Weerleggende waarheid

De Franse filosoof Jean-Luc Marion heeft onder meer in zijn boek over Augustinus (Au lieu de soi, 2008) de aandacht gevestigd op een passage uit de Belijdenissen (10.34) waarin de kerkvader zijn gedachten laat gaan over waarheid. Waarheid is niet simpelweg een kwestie van juist tegenover onjuist, van accurate informatie tegenover misleidend bedrog. Waarheid is ook een strijdtoneel, een zaak van liefde of haat. Augustinus analyseerde hoe mensen, in principe, een waarheid liefhebben die zich aan hen manifesteert. Zo’n geliefde waarheid noemt hij ‘lichtgevend’ (veritas lucens). Maar als mensen graag willen dat iets anders waar was dan wat in werkelijkheid waar is, dan is de echte waarheid voor hen een ‘weerleggende waarheid’ (veritas redarguens), die zij haten. Dat waarheid haat kan oproepen, was op zichzelf geen nieuw inzicht. Augustinus had het in het Nieuwe Testament gelezen en hij citeerde ook de dichter Terentius uit de tweede eeuw voor Christus: ‘Waarheid baart haat’.

Dit idee van een ‘tegensprekende waarheid’ die verzet bij mensen oproept, is vandaag onverminderd actueel. Ook voor bestuurders en politici. Als hun niets menselijks vreemd is, is de betrouwbaarheid van de overheid nooit vanzelfsprekend geweest. Het corrigeren van verzet tegen waarheid is dan urgent en heilzaam, eerst natuurlijk in de vorm van zelfcorrectie: ben ik bereid een waarheid onder ogen te zien die ik eigenlijk niet accepteren wil? Als de publieke zaak in het geding is, kan de impact van onwaarheid aanzienlijk zijn en is het belang van een kritische, weerbare attitude bij burgers en Ds. J.J. van Eckeveld, predikant van de Gereformeerde Gemeente te Zeist politici navenant groot. Indien overheden bepaalde feiten of vragen negeren (zoals momenteel gebeurt rond het Covid-19 beleid), is er alle reden om de vraag te stellen of hier misschien een ‘weerleggende waarheid’ wordt ontweken. Zo’n waarheid verdient het om in het licht gesteld te worden, in het belang van een leefbare samenleving.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen