Getuige bij een strafzaak

De weg in de kerk

Wie was ds. T.H. Hoekstra eigenlijk? Hij is geboren in Franeker op 5 oktober 1871 en na onderwijs in zijn geboortestad studeert hij theologie aan de Groningse Hogeschool, waar hij het kandidaatsexamen aflegt, alsook het doctoraal examen. Hij is daar een studiegenoot van de bekende hervormde ds. A. Dekker.

Als hij toegelaten is tot de Evangeliebediening, ontvangt hij in maart 1898 zes beroepen: Burum-Munnekezijl, IJtens, Garijp, Ternaard, Lutjegast en Odijk. Het beroep naar het Friese terpdorp Burum neemt hij aan en hij wordt daar tot predikant bevestigd op 31 juli 1898. In Burum maakt ds. Hoekstra een bekering mee, waardoor zijn prediking meer diepgang krijgt. Hij komt daardoor meer in de gereformeerde richting van de Nederlandse Hervormde Kerk. Hij krijgt in 1905 een beroep naar Wouterswoude en in 1907 naar Papendrecht. Hij vertrekt naar Papendrecht en doet daar op 15 september 1907 intrede.

In Papendrecht krijgt hij kennis aan Pieternella Klootwijk, het vierde kind van aannemer Gerrit Klootwijk en Arietje van den Adel. Ds. Hoekstra trouwt met haar op 6 september 1916. Op het gemeentehuis treden als getuigen op de predikanten ds. Izaäk Kievit (Garderen) en Dirk Jacob van de Graaf (Nieuwpoort). Door dit huwelijk zijn zij zwagers geworden. Ds. Kievit is getrouwd met Johanna en ds. Van de Graaf met Janna Ariena Klootwijk.

De Papendrechtse Strafzaak

Terug naar de strafzaak die de gemoederen in Papendrecht van 1907 tot 1910 danig bezig zal houden. Het ontstaan van deze strafzaak heeft te maken met jeugd die in Dordrecht de kroegen bezoekt en zich vol laat gieten met drank. Op zaterdagavond komen ze om tien uur met de laatste pont over en trekken ze luidruchtig het dorp door. Burgemeester Bonten zet eerst twee veldwachters in, maar die worden in het water van het Balkengat gegooid. Een week later zet hij zes veldwachters in, die echter ook geen schijn van kans hebben tegen de Papendrechtse jeugd. Op zondagavond 8 september – een week voor de intrede van ds. Hoekstra – wordt een ruit van het gemeentehuis ingegooid, waarna burgemeester N. Bonten opdracht geeft om één van de ergste raddraaiers, Hendrik Garsthagen, van bed te lichten. Deze houdt zich echter schuil, omdat hij geen zin heeft om ten overstaan van zijn dorpsgenoten geboeid te worden afgevoerd.

Karsthagen geeft zich echter wel op het gemeentehuis in Papendrecht aan. Wat zich daar afspeelt is volgens de verslaggever van de Dordtsche Courant beestachtig. Bij binnentreden krijgt hij van gemeenteveldwachter De Meij een stomp op zijn neus, waardoor er een enorme bloeding ontstaat. De veldwachter haalt een handdoek en gelast Karsthagen de vloer schoon te maken. Zowel de burgemeester als de twee veldwachters verklaren tegen Karsthagen dat zij zeker weten dat hij de ruit heeft vernield. Ze houden dit zo sterk vol dat Karsthagen uitroept: “Sla me maar dood.” Rijksveldwachter Van den Berg slaat hem daarna nog enkele keren.

Degene die echt de ruit had ingegooid, Jacob Kwakernaak, wordt van zijn bed gelicht en ook aangepakt. De veldwachters verklaren later dat zij niets gedaan hebben en dat Garsthagen naar de drank stonk.

Daarop volgen lange processen, tot het hof in Arnhem toe. Garsthagen en Kwakernaak getuigen tegen de veldwachters, maar ook een groep inwoners (33 van de 73) geven aan dat de veldwachters gewelddadig optreden en dat er angst voor hen heerst onder de bevolking. Het hof schorst de zaak en geeft drie forensisch psychiaters de opdracht om de betrouwbaarheid van de getuigen te onderzoeken. Een opmerkelijke uitslag volgt: alle 33 getuigen worden voor gek verklaard. Zij lijden aan verschillende geestelijke aandoeningen, zoals een stoornis waarbij iemand zich te allen tijde onterecht onheus bejegend voelt, tot imbeciliteit en morele onbetrouwbaarheid toe. J.A. Hamel, de verdediger van de zaak, is woedend over dit rapport en verscheurt het ten overstaan van de aanwezigen in de rechtszaal. Uiteindelijk krijgt Hamel gelijk, het rapport wordt terzijde gelegd en Garsthagen wordt ontslagen van verdere rechtsvervolging.

Rondom twee personen hadden zich groepen gevormd. Een groep rond de burgemeester en een groep rond ds. Hoekstra, die van mening was dat de burgemeester verkeerd handelde. Ds. Hoekstra verklaart voor de rechter dat hij pas van de zaak hoorde toen hij intrede deed in de gemeente – dat was een week nadat de mishandeling had plaatsgevonden. Hoekstra komt met een groep inwoners bijeen in zaal ‘De Toekomst’ en heeft daar met hen afgesproken zoveel als mogelijk ten gunste van de burgemeester te willen spreken, zonder de waarheid geweld aan te doen. Tijdens de rechtszaak blijkt ook dat ds. Hoekstra de dominee tijdens zijn intrede niet heeft toegesproken. Was het vanwege de afranseling van Garsthagen? Er is nog meer kritiek op de burgemeester: hij komt onregelmatig in de kerk en hij werkt ds. Hoekstra tegen bij moeilijkheden op de catechisatie.

Overlijden en begrafenis

Ds. Tane Hylke Hoekstra overlijdt na een kortstondige ziekte op 45-jarige leeftijd op 2 februari 1917. Pieternella Klootwijk is nog geen vijf maanden met haar man getrouwd geweest. Ze blijft alleen achter in de grote pastorie. Ds. Hoekstra wordt begraven op de Algemene Begraafplaats. Daar zijn honderden aanwezigen. Consulent ds. Van Wessel van Alblasserdam houdt een toespraak namens de kerkenraad en de gemeente, maar ook namens de predikanten van de ring Sliedrecht. Ds. Van Wessel spreekt woorden van troost tot de zwaar beproefde weduwe en de oude moeder van ds. Hoekstra. “Haar gang was zwaar, haar weg duister, maar de Heere geve haar genade, dat uit het duister het licht moge voortkomen. De Heere toch plaagt niet uit lust tot plagen, niet tot oordeel alleen, maar ook tot voordeel van de zielen.” Hierna krijgt ds. A. Dekker het woord. Hij dacht aan het moment dat zij in de winter van 1890-1891 op de academie aankwamen. “Wie had toen gedacht, dat hij, de sterke, wiens gestalte stoere kracht deed vermoeden, reeds zou behoren tot hen die uit de gelederen zijn opgeroepen. Maar wij weten het, bij God is alles mogelijk.” Ds. Dekker spreekt nog uit dat ds. Hoekstra het kruis niet is bespaard gebleven, dat het leven hem veel strijd heeft gegeven en er moeilijke tijden geweest zijn. “En nu is de sterke geveld als de bloem des velds en is zijn strijd gestreden. Dat uit zijn kruis de kroon, uit zijn dood het leven, uit de duisternis het licht moge voortkomen!”

Tenslotte dankt ds. I. Kievit te Garderen namens de familie voor de hartelijke belangstelling tijdens de ziekte en na het overlijden van zijn geliefde zwager betoond, en alle aanwezigen voor de laatste eer aan de dode bewezen. Diep onder de indruk verlaat de schare daarop de dodenakker.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen