Eerbied voor de overheid

Eerbied en hoogachting voor de overheid staan niet in het woor- denboek van de moderne mens. Van een christen mag evenwel verwacht worden dat hij de overheid eerbiedigt. Dat geldt zeker voor kerken die hun wortels hebben in de Reformatie. Wat is eigenlijk de juiste houding tegenover onze over- heid?

Laten we met deze vraag te rade gaan bij Calvijn. Hij werd in zijn eerste studiejaren geschoold in de rechten, pas daarna be- kwaamde hij zich in de theologie. Calvijn ontwikkelde een krachtige visie op ver- houding tussen vorst en volk, een visie die door Guido de Brès werd samengevat in artikel 36 van de Nederlandse Geloofsbe- lijdenis (1561).

Gods dienares

Paulus noemt de overheid ‘Gods dienares’ (Rom. 13). Calvijn schrijft: ‘Deze eerbie- dige, ja vrome gezindheid zijn wij tot het uiterste toe verschuldigd aan al onze overheden, hoedanig die ook zijn’. Ook als over- heden hun taak onvoldoende verstaan of onrechtvaardig zijn, verdienen ze nog onze eerbied. ‘Maar, zult gij zeggen, de overhe- den hebben wederkerig hun verplichtingen tegenover hun onderdanen. Dat heb ik reeds erkend. Maar indien ge daaruit op- maakt, dat men alleen de rechtvaardige overheden gehoorzaamheid behoeft te betonen, dan redeneert ge dwaas’.

Calvijn maakt dus geen ruimte voor ongehoorzaamheid of opstand. Bij een onrechtvaardige overheid moeten we óns- zelf de spiegel voorhouden en onze nood bij God bekendmaken. ‘Daarom, indien wij door een hardvochtige vorst wreed gekweld worden (...), dan moet in de eer- ste plaats de herinnering in ons opkomen aan onze zonden’. Verder moeten ‘we de hulp des Heeren inroepen, in Wiens hand de harten der koningen en de neigingen der koninkrijken zijn’ (Institutie IV, 20, 29). Calvijn was wars van de houding van de wederdopers, die een eigen koers wilden varen, maar zo de Reformatie in gevaar brachten.

Recht van verzet

Intussen erkende Calvijn dat overheden zover van God kunnen afdwalen dat zij tegen Gods wet ingaan en het volk in hun geweten tiranniseren. Van zulke overhe- den had hij een afkeer. Gezag is een van God gegeven roeping en mag nooit tiran-niek worden. Dit geldt voor alle gezagsver- houdingen: voor de man als hoofd van de vrouw, voor een vader en zijn gezin en voor de koning en zijn land. Als vorsten Gods wetten tegenstaan, is ongehoorzaamheid legitiem. ‘Wanneer de vorsten verbieden, dat men God dient en eert, dan zijn zij niet waard dat men hen als vorsten acht’ (”Corpus Reformatorum” 41, 415).

Die situatie ontstond in de Nederlanden in de zestiende eeuw. De Spaanse vorst Filips II eiste met bloedige onderdrukking dat ons volk de afgodische roomse religie aanhing. Willem van Oranje schreef in zijn Apologie (1580): ‘Ik ben tot het inzicht gekomen dat de wreedheid en dwaasheid van de Spanjaarden oneindig groot is’. Het leidde tot het afzweren van het Spaanse gezag in 1581. In het Wilhelmus vinden we de spanning tussen gehoorzaamheid aan de overheid enerzijds en verzet tegen tirannie anderzijds. In het eerste couplet zingen we ‘den koning van Hispanje heb ik altijd geëerd’. Maar het zesde couplet ver- volgt met: ‘De tirannie verdrijven, die mij mijn hart doorwondt’.

Actualiteit

Deze twee lijnen in ons volkslied komen bij Calvijn vandaan. Enerzijds moeten wij onze overheden hoogachten en voor hen bidden. Anderzijds moeten wij God meer gehoorzaam zijn dan de mensen. Als we deze visie houden tegen het licht van de actualiteit geeft onze overheid aan de ker- ken behoorlijke ruimte van handelen. We zijn hierin een bevoorrecht land. De mees- te kerken bewegen naar eigen inzicht mee met de overheidsadviezen. We vertrouwen erop dat deze adviezen voortkomen uit grote zorg voor de volksgezondheid. On- dertussen is er wel sprake van scheefgroei als de supermarkt op zaterdagmiddag meer mensen telt voor ‘tijdelijk brood’ dan de kerk op zondag voor het ‘ware Brood’.

Onze overheid beseft niet dat dit het eni- ge Brood is Dat ‘aan de wereld het leven geeft’ (Joh. 6:33).

Onze vaderlandse geschiedenis heeft vele crises doorstaan waarbij de overheid ook altijd geestelijke leiding gaf. Het is teleur- stellend dat onze overheid in de huidige crisis geheel zwijgt over de sprake Gods in dit alles. Zij is als Gods dienares geroepen om ‘het Koninkrijk van Jezus Christus te doen vorderen’, zoals ons volkslied voor- houdt:

Tot God wilt u begeven,

Zijn heilzaam woord neemt aan,

als vrome christen leven,

‘t zal hier haast zijn gedaan.

ds. G. Clements, Gouda

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen