De bewaarschool in het hart van Dirksland

Gebouw in het Achterdorp

Om de bouw van een openbare bewaarschool te realiseren, kocht de gemeente Dirksland in 1876 van J. Gestel in het Achterdorp, toen Paardenmarktstraat geheten, een huis met een aantal kleine huisjes, .schuurtjes en stalletjes. Het doel van de gemeente was afbraak van deze opstallen en hergebruik van afkomSid bouwmateriaal dat nog goed was.

In 1877 werd door de gemeenteraad besloten een lening van f 18.000 aan te gaan voor de oprichting van een openbare bewaarschool, die tevens kon dienen als naai­ en breischool. Toen werd ook een reglement voor de school vastgesteld, een instructie voor de helpsters en een verordening op de schoolgelden. Voor het vaststellen van een schoolgeld van tien cent per week werd door koning Willem III goedkeuring verleend.

De schrijvers Van der Waal en Vervoom noemen 23 mei 1878 als stichtingsdatum van de bewaarschool. Waarschijnlijk komt deze informatie van de boven de ingang gemetselde gedenksteen en heeft de door hen genoemde datum betrekking op de ingebruikneming van de school.

Van der Waal en Vervoorn zeggen in 1896 over de bewaarschool: "Zij heeft een ruimen gang, flinke lokalen en eene overdekte speelplaats; en zal voor de kleinen zeker een aangenaam 'Te huis' zijn".

Bestek

In het dossier van de bewaarschool ontbreekt een originele bouwtekening, maar er is wel een uitgebreide beschrijving van bestek en \ oorwaarden. Het schoolgebouw omvatte twee lokalen en had aan de achterkant een aanbouw voor de toiletten. De ramen staan in het bestek als volgt omschreven: "8 stuks gegoten ijzeren ramen, breed 1.50 m en hoog 3.00 m; het bovengedeelte tuimelend met trekkers wegende elk raam 150 kg. Het model der ramen is voorhanden in de fabriek 'de Prins van Oranje' te 's­Gravenhage". De kozijnen moesten gemaakt worden van grenenhout.

Voor de school en bijbehorende woning werd dezelfde steen gebruikt. De voorgevels moesten afgewerkt worden met een kroonlijst: "Volgens nadere aanwijzing zal aan de \ oorgevel van beide gebouwen een kroonlijst worden aangebracht; alles van best grenenhout". Ook de dakvlakten vormden een eenheid. De dakvlakten aan de voorkant moesten belegd worden met "beste Woerdsche blaauwe", de achter­ en zijvlakken met rode dakpannen. Voor de achter­ en zijvlakken mochten de goede pannen van de afgebroken panden gebruikt worden. In de school en in do' woning kwamen plafonds van stucwerk. Verder werd voor de school onder andere voorgeschreven: "Over de geheele lengte van den achtergevel een overdekte warande, lang 18 m en breed 3 m". Bij de bouw van de school hoorde ook het maken van banken voor ongeveer 140 leerlingen.

Bewaarschoolreglement

Net als het reglement voor het Weeshuis aan de Ring, geeft het bewaarschoolregleraent een beeld van het gemeentelijke sociale beleid in Dirksland in de tweede helft van de negentiende eeuw. Net als bij het Weeshuis valt de inbreng van de echtgenote van burgemeester Pieter Zaaijer op. De burgemeester was voorzitter van de plaatselijke schoolcommissie, die het toezicht op de bewaarschool uitoefende. In het bewaarschoolreglement werd bepaald dat de schoolcommissie zich voor het toezicht op de bewaarschool door een commissie van dames kon laten bijstaan. Ook opmerkelijk is de toevoeging aan de

Ook opmerkelijk is de toevoeging aan de regel dat de hoofdleidster de straffen mocht bepalen voor ongehoorzaamheid, luiheid of ander wangedrag: "Lichamelijke kastijding is evenwel ten strengste uitgesloten". Het reglement bepaalde dat tot de bewaar

Het reglement bepaalde dat tot de bewaarschool kinderen van drie tot zes jaar werden toegelaten. Naar de naai­ en breischool konden kinderen vanaf vierjarige leeftijd. De schooltijden van de bewaarschool waren van negen tot half twaalf en van half twee tot vier, op alle weekdagen behalve zaterdagmiddag. De naai­ en breischool werd gehouden van vijf tot zeven in de namiddag. Mensen die het niet konden betalen, kwamen

Mensen die het niet konden betalen, kwamen in aanmerking voor vrijstelling van schoolgeld.

De bewaarschool had twee afzonderlijke klassen op basis van leeftijd en vorderingen van de kinderen. Daarbij werd de regel gehanteerd: "Jongens en mei.sjes zoveel mogelijk vaneen gescheiden". Verder stond er in het reglement dat het

Verder stond er in het reglement dat het ouders en voogden uitdrukkelijk verboden was onder schooltijd in tegenwoordigheid van de leerlingen klachten tegen de onderwijzeres in te brengen.

Foto uit 1907 Een onderwijzeres die een begnp werd, was

Een onderwijzeres die een begnp werd, was juffrouw Heijmans. Juffrouw Heijmans was van 1878­1923 hoofd van de bewaarschool; hoofd van de naai­ en breischool van 1881­ 1923.

Er is een foto uit 1907 van juffrouw Heijmans met kleuters bewaard gebleven dankzij wijlen mevrouw D.K. Soldaat­Poortvliet. Mevrouw Soldaat werd als kind Dirkje genoemd. Op de foto staat ze als vierjarige op de onderste rij, vijfde kind van rechts. Voor Dirkje en meer kinderen op de foto was de bewaarschool geen noodzakelijke kinderopvang, geen vervangend tehuis zoals Van der Waal en Vervoom het betitelden, maar een school. Dirkjes vader was een overtuigd maatschappijhervormer. Onderwijs stond bij Dirk Poortvliet hoog in het vaandel en zijn kinderen hebben 'geleerd' in een tijd waarin dat, zeker voor meisjes, nog geen gemeengoed was. Dirkje Poortvliet werd onderwijzeres aan de openbare lagere school in Dirksland. Ze was één van de eersten die zich bekommerden om het cultureel erfgoed van Goeree­Overflakkee. Ze schonk historische foto's aan het Streekmuseum, schreef verhalen en gedichten in het Flakkeese dialect en stelde een aantal fotoboeken over Dirksland samen. In 'Kent u ze nog... de Dirkslanders' beschrijft ze de bewaarschool in het Achterdorp.

Veelbewogen geschiedenis In 1928 besloot de gemeente f 1100 te lenen

In 1928 besloot de gemeente f 1100 te lenen voor de aanleg van een gasverwarming in de school. Daarna werden onderhoud en exploitatie van de bewaarschool een probleem. De crisisjaren gingen ook aan de bewaarschool niet ongemerkt voorbij. Per I januari 1935 werd de school wegens gebrek aan financiën gesloten. Heropening van de school was mogelijk door een regeling, die met goedkeuring van de erfgenamen van Paulina van Weel tot stand kwam. De gemeente Dirksland en de Diaconie van de Nederlands Hervormde Kerk van Dirksland hadden gezamenlijk van Paulina van Weel een legaat van f 100.000 gekregen voor de stichting van een afzonderlijke naai­ en breischool. Van zo'n stichting was nog niet gekomen. Overeengekomen werd om voor een periode van vijf jaar de exploitatiekosten van de bewaarschool te bestrijden met de rente van dit legaat, voor de helft aan de gemeente behorende. Op 1 mei 1936 werd de bewaarschool weer geopend. In de Tweede Wereldoorlog werd de school gevorderd door de Duitse weermacht, die de school van januari 1944 tot de bevrijding in mei 1945 bezet hield. De bewaarschool werd in die tijd vermoedelijk gehouden in de winkel van de gedeporteerde familie Cohen op de Voorstraat. Na de bevrijding bleek dat het bewaarschool

Na de bevrijding bleek dat het bewaarschoolgebouw door het gebruik door militairen schade had geleden. Door de gemeente werd een aanvraag om vergoeding van oorlogsschade ingediend. Ondertussen werd het gebouw verhuurd aan de Staat der Nederlanden voor de legering van militairen van de zogenoemde Binnenlandse Strijdkrachten, kortweg BS.

In december 1945 was de bewaarschool al door een compagnie ge/agstroepen in gebruik genomen. In juli 1946 besloot de gemeente het gebouw tot uiterlijk eind 1947 onderhands aan de staat te verhuren. De overweging was dat er geen ander geschikt gebouw voor militairen voorhanden was en het bewaarschoolonderwijs doorgang kon vinden in een overcompleet lokaal van de openbare lagere school. De huurprijs voor de bewaarschool in het Achterdorp bedroeg ƒ780 per jaar, een bedrag dat B en W billijk vonden. Het duurde tot 1950 voordat het schoolge

Het duurde tot 1950 voordat het schoolgebouw in het Achterdorp weer als bewaarschool/kleuterschool in gebruik genomen werd.

Wet op het kleuteronderwijs

In 1955/1956 kwam er voor het eerst een wettelijke regeling voor het kleuteronderwijs. De Kleuteronderwijswet schreef speel- en werkplannen en werkroosters voor het kleuteronderwijs voor. De voorschriften voor de huisvesting van de leerlingen werden strenger en in 1961 werd het bewaarschoolgebouw van binnen gemoderniseerd. De speelplaats kreeg, naast de bestaande zandbak, ook een bloemenbak.

De inspecteur van het kleuteronderwijs constateerde in 1967 dat de lokalen te klein waren en niet voldeden aan het Bouwbesluit Kleuteronderwijs. Men vond nog een tijdelijke oplossing door de wand tussen de twee lokalen te verzetten. Dat betekende dat er een ijzeren balk aangebracht moest worden om de uit twee gedeelten bestaande dakconstructie te steunen. Ondanks interne aanpassingen had het gebouw als school zijn langste tijd gehad. Er moest een nieuwe kleuterschool komen.

Voorgevel en dak in oude staat gehandhaafd

Het schoolhuis (Achterdorp 11) was door de gemeente in 1965 aan de huidige eigenaar verkocht. De bewaarschool (Achterdorp 13) kon de schooldeur sluiten toen op 1 oktober 1971 een nieuwe kleuterschool aan de Margrietlaan in gebruik genomen werd.

Als verenigingsgebouw 'Animo' deed de oude bewaarschool daarna dienst als gelegenheid voor feesten en partijen. In het najaar van 1979 werd het gebouw door de gemeente verkocht aan Flakkee Bakkerijen BV te Dirksland. De verkoop werd in het voorjaar van 1980 door Gedeputeerde Staten goedgekeurd. Door Schuitema Vastgoed BV te Amersfoort werd toen een vergunning aangevraagd om de bewaarschool en de woning Achterdorp 15 te verbouwen tot een supermarkt. De gemeenteraad besloot dat de voorgevel en het dak van de bewaarschool in de oude staat gehandhaafd moesten blijven.

Cathy Westdorp

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen