Boekbesprekingen

Toch blijft in het Oude Testament het verblijf in Babel zelf grotendeels buiten beeld. Zeker wat betreft het gewone volk, zijn de bijbelse gegevens veel te beperkt om ons een goed beeld te kunnen vormen van de leefomstandigheden ‘aan Babylons stromen’ (vgl. Ps. 137:1). De verhalen en profetieën gaan over de wegvoering als goddelijke straf en vervolgens over de terugkeer als wonder van nieuw begin, nauwelijks over wat daartussen lag en al evenmin over het feit dat er ook na de mogelijkheid van terugkeer velen in Babel bleven. Illustratief is 2 Kronieken 36, waarin direct na de beschrijving van de wegvoering naar Babel de vermelding komt van het verlof dat de Perzische koning Cyrus geeft om terug te keren naar Jeruzalem.

Voor wie toch meer wil weten over de situatie van de ballingen, biedt dit boek van Alstola uitkomst. Het onderzoekt de leefomstandigheden van de Judeeërs in Babel, op basis van Mesopotamische spijkerschrifttabletten. Onder de tienduizenden tabletten die gevonden zijn, zijn er namelijk honderden waarop Judeeërs vermeld worden. Zij zijn voornamelijk te herkennen aan namen met elementen die naar de godsnaam JHWH verwijzen. De belangrijkste collecties zijn het al langer bekende Murashu-archief (uit de vijfde eeuw voor Christus) en de recent opgedoken en nog niet volledig gepubliceerde documenten uit de plaats Yahudu en omgeving (uit de zesde eeuw voor Christus). Beide collecties komen waarschijnlijk uit dezelfde regio als waar het boek Ezechiël de Judese ballingen lokaliseert (Ez. 1:1 etc.).

Zowel het Murashu-archief als de Yahudu-tabletten bevatten administratieve teksten, bijvoorbeeld over betalingen of huwelijkssluitingen. Ze laten zien dat het gros van de Judese ballingen (net als die uit andere volken) te werk werd gesteld in grote, door de staat georganiseerde landbouwpro-jecten, die onder stevige administratieve controle stonden. Men kreeg een stuk land toegewezen, moest een deel van de opbrengst afdragen en daarnaast bepaalde (militaire) diensten leveren. Onder gunstige omstandigheden blijken sommige ballingen in staat te zijn geweest om binnen dit systeem redelijk welvarend te worden – er zijn voorbeelden van Judeeërs die een onderneming hadden en slaven bezaten. Anderzijds was er, onder ongunstige omstandigheden, een reëel gevaar van verarming, zodat men soms zelfs het toegewezen stuk land in onderpand moest geven bij meer voorspoedige medeballingen.

Behalve het Murashu-archief en de Yahudu-tabletten is er nog een beperkt aantal andere documenten die Judeeërs vermelden. Bekend zijn de zogenaamde Weidnertabletten, met daarop de olietoelagen die koning Jojachin en diens entourage in Babel ontvingen (vgl. 2 Kon. 24:15). Incidenteel worden Judeeërs genoemd onder degenen die diensten verleenden rondom Babylonische tempels en de daaraan verbonden economie. Een enkeling blijkt opgeklommen tot een hogere positie in de Babylonische belastingadministratie; een zestal tabletten uit de stad Sippar geeft inzicht in de transacties en het sociale netwerk van een Judese koopmansfamilie (deze familie zou overigens vrijwillig naar Mesopotamië gereisd kunnen zijn).

Een interessante, maar moeilijk te beantwoorden vraag is die naar de integratie en assimilatie van de Judeeërs in Babel. Het lijkt erop dat men in agrarische gemeenschappen, zoals die in Yahudu, de eigen culturele en godsdienstige identiteit beter wist te bewaren dan in de stedelijke omgeving (en het hogere sociale milieu) van de koopmansfamilie uit Sippar. Dat wekt geen verbazing, aangezien de ballingen in de landbouwprojecten in groepen bij elkaar gevestigd werden. Vandaar ook dat hun woonplaatsen vaak genoemd werden naar de plaats van herkomst – Yahudu is eenvoudigweg de naam die wij kennen als Juda.

Deze socio-historische studie, een bewerking van een Leidse dissertatie uit 2017, biedt een compleet en actueel overzicht van wat Mesopotamische kleitabletten ons leren over de Judeeërs in Babel. Voor de niet-specialist is de discussie soms erg gedetailleerd, maar het laatste hoofdstuk geeft in 25 pagina’s een prima samenvatting van de bevindingen. De studie is als e-book gratis toegankelijk, via de website van uitgever Brill. Hartelijk aanbevolen!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen