Christelijk burgerschap zoekt de vrede van de stad

Als christenen hebben wij een soortgelijke opdracht. Veel Nederlanders hebben zich al van God en de kerk afgekeerd, en dat aantal neemt nog steeds verder toe. Als Nederlandse christenen zijn we meer en meer een kleine minderheid aan het worden. We ervaren voortdurend dat dit land onze blijvende stad niet is, ook niet in de politiek. Toch moeten wij voor haar de vrede zoeken, in onze daden en in ons gebed.

Het zoeken van de vrede van de stad vraagt om actieve participatie in het dagelijks leven. Daarom zijn we als christenen geroepen om onze plaats in te nemen bij werkgevers, vrijwilligersorganisaties, verenigingen, scholen en dergelijke. Als zoekers van vrede en recht kunnen christenen verschil maken. Ook kan onze ongelovige medemens dan aan ons aflezen hoe goed het leven met de Heere is. Het is echter nog niet zo makkelijk te zeggen hoe we deze opdracht in onze eigen omgeving vorm moeten geven. Zeker scholieren en studenten zijn hierin vaak nog zoekende. Naast persoonlijke voorbeelden van oudere christenen hebben zij ook (burgerschaps-)onderwijs nodig. Daarin spelen kerk, gezin en school een belangrijke rol. In het vervolg schets ik een paar lijnen voor de invulling van christelijk burgerschapsonderwijs, waarna ik het effect van de nieuwe conceptdoelen voor burgerschap daaraan toets.

Aansluiting Bij De Werkelijkheid

In de eerste plaats moet ons burgerschapsonderwijs goed aansluiten bij de werkelijkheid in onze Nederlandse samenleving. Dit lijkt evident, maar toch kan dit uitdagend zijn voor reformatorische kerken, gezinnen en scholen. In de gereformeerde gezindte is over het algemeen sprake van een hechte gemeenschap met een sterk sociaal vangnet. Dat is een grote zegen, maar daardoor kan het voor reformatorische jongeren ingewikkelder worden om zich in te leven in mensen die een dergelijk vangnet missen. In de praktijk is dat helaas voor heel wat mensen het geval. Het is van belang dat onze jongeren te zien krijgen hoe het leven is als een steunende (kerkelijke) gemeenschap ontbreekt. Het is de werkelijkheid van veel van onze medemensen, die Gods reddende genade even hard nodig hebben als wij. Zonder goede kennis van deze werkelijkheid wordt het een stuk moeilijker om in die werkelijkheid de vrede van de stad te zoeken. Een voorbeeld hiervan speelt rond abortus. Niet elke reformatorische jongere kan zich even goed inleven in de omstandigheden die vrouwen drijven tot een abortus. Tegelijkertijd is dat wel nodig om de juiste hulp te kunnen bieden aan vrouwen die ongewenst zwanger zijn. Een juiste houding, goede woorden en maatschappelijke kennis zijn dan van levensbelang!

Goede Taakverdeling

In de tweede plaats is het belangrijk dat de taken van kerk, gezin en school in het burgerschapsonderwijs goed verdeeld zijn. Daarvoor is allereerst van belang dat kerk, gezin en school als een eenheid opereren. Dat betekent uiteraard niet dat er tussen kerk, gezin en school nooit meningsverschillen mogen zijn, maar wel dat de manier waarop jongeren nadenken over de plek waarop God hen in dit leven stelt in de kern vergelijkbaar moet zijn. Ondertussen hebben kerk, gezin en school wel verschillende taken. De opvoeding van kinderen en jongeren is in de eerste plaats de taak van de ouders of verzorgers. Zij zijn in geestelijk en in maatschappelijk opzicht degenen die de meeste invloed hebben op de manier waarop hun kinderen zich ontwikkelen. De taak van de kerk ligt naast de prediking en catechisatie ook in een ethische reflectie op maatschappelijke ontwikkelingen. Hiervoor ontbreekt het ouders vaak aan de kennis en de tijd. Eerder kwam abortus al even als voorbeeld aan de orde. Onze kerken mogen er niet zomaar van uitgaan dat abortussen, prostitutie of prostitueebezoek en dergelijke in onze gezindte niet voorkomen. Daarom is het van belang dat zowel ouders als jongeren leren hoe zij op een Bijbelse manier tegen dergelijke fenomenen kunnen aankijken. Daarbij hoort ook bewogenheid met hun medemens als zij in hun eigen omgeving met dergelijke vraagstukken te maken krijgen. Dat kan echter alleen als kerken zich actief op zulke thema’s bezinnen. Tot slot hebben scholen de taak om leerlingen te leren hoe de Nederlandse politiek en maatschappij functioneert en welke groepen zich daarin bevinden. Ook is het van belang dat scholen duidelijk uitleggen wat het belang is van de democratische rechtsstaat. Onze democratische rechtsstaat is nog altijd een dam tegen tirannie en heerszucht. Het klassieke formulier voor de bevestiging van ambtsdragers waarschuwt tegen de groei van tirannie en heerszucht in de kerkelijke gemeente op het moment dat een enkeling of zeer weinigen de leiding hebben. 1 Een dergelijk kerkbestuur tast de godvruchtigheid van de gemeente aan. Zou het zoeken van de vrede van de burgerlijke stad dan wel gediend zijn met autocratisch leiderschap? Het is van belang dat jongeren leren hoe dienend leiderschap werkt.

Een Steunende Overheid

In de derde plaats hebben we als christenen een ondersteunende overheid nodig. Dit speelt vooral rond scholen, maar ook in de kerk is dit een factor aan het worden. Voor een dienende maatschappelijke rol van onze kerken is het immers nodig dat predikanten de vrijheid voelen om zich uit te spreken over maatschappelijke thema’s. Dat het in de zaak rond ds. Kort tot een proces kon komen, is een teken van afnemend maatschappelijk begrip voor conservatief-christelijke standpunten over het huwelijk. We hebben daarom een overheid nodig die de grenzen van de vrijheid van godsdienst goed bewaakt. Datzelfde geldt voor de vrijheid van onderwijs. Van de overheid mag verwacht worden dat zij christelijke scholen de ruimte biedt om onderwijs te geven dat in overeenstemming is met de eigen identiteit. De identiteit van christelijke scholen verschilt wezenlijk met die van islamitische of seculiere scholen. Over allerlei kernzaken wordt heel verschillend gedacht en daartussen bestaat geen neutraal midden. In het huidige publieke debat gaan met name progressieve en liberale partijen er wat al te makkelijk vanuit dat iedereen in Nederland liberale waarden deelt. Ook rechts-populistische partijen leggen graag hun eigen waarden op. Zij offeren de onderwijsvrijheid zonder veel scrupules op het altaar van de strijd tegen woke en/of de islam. Een gereformeerde insteek voor burgerschapsonderwijs zou juist meer gediend zijn met een terughoudende overheid, die scholen ruimte geeft voor onderwijs op basis van de eigen identiteit.

Democratische Waarden?

In dat kader rijst de vraag hoe we ons als reformatorische christenen moeten verhouden tot de aankomende uitbreiding van het burgerschapsonderwijs. De Stichting Leerplanontwikkeling (SLO) geeft in een op 6 maart met de Tweede Kamer gedeeld rapport aan: ‘De huidige kerndoelen bevatten echter geen expliciete doelen voor burgerschap. Met het opleveren van deze conceptkerndoelen gaat dat veranderen.’ ² Iets verderop schrijft de SLO: ‘Nederland kent een parlementaire democratie. Om deze toekomstbestendig te houden is een democratische cultuur een belangrijke voorwaar-de, (...) De democratische waarden vrijheid, gelijkheid en solidariteit vormen het fundament.’ 3 Aan het eind van het rapport geeft de SLO een definitie van deze begrippen. Zo is vrijheid volgens de SLO ‘afwezigheid van dwang (negatieve vrijheid), dan wel het vermogen jezelf volledig te ontplooien zonder anderen daarbij in hun vrijheid te beperken (positieve vrijheid).’ 4 Hieruit komt het hierboven beschreven risico van het opleggen van ‘neutrale’ waarden duidelijk naar voren. Deze definitie van vrijheid komt neer op het liberale schadebeginsel, waarbij de eigen vrijheid ophoudt waar die van de ander begint.

Dit schadebeginsel verhoudt zich maar moeizaam tot een christelijke uitleg van vrijheid. Ten eerste is een christen geroepen tot het maken van keuzes waarbij het belang van anderen vooropstaat. Hij moet bereid zijn zichzelf weg te cijferen voor een ander, omdat de medemens ook een schepsel van God is. Juist hieraan ontbreekt het vaak in de hedendaagse politiek. Regeringspartijen gunnen elkaar het licht in de ogen niet, maar ook veel oppositiepartijen gedragen zich weinig constructief. Een democratie is echter gebaat bij samenwerking, niet bij polarisatie en egoïsme. Is juist die christelijke definitie van vrijheid niet iets wat onze democratie node mist? Ten tweede laat de christelijke vrijheid wél ruimte tot het maken van keuzes die de keuzevrijheid van een ander inperken. De liberale definitie van de SLO gaat te veel uit van een autonome mens die zelf in staat is keuzes te maken. Door onze zondige aard kiezen we maar al te gemakkelijk voor onszelf, laat staan dat we altijd in staat zijn om de negatieve gevolgen van onze eigen keuzes te overzien. Onze medemens en heilzame regels kunnen ons voor verkeerde keuzes beschermen. De SLO kiest dus voor burgerschapsonderwijs dat drijft op waarden die niet in overeenstemming zijn met Gods Woord. Deze zorg wordt nog verder versterkt door de opname van diversiteit en inclusie in de voorwaarden die de SLO ziet voor een democratische cultuur op school. 5 Als de Kamer deze curriculumwijziging aanneemt, moeten ook christelijke scholen deze kerndoelen uiteindelijk implementeren. Daardoor wordt het gereformeerde christenen bemoeilijkt om de vrede van de stad te zoeken. Gerechtigheid en vrede gaan immers hand in hand.

Tijd

De tijd is een volgende belangrijke factor die meeweegt in de beoordeling van de conceptkerndoelen van de SLO. Het voorgestelde burgerschapsprogramma vraagt een fors grotere tijdsinvestering van scholen, zo schrijft voormalig minister (nu staatssecretaris) van Primair en Voortgezet Onderwijs Mariëlle Paul in haar Kamerbrief. De ruimte die maatschappijleer inneemt in het curriculum, stijgt bij de havo van 4% naar 7% en bij het vwo van 3% naar 5%. ⁶ Om het kader voor burgerschapsonderwijs uit het eerste deel van dit artikel vorm te kunnen geven, is het belangrijk dat het aantal voorgeschreven doelen niet te hoog is. Wil een christelijke school naast het reguliere curriculum voor bijvoorbeeld maatschappijleer of biologie nog eigen elementen aan het burgerschapsonderwijs toevoegen, dan is dat makkelijker te regelen bij een kleiner aantal en minder ver uitgewerkte doelen. Bovendien is niet elk onderdeel van het nieuwe burgerschapscurriculum even essentieel. Het opnemen van mensenrechten is zeker niet onbegrijpelijk en ook gezien de christelijke oorsprong er-van op zichzelf best interessant, maar is het ook echt nodig? Zou het hier niet beter zijn om scholen zelf de ruimte te geven om te bepalen wat leerlingen helpt om als burger hun plek in de maatschappij in te nemen? Hoewel de nieuwe conceptkerndoelen ook goede zaken omvatten, zijn ze toch te uitgebreid te noemen.

God Regeert

Ten slotte is het nog belangrijk om te noemen dat wij christelijk burgerschap allereerst van de Heere leren. We kunnen uitgebreide burgerschapsprogramma’s ontwikkelen en dat kan ook vanuit een christelijk fundament, maar God is Degene Die de begeerte om Hem in deze maatschappij te dienen in onze harten legt. Laat het onderwijs uit Zijn Woord kinderen, jongeren en studenten tot God brengen of dat leven nog dieper funderen in Hem. Gods genade mag ons de rust en het vertrouwen geven dat het resultaat van ons werk ten diepste niet van onszelf afhankelijk is, maar van Hem (psalm 127). We hebben de leiding van de Heilige Geest en de persoonlijke kennis van de hemelse vrede nodig om in deze maatschappij werkelijk de vrede van de stad na te kunnen streven. Laten we de toekomst van ons onderwijs dan ook vooral in Zijn handen leggen.

Literatuur

• Matthijs Driebergen; Luuk Kampman; Maaike Oberink, Kerndoelen burgerschap. Actualisatie kerndoelen (2024). Geraadpleegd op 7 september 2024, van https://open.overheid.nl/documenten/dpc-4d07b6a4834055134f-4f9fe0d720ce2315cfc5f1/pdf.

• Gereformeerde Bijbelstichting, Formulier om ouderlingen en diakenen te bevestigen. Geraadpleegd op 6 september 2024, van https:// bijbel-statenvertaling.com/liturgische-formulieren/formulier-om-ouderlingen-en-diakenen-te-bevestigen/.

• Paul; Mariëlle, Voortgang masterplan basisvaardigheden (Kamerbrief, 2024). Geraadpleegd op 30 augustus 2024, van https://open.overheid.nl/documenten/4651649b-23e8-45e7-9ba4-e1a0ad35f68e/file.

Bronnen

1. Gereformeerde Bijbelstichting, Formulier om ouderlingen en diakenen te bevestigen. Geraadpleegd op 6 september 2024, van https:// bijbel-statenvertaling.com/liturgische-formulieren/formulier-om-ouderlingen-en-diakenen-te-bevestigen/

• Driebergen; Matthijs, Kampman; Luuk, Oberink; Maaike, Kerndoelen burgerschap. Actualisatie kerndoelen (2024) 4. Geraadpleegd op 7 september 2024, van https://open. overheid.nl/documenten/dpc-4d07b-6a4834055134f4f9fe0d720ce2315cfc5f1/pdf.

2. Ibidem 6.

3. Ibidem 27.

4. Ibidem 11.

5. Paul; Mariëlle, Voortgang masterplan basisvaardigheden (Kamerbrief, 2024) 11. Geraadpleegd op 30 augustus 2024, van https://open.overheid.nl/ documenten/4651649b-23e8-45e7-9 ba4-e1a0ad35f68e/file.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen