“De hedendaagse schaamtecultuur heeft niets met Bijbelse noties te maken”

Welke gebeurtenissen behoren tot de zwartste bladzijden uit onze nationale of parlementaire geschiedenis?

Elke tijd kent zijn eigen zwarte bladzijden. Als je denkt aan de tijd van de reformatie, dan zie ik de zwarte rookpluimen van de brandstapels. De daarop volgende Gouden Eeuw heeft de basis gelegd voor kolonialisme waar ook zwarte bladzijden uit zijn voortgekomen. Recenter is de Tweede Wereldoorlog. Tekenend voor die tijd is dat in de Handelingenkamers van de Tweede en Eerste Kamer boekenplanken leeg zijn gelaten. In plaats van een democratie hadden we toen te maken met zwart despotisme. Wat er vervolgens, toen onze vrijheid was heroverd en onze democratie was hersteld, is gebeurd in Nederlands-Indië, daar kun je ook veel vragen bij stellen.

En wat maakt volgens u dat excuses dan wel of niet op hun plek zijn?

In zijn algemeenheid kan ik dat niet zeggen. Dan moet je per situatie echt uitzoeken wat de werkelijke situatie was. Vervolgens komt de vraag om de hoek wat excuses waard zijn. Is het alleen symbolisch, of zijn er nog mensen die wachten op excuses? En in dat laatste geval moet je je afvragen: is de tijd nu rijp voor excuses?

Tijdens een debat over Afghanistan parafraseerde minister Kaag ARP-leider Kuyper: “Het boetekleed ontsiert de vrouw niet.” Haar boetekleed werd niet door iedereen geloofwaardig geacht, en de dag erna trad ze af. Wat maakt het zo moeilijk voor politici om oprecht schuldbesef te tonen?

Dat geldt niet alleen voor politici. Wij mensen vinden het gewoon moeilijk om schuld toe te geven. Dat begon al in het paradijs, direct na de zondeval. Het lastige voor politici is dat zij zelf een publiek oordeel over zichzelf uitspreken, dan wel over zich heen halen, als ze zich ronduit uitspreken. Politici, met name in de bestuurlijke functies, worden geacht daadkrachtig op te treden. Je mag ervan uitgaan dat ze hun daden doen vanuit de juiste intenties, passend bij hun politieke mandaat. Als ze daarin tekort schieten moeten ze hun beleid verdedigen, en hun eigen daden afkeuren. Dat vergt soms moed.

Heeft een SGP volksvertegenwoordiger ooit publiekelijk zijn excuses aangeboden in de Eerste of Tweede Kamer, en zo ja, wanneer en waarom?

Voor zover ik weet niet als het gaat om grote nationale schulden en dergelijke. Overigens is dat niet zo vreemd, omdat de SGP nooit regeringsverantwoordelijkheid heeft gedragen. In het dagelijkse verkeer zullen SGP’ers niet schromen om excuses uit te spreken, als ze iets verkeerd doen tijdens een debat, of bijvoorbeeld als de bejegening van een minister of staatssecretaris in het vuur van het debat onheus is geweest.

Wat is de houding van de SGP als het gaat om schuldbesef en boetedoening over bijvoorbeeld het slavernijverleden of de toeslagenaffaire? Wat zijn daarbij de afwegingen, en welke houding mag in Bijbels opzicht van een politicus verwacht worden?

Het past daarbij om een voorzichtige houding aan te nemen. Zoals al eerder gezegd, de SGP heeft nooit regeringsverantwoordelijkheid gedragen. Als het gaat om het slavernijverleden, er zal geen SGP’er zijn die trots is op die periode. Maar voor wie en door wie zou daarover door de SGP excuses moeten worden uitgesproken? Wel past het om slavernij in welke vorm dan ook, radicaal af te wijzen.

De toeslagenaffaire is nog een ander verhaal. Ook daarbij draagt de SGP geen regeringsverantwoordelijkheid, maar zijn we wel medewetgever. In de debatten over de toeslagenellende schromen we bij de SGP niet om de ontstane situatie ook onszelf aan te trekken. Als medewetgever hebben we wetten gesteund die in hun samenhang zo complex zijn geworden dat mensen er in vast liepen. Natuurlijk mogen we van de Belastingdienst verlangen dat ze mensen niet verkeerd bejegenen, maar de wetgever moet daartoe ook geen oorzaak geven.

De houding van een SGP’er doet er in dit opzicht toe. In ons doen en laten moet er al het besef zijn dat we mensen zijn, dat onze woorden en daden fout kunnen zijn, dat we soms onbedoeld anderen kunnen schaden. Dat vraagt om een voorzichtige houding. En als er dan iets fout is gegaan, moeten we ook laten blijken dat we dat beseffen. Niet proberen de fouten te verhullen, maar ze op te lossen en zaken te verbeteren. Durf uit te spreken wat je verkeerd hebt gedaan. Om op mijn beurt minister Kaag weer te parafraseren: het boetekleed siert (juist) de SGP’er.

Hoe verhoudt de hedendaagse ‘woke’- en schaamtecultuur (‘vliegschaamte’, ‘vleesschaamte’) zich tot Bijbelse noties over zonde en schuldbesef?

Deze schaamtecultuur heeft niets met die Bijbelse noties te maken. Ze zijn ontstaan uit bevliegingen van mensen; uit ideologieën die nagestreefd worden. Je hoort er niet bij als je vlees eet, of als je niet gevaccineerd bent, of als je drugs niet normaal vindt, of als je klimaat niet boven alles stelt, of als je durft te geloven en belijden dat God man en vrouw geschapen heeft. In de Bijbel gaat zonde en schuld veel dieper. Dat gaat over het besef dat ik, ik, ik, schuldig sta tegenover God en de medemens. Een Bijbelse notie is dan ook dat we niet naar anderen wijzen, maar de schuld ‘toe-eigenen’. De voorbeelden daarvan zijn legio. Mozes, Elia, Daniël: wij hebben gezondigd!

Klopt het dat de SGP ook in de Eerste Kamer tegenover die schaamtecultuur een positiever verhaal wil stellen, waar ‘gepaste trots’, bijvoorbeeld in de vorm van gezond nationalisme, onderdeel van is?

Dat gebeurt echt wel eens, bijvoorbeeld als Europa zich bemoeit met nationale aangelegenheden. Maar verder is het vooral van belang om verder te kijken dan Nederland. Mijn collega Diederik van Dijk heeft wel eens gezegd: “De voortgang van het Koninkrijk van God gaat ver boven de voortgang van het Koninkrijk der Nederlanden.” Waarvan akte!

Tot slot: wilt u zelf nog iets ‘opbiechten’ aan de lezer vanuit uw loopbaan als senator voor de SGP…?

Ja, ik was wat laat met reageren op de verzoeken van de redactie van het blad ‘Zicht’ om deze bijdrage aan te leveren. Excuses daarvoor!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen