Antiek wereldbeeld

De gedachte is al oud dat de Bijbel geen natuurkundeboek is. De Bijbel is geschreven voor zondaren om hun de weg naar het Vaderhuis te wijzen. De Bijbel is niet bedoeld om theorieën te geven over de manier waarop onze zichtbare wereld werkt. Als dat wel zo zou zijn, zou de Schrift voor veel mensen onbegrijpelijk zijn.

Beroemd en leerzaam zijn de woorden van Calvijn in zijn commentaar op Genesis 1 vers 16. Hij schrijft daar over de sterrenkunde: ‘Mozes wilde ons ook niet geheel van deze studie aftrekken, toen hij hetgeen tot het terrein der kunst behoort, wegliet. Maar omdat hij zowel voor ongeleerden en onkundigen als voor geleerden tot een leermeester was gesteld, kon hij zijn taak niet anders vervullen, dan door af te dalen tot deze bondige redenering’ (“Commentaar op Genesis”, deel 1, blz. 39).

Calvijn zegt hier dat de wetenschappelijke bestudering van de natuur wel goed is, maar dat dit in de Schrift niet te vinden is. De Schrift is een boek voor geleerden én ongeleerden en spreekt over dingen die door allen kunnen worden begrepen.

Dit standpunt van Calvijn is in de loop van de geschiedenis niet altijd nagevolgd. Sommige theologen meenden dat de Bijbel het wereldbeeld van Ptolemaeus leerde en dat de theorie van Copernicus en Galilei dus onbijbels was. De meeste gereformeerde theologen hebben er echter wijselijk op gewezen dat de Schrift geen theorieën leert. De Schrift is een levensboek gericht tot mensen als mensen. We moeten in de Schrift geen wetenschappelijk wereldbeeld zoeken.

Antieke wetenschap

Nu zijn er echter naderhand toch weer pogingen gedaan om wetenschappelijke theorieën in de Schrift te zoeken. Vanuit het moderne bewustzijn dat iedereen in een bepaalde cultuur leeft, menen sommige theologen dat ook de Bijbelschrijvers aansluiten bij opvattingen die in de cultuur van het oude Nabije Oosten gangbaar waren. Daarbij hoort volgens hen ook het antiek wetenschappelijke wereldbeeld. Dat antieke wereldbeeld zou bestaan uit de aarde als een platte schijf waarbij de lucht een koepel is en de hemellichamen als lampen aan de koepel hangen.

Moderne theologen haasten zich om te zeggen dat deze beelden in de Bijbel voor ons niet gezaghebbend zijn. Dit wereldbeeld is slechts inkleding van Gods openbaring en zelf niet gezaghebbend. Het gaat om de boodschap, niet om de verpakking. Wat wij moeten denken over de fysieke wereld leert ons de natuurwetenschap, zo meent men. De Bijbel is daarin niet gezaghebbend.

Bij de uitleg van Schriftplaatsen als Genesis 1 wordt de huidige wetenschap hiermee tot een gezaghebbende bron in de Schriftuitleg. Deze manier van omgaan met de Schrift is aantrekkelijk, want het lijkt alsof je niet meedoet aan Schriftkritiek. Toch is het verschil maar klein. Het begrip wereldbeeld is een breed begrip waar van alles onder kan vallen. Sommigen willen ook de visie op de verhouding man/vrouw er onder laten vallen. Zo kun je gemakkelijk je eigen selectie maken van zaken die wel en zaken die niet bij Gods openbaring horen.

Niet nieuw

Het argument van het zogenaamde Bijbelse wereldbeeld is niet nieuw. Het is in het verleden al vaak bestreden door gereformeerde theologen. Een tijdje is het argument ‘uit de mode’ geweest, maar inmiddels is het weer helemaal terug. Protestantse theologen in binnen- en buitenland grijpen weer terug op het ‘wereldbeeld’ als manier om meer open te kunnen staan voor de evolutietheorie. Niet altijd wordt daarbij het woord ‘wereldbeeld’ gebruikt. Soms spreekt men van perspectivisme (G. van den Brink) of over antieke wetenschap (Denis Lamoureux). Maar in de kern komt het steeds op hetzelfde neer: God heeft in Zijn openbaring verouderde wereldbeelden gebruikt als voertuig voor de boodschap.

Evaluatie

De gedachte dat de Bijbel een eigen antiek wereldbeeld heeft, volgt helemaal niet uit de Bijbel zelf, maar is een moderne constructie. Enige tijd geleden heeft prof. dr. M.J. Paul in zijn boek “Oorspronkelijk” dat nog weer eens een keer heel duidelijk gemaakt (hoofdstuk 4). Omdat moderne mensen zich hyperbewust zijn van hun eigen cultuur, verwachten ze overal sporen van cultuur aan te treffen. Dit betekent dat deze moderne manier van Bijbellezen zelf een cultuurverschijnsel is. De argumenten die voor het antieke wereldbeeld in de Bijbel aangedragen worden, zijn weinig steekhoudend. Israël zou dit wereldbeeld van de omliggende volken hebben overgenomen. Het wereldbeeld echter van deze omliggende volken was doordrongen van de afgoderij, dus dit argument miskent de unieke positie van Israël. Daarnaast worden vaak allerlei poëtische teksten aangehaald die dan vervolgens heel letterlijk uitgelegd worden. Dat is niet steekhoudend. Uitdrukkingen over de zon die stilstaat en over de einden van de aarde geven slechts aan dat God in Zijn openbaring uitgaat van het perspectief van de menselijke aanschouwing. Dit perspectief is altijd waar, al kan het door natuurwetenschappelijk onderzoek wel beter begrepen worden.

Schriften schiften

In plaats van zelf door middel van een zogenaamd antiek wereldbeeld te gaan schiften in de Schrift, doen we er verstandiger aan de Schrift in ons leven te laten schiften. Wij mensen zijn leugenachtig, maar God is altijd waarachtig. Wie zich zo laat schiften, laat ook zijn vragen en twijfels schiften. Moeilijk oplosbare vragen blijven er altijd, het komt er maar op aan dat we ze benaderen bij het licht van de Schrift.

wordt vervolgd

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen