Recensie: Nynke

«nert heeft een sterke band met ^•jn zussen en m het bijzonder met "ynke. Het is een gevoelige jongen uevaak in kleuren denkt. Zo kan een gebeurtenis donkerblauw ruiken of juist geel of oranje al naar gelang de Weving van Lenert. In Goedereede ^teeh Lenert op de markt een houten snijwerkfiguurtje uit een kraam. Als "^] het voorwerp thuis beter bekijkt ^'et hij dat het de vorm heeft van een duiveltje. Hij voeU zich schuldig over ''e diefstal maar het bezit van het iguurtje heeft een enorme aantrek­ '^gskracht op hem. Het zit voortaan ^''jd in zijn zak Als hij aan Nynke "Pbiecht dat hij wel eens zonde doet S^eft ze hem een kruisje dat hij om ^'jn nek hangt. Dit moet Lenert '^eds herinneren aan het kruis van Christus, vertelt zijn zus. '^Tike is een bijzondere vrouw. Ze

'^Tike is een bijzondere vrouw. Ze

kan het weer voorspellen en heeft een enorme kennis van geneeskrachtige kruiden. De inwoners van Goedereede maken hier dankbaar gebruik van maar zijn tegelijkertijd ook bang van haar. Lenert is een slimme jongen en zijn zus zorgt dat hij lezen en schrijven leert. Hiervoor brengt ze een zwaar offer waarvan hij de reikwijdte pas later begrijpt. Zijn eerste schrijflessen krijgt hij van Arent Corneliszoon. Later ontvangt hij onderwijs van de monniken uit het nabijgelegen klooster. Als zijn zus Neele trouwt en in de stad Goedereede gaat wonen maakt dat veel indruk op hem. Hij voelt zich in de steek gelaten en bedrogen. Het kost Nynke veel moeite hem te overtuigen dat zij hem niet in de steek zal laten. Al snel blijkt dat Lenert een begaafd schrijver is. Hij wordt naar Delft gestuurd om verder te studeren voor stadsschrijver. Nynke blijft achter op de hofstee samen met haar man Job en hun kinderen. Tot zijn groot verdriet moet Lenert ook voor een lange periode afscheid nemen van zijn geliefde Marieke Jobse, dienstmeid in het stadhuis van Goedereede. Neele en Nynke waarschuwen tegen de omgang met dit meisje vanwege haar opportunisme en bijgelovige aard. Marieke op haar beurt probeert Lenert los te weken van zijn zussen vanwege haar angst voor hun vermeende toverkunsten. Ze gebruikt hierbij als argument dat zijn zussen haar vervloekt zouden hebben.

Loyaliteitsconflict

In de tweede helft van de zestiende eeuw raakt Goedereede steeds meer in verval. De vaargeul die de toegang vormt tot de haven sUbt na het uit

diepen steeds sneller dicht en er is, in tegenstelling tot andere handelssteden.in de directe omgeving, geen goede verbinding met het vasteland. Steeds vaker kiezen schepen met handelswaar andere havens om hun goederen af te zetten. Niet alleen het economische verval van de stad heeft invloed op het leven van alledag. Het conflict tussen de Spaansgezinden en de Oranjeklanten gaat Goedereede niet voorbij. Uiteindelijk kiest het stadsbestuur ervoor alle heihgenbeelden uit de kerk te verwijderen en over te gaan tot het protestantisme.

Voor Lenert is het alsof met het afschaffen van de Rooms­Katholieke rituelen ook het hart uit het Evangelie is. Marieke stapt hier makkelijk overheen en de eenzaamheid van Lenert groeit door haar onbegrip voor de zaken die hem bezighouden. Hij voelt zich vaak tussen twee vuren zitten. Enerzijds zijn Uefde voor Marieke en anderzijds zijn loyaliteit aan zijn zussen die steeds vaker in het dorp over de tong gaan vanwege 'toverkunsten.' Een bewijs hiervoor zou zijn dat tijdens de Allerheiligenvloed het water stopte voor de dorpel van Nynke's hofstee. En Neele zou de geit van de baljuw betoverd hebben zodat hij geen melk meer kon geven. De fanatieke Alvari, predikant van de stad, is zeer gebrand om te bewijzen dat Neele schuldig is. Dat hij niet eerlijk is wordt pijnlijk zichtbaar als Lenert hem betrapt op het vervalsen van bewijs in de aanklacht tegen Neele en het voorwenden van een visioen over toverij. Dit visioen blijkt een letterlijk citaat uit een boek over hekserij te zijn. Toch durft Lenert niet op te treden en de waarheid aan het licht te brengen. Hij is bang zijn baan en zijn vrouw te verliezen. Na de aanklacht vlucht Neele uit Goedereede.

Het lijkt er steeds meer op dat alle gevoelens van onbehagen, dreiging van oorlog, honger en armoede zich een uitweg zoeken in het vinden van een zondebok. De burgers van Goedereede beginnen te morren over hun eigen armoede en de welvaart van Nynke Dimmendochter. Dat kan geen zuivere koffie zijn, denkt men. Langzaam sluit het net zich om Nynke. Lenert raakt steeds meer verstrikt in zijn rol als stadsschrijverhet ambt dat hij kost wat het kost uit wil blijven oefenen­ zijn hefde voor Marieke en de wetenschap dat hij zijn zus willens en wetens verraadt en in de steek laat. Hij voelt zich laf en slap maar ziet lijdzaam toe tijdens de veroordeling van zijn zus. Ze ondergaat vreselijke martelingen voor ze op de brandstapel belandt. Als schrijver tekent hij het proces en haar bekentenis schijnbaar gevoelloos op. Maar van binnen wordt Lenert verteerd door schuldgevoelens. Hij heeft kortgeleden zijn zonden opgebiecht aan de oude monnik Johannes, de vervloekingen die hij in het verleden uitsprak, de aantrekkingskracht van het duiveltje in zijn zak dat hem verleid tot boosheid en kwade daden. Johannes dringt er bij hem op aan om te vluchten tot Christus met zijn zonden. De monnik gooit op verzoek van Lenert het houten duiveltje in het vuur. Dit brengt een immense verlichting met zich mee. Nu bhjft alleen het kruis nog over dat hij ooit kreeg van Nynke. Aangrijpend is de terechtstelling van Nynke en de laatste woorden die ze wisselt met Lenert bij de tralies van de donkere kerker. Ondanks alle schuld van Lenert is er toch nog iets wat hij kan doen voor Nynke vlak voor ze sterft.

Respect en hoop

In deze roman zijn veel feiten uit

historische bronnen verwerkt. Van Wezel raadpleegde hiervoor een indrukwekkende literatuurlijst. Deze is opgenomen achter in het boek. Voor het perspectief koos Leendert van Wezel voor een persoon die goed zicht had op Nynke en die aanwezig kon zijn bij alle belangrijke feiten. Zijn keus viel op de stadsschrijver vanwege zijn centrale positie. Lenert is verzonnen maar uit historische bronnen is wel bekend geworden dat de zoon van Nynke onbedoeld meegewerkt heeft aan haar veroordeling door de woorden van zijn moeder door te vertellen 'dat het slecht met haar zou aflopen.' Dit werd opgevat als profetie en daarmee als een bewijs van hekserij. In het nawoord geeft Van Wezel aan dat het schrijven van deze historische roman een proces van vier jaar is geweest. Ondanks dit droevige verhaal wil de schrijver niet in mineur eindigen. "Toch troost ik me met de reactie van Nienke op dit alles: 'God is altijd bij mij.'... "Mijn klus is geklaard. Er is geen opluchting. Ik heb iets opnieuw tot leven geroepen wat me vooral verdrietig maakt. Toch voel ik ook iets anders. Respect. Ja, respect voor een dappere vrouw. En ook: hoop."(p.407).

Ondanks de vele feiten die in 'Nynke' verwerkt zijn wordt het nergens taaie kost. De sfeer die het verhaal oproept neemt je mee en laat je niet meer los. Ik heb het boek in één adem uitgelezen. Om alle aangereikte thema's en existentiële levensvragen te kunnen overdenken is een keer lezen niet genoeg. Herlezen is dan ook het devies! Dit boek mag niet ontbreken in de boekenkast. Van harte aanbevolen!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen