen’ met een ervaren raadslid maakt de ‘leerling’ zich de politieke mores eigen, snapt hij (of zij) hoe je bepaalde stukken moet lezen en leren beoordelen en hoe je bepaalde politieke keuzes maakt;

• Besteed de noodzakelijke aandacht aan een inwerkprogramma voor nieuwe raadsleden en investeer als raad of raden in de regio in bijvoorbeeld een ‘Raadsacademie’ waar zowel vaardigheden als inhoud wordt aangeboden;

• Zorg ervoor dat met enige regelmaat een 360 graden feedback instrument wordt ingezet waardoor de kwaliteiten en ontwikkeling van raadsleden zichtbaar en bespreekbaar worden gemaakt (Dit onderdeel werken we hieronder verder uit.);

• Wees nieuwsgierig, luister en vraag door. Door in contacten met inwoners, maar ook in gesprekken met het college of debat met uw politieke opponenten door te vragen en vooral goed te luisteren, vindt verdieping plaats. Het “ik ben voor – ik ben tegen” wordt dan vervangen door een gesprek of debat wat aan kwaliteit en diepgang wint maar zelfs ook richtinggevend kan zijn. Standpunten zijn immers moeilijk te verenigen, maar op basis van een visie en gezamenlijke belangen kun je wel een gesprek voeren en elkaar naderen;

• Investeer in een goede samenwerking tussen college, gemeenteraad en ambtelijke organisatie. Dat kan veel ruis in de communicatie en in het politieke debat voorkomen en scheelt daarbij veel tijd;

• Zet de burgemeester als voorzitter van de gemeenteraad en de griffier in hun kracht. Beide functionarissen hebben een in de Gemeentewet verankerde positie. Benut deze. Beiden kunnen, juist los van de inhoud maar wel op basis van proces en houding, nuttige feedback geven waar individuele raadsleden én de gehele gemeenteraad op lange termijn hun voordeel mee kunnen doen. De basisgrondhouding van wederzijds respect en vertrouwen moet dan wel aanwezig zijn en geborgd kunnen worden.

INTERN LEERTRAJECT

De hierboven genoemde punten kunnen terugkomen in wat je een te ontwikkelen intern werk-leertraject van de gemeenteraad zou kunnen noemen. Dit komt ook tot uitdrukking in de op te stellen uitgangspunten voor een intern werk-leertraject:

• optimale inzet van eigen kennis uit de gemeentelijke organisaties, senior (beleids)medewerkers en bestuurders als gastdocenten of gastsprekers;

• werken met mentoren vanuit de organisatie die het leerproces van de deelnemer ondersteunen;

• een optimale vertaling van het geleerde naar de eigen praktijk door het bijhouden van een logboek door de deelnemers;

• een kerndocent die tijdens het traject steeds de ‘rode lijn’ bewaakt;

• het bij de start inzetten van een ‘persoonlijkheidsanalyse + 360̊ feedback instrument’ waarbij de deelnemers een goed inzicht krijgen in hun ontwikkelpunten. Deze worden geformuleerd tot leerdoel(en) waar de deelnemers gedurende het traject aan werken. Dit verhoogt het leerrendement aanzienlijk;

• commitment van de deelnemers aan het traject (dus geen ‘vrijblijvende’ deelname) in de vorm van een ‘leercontract’.

‘ONTWIKKELCOACH’ EN COMPETENTIES

De ervaring uit interne ontwikkel- en veranderingstrajecten leert dat deelnemers het lastig vinden om scherpe (‘smart’) leerdoelen te formuleren. Een optie zou kunnen zijn om als raad, of als raden in de regio, competenties op te stellen die van belang kunnen zijn voor het raadswerk. Daarvoor zal ongetwijfeld advies gevraagd kunnen worden bij instanties als Raadslid.NU, de VNG en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Een instrument als een 360 graden feedback kan daarbij ondersteunend zijn. Gemeenteraadsleden kunnen zich dan aan de hand van een set basiscompetenties maar ook competenties die ze zelf willen ontwikkelen ‘beoordeeld’ worden door anderen. Je zou dan bijvoorbeeld categorieën als collegeleden, collega raadsleden, pers en bestuursleden van de eigen partij kunnen organiseren die op basis van de gekozen competenties een ‘oordeel’ geven. De daaruit volgende rapportage kan leidend zijn voor het leer-werkprogramma van raadsleden.

Met deze meting krijgen de deelnemende raadsleden een goed inzicht in hun ontwikkelpunten wat het leerrendement aanzienlijk verhoogt. Een dergelijke meting is overigens (wetenschappelijk) gevalideerd en is afgeleid van de bekende en veelgebruikte ‘Big Five’.

INHOUD LEER-WERKPROGRAMMA

De inhoud van een leer-werkprogramma kan heel divers zijn. Het is daarbij handig aansluiting te zoeken bij het inwerkprogramma voor raadsleden waarbij ook aandacht is voor bijvoorbeeld onderwerpen als de begrotingscyclus, openbare orde en veiligheid en andere inhoudelijke thema’s als beleidsvorming en regelgeving binnen het sociaal en ruimtelijke domein.

Afhankelijk van de te kiezen competenties kan bijvoorbeeld gedacht worden aan timemanagement, communicatie, effectiviteit, kernkwaliteiten, onderhandelen en effectief vergaderen (in de fractie). Omdat het raadswerk grotendeels naast een reguliere baan plaatsvindt zal het niet eenvoudig zijn om een dergelijk traject op te zetten. Daarom is het goed hier nu al over na te denken zodat een dergelijk traject in volgende jaren zorgvuldig is geïncorporeerd in het reguliere vergaderschema van de gemeenteraad.

MENTORAAT

Een persoonlijke mentor, dat zou bijvoorbeeld een nestor of een ander ervaren (oud)raadslid kunnen zijn, is een goed instrument om deelnemers in praktische zin te ondersteunen in zijn of haar leerproces. De mentor ondersteunt het raadslid niet alleen in het politieke handwerk maar denkt en draagt ook bij als het gaat om de vertaling van de persoonlijke leerdoelen naar de praktijk, zorgt voor introducties binnen de organisatie, is vraagbaak (organisatorisch maar eventueel ook vaktechnisch) en is vertrouwenspersoon. Met name vanwege het laatste is het handig de keuze van een mentor over te laten aan het raadslid zelf. Het (nieuwe) raadslid krijgt in ieder geval het advies mee iemand te kiezen die zicht heeft op zijn werk en ondersteuning kan bieden aan zijn leerdoelen, maar niet per sé te dichtbij staat (zoals bijvoorbeeld de eigen wethouder of fractievoorzitter).

EEN AMBT EN EEN VAK

Raadswerk is een ambt én een vak. Je volgt geen opleiding waarna je solliciteert en al dan niet wordt aangenomen. Komt tijd, komt raad. Je kunt ‘ineens’ raadslid worden en dan sta je voor belangrijke keuzes. Politiek-bestuurlijke keuzes, uitdagingen hoe alles in te passen in (mogelijk) gezin en werk. Een ambt waarvoor je een vergoeding krijgt, een vak dat niveau heeft en dat in een continue veranderende omgeving en samenleving. Juist vanwege dit niveau en vereiste kwaliteit is het meer dan nuttig om te investeren in jezelf en in de gemeenteraad als geheel. De kwaliteit van de besluitvorming zal het zeker ten goede komen. Basisvereisten zijn echter wel zelfinzicht, de wil om in jezelf te investeren en onderling vertrouwen. Onderling vertrouwen om in het kader van vooruit denken en met elkaar de kwaliteit te verbeteren feedback te kunnen, willen en durven geven in een veilige omgeving. Dat moet kunnen! Na een stevig raadsdebat wordt onder genot van een glaasje fris en een bitterbal vaak nagepraat over de raadsvergadering maar ook over werk, gezin en hobby’s. Als dat mogelijk is, moet je ook als raad(slid) kunnen werken aan jezelf!

PASSIE EN VOLHOUDEN

Raadslid, vrije tijd en vergoeding. Een spannende combinatie. Het is reëel dat je als gemeenteraadslid een vergoeding krijgt. Het verschil tussen kleine en grotere gemeenten is wel heel groot, zeker als je dat omrekent per uur. Je steekt er namelijk veel tijd in en het is een hele verantwoordelijkheid. Overigens, over geld en tijd gesproken, bij veel organisaties kun je verlof kopen en als je een deel van de raadsvergoeding daaraan besteedt, kun je regelmatig overdag je stukken lezen en ben je op de avonden dat je thuis bent ook bereikbaar voor (de eventuele) gezinsleden. Toch wil ik in dit verband nog een nuancering aanbrengen: kerkelijke ambtsdragers, een trainer van de lokale hockeyclub of een instructeur van de lokale reddingsbrigade… ze verlenen (pastorale) zorg of brengen jongeren vaardigheden bij, hoe veel tijd zijn zij daaraan kwijt en welke waardering krijgen zij? Zij hebben hart voor hun roeping en verantwoordelijkheid. Dat is hun passie. Met die passie houd je het ook als raadslid vol.

NOTEN

1 2 mr. Peter van den Berg (juridisch adviseur en gemeenteraadslid Waddinxveen) en Jorden Hagenbeek (organisatieveranderaar Wisborn). Onder hun redactie verscheen in september 2017 het Zakboek Raadsleden. Gereedschapskist voor het betere raadswerk. Amsterdam, 2017

2 Zie ook http://www.raadslid.nu/sites/www.raadslid.nu/files/redactie/publicatieversie_resultaten_nos-onderzoek.pdf

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen