Een voorwerp van aanhoudende zorg

Er is reeds vele jaren een meerderheid in de Tweede Kamer die vóór de acceptatieplicht is: scholen zouden geen leerlingen meer mogen weigeren aan de schoolpoort. Het is dan ook weer een hele opluchting dat onze nieuwe regering niet van plan is de acceptatieplicht op te leggen aan de scholen. Het blijft voor het reformatorisch onderwijs mogelijk een gesloten toelatingsbeleid te hanteren. Hierin mogen we ook de weerhoudende werking van Gods genade zien. We hebben een uniek onderwijsbestel in ons land en we hebben nog de mogelijkheid om Bijbelgetrouw onderwijs te geven. Die vrijheid mogen we in dankbaarheid benutten! Toch blijft het onderwijs een voorwerp van aanhoudende zorg ¹ , want de nieuwe regering geeft ook aan dat ze hard op zal treden tegen discriminatie of antidemocratische indoctrinatie, ”zodat iedereen in Nederland zichzelf kan zijn en zich in vrijheid kan ontplooien”. De regering gaat ”een actief emancipatie- en antidiscriminatiebeleid voeren, want niemand in ons land mag minder kansen krijgen op grond van afkomst, geslacht, beperking, kleur, ras, leeftijd, geloof of seksuele gerichtheid”. Welke scholen heeft de regering hier op het oog? Zijn er scholen die discrimineren? Worden op deze scholen methoden gebruikt die in strijd zijn met onze rechtstaat? Het vizier lijkt zich te gaan richten op de inhoud van het onderwijs. De tendens om de onderwijsinhoud te reguleren is overigens niet van vandaag of gisteren. Denk bijvoorbeeld nog maar eens terug aan het debat over de invoering van de kerndoelen.

Schoolstrijd

Het is niet zo dat we principieel tegen een open toelatingsbeleid zijn. De ideale situatie is een School met de Bijbel waar iedereen Christelijk onderwijs ontvangt. Daar heeft ds. G.H. Kersten -in lijn met mr. Groen van Prinsterer- voor gestreden. Ds. Kersten was niet blij met de wijze waarop de schoolstrijd beëindigd was, waarbij (bijna) elke burger zijn kinderen naar een door de overheid betaalde school kan sturen van zijn eigen godsdienstige of levensbeschouwelijke smaak. Ds. Kersten wilde immers dat alle kinderen onderwijs uit de Bijbel zouden krijgen en hij had daarom principiële kritiek op dit stelsel van de onderwijsvrijheid. Toen zijn ideaal niet mogelijk bleek, nam hij het initiatief om eigen, gereformeerde scholen op te richten. We zien hieruit dat een principiële houding een praktische opstelling niet uit hoeft te sluiten. In dat licht is het niet vreemd dat hij in 1919 de schoolcommissie van de Gereformeerde Gemeente te Middelburg vertelde dat hij zelf de school voor Roomsen en alle anderen zou open zetten, indien zij zich maar onderwerpen aan de regels van de school. Zijn ideaal van de gereformeerde staatsschool zien we hierin doorklinken. Hij zei het in 1927 in de Tweede Kamer als volgt: ”Zolang de overheid in ons land van deze roeping zich niet kwijt, aanvaard ik de bijzondere Christelijke school met het aloude Gereformeerde onderwijs. Ik aanvaard die school als middel, niet als doel.” En zo ligt het nog steeds. In vergelijking met andere landen heeft ons land een uniek onderwijsbestel, omdat in de Grondwet is vastgelegd dat er vrijheid van onderwijs is. In onze tijd stoten velen zich eraan dat reformatorische scholen een gesloten toelatingsbeleid hebben. Deze scholen richten zich op de specifieke groep leerlingen waarvoor ze is opgericht. Het openstellen van de school voor iedereen heeft in de praktijk nogal wat consequenties 2 . Om die reden voeren we geen pleidooi om de toelatingsregels te verruimen.

De school als gemeenschap

De discussie over de rol van de school wordt ook binnen onze eigen kring gevoerd. In toenemende mate hecht een deel van de gereformeerde gezindte minder aan een eigen school. Men is in afnemende mate bereid een grotere reisafstand te accepteren. Een evangelische of protestants-christelijke school in de woonomgeving vindt men dan ook een goed alternatief. Ook klinkt het geluid dat de spits van het christelijk onderwijs niet op school ligt, maar in een grondige kerkelijke catechese en de christelijke vorming thuis, net als in de vroegkerkelijke periode ³ . En dat is natuurlijk ook zo, en in die zin dient onderwijs altijd vervolgonderwijs te zijn: thuis wordt de basis gelegd. Maar we mogen de waarde van het schoolonderwijs niet onderschatten. Reformatorisch onderwijs ligt in het verlengde van de gezinsopvoeding en van de kerkelijke toerusting. Kinderen moeten eenheid ervaren tussen gezin, kerk en school. Dat geeft houvast en de mogelijkheid voor het kind om vertrouwd te raken met belangrijke Bijbelse noties. De school is daarmee een gemeenschap die aansluit op de levensbeschouwing van thuis en de kerk. De school met de Bijbel is dus een leergemeenschap: ons voorgeslacht zag scholen allereerst als middel om geworteld te raken in de gereformeerde religie. De school is ook een leefgemeenschap, waar vriendschappen ontstaan, waar jongeren verkering krijgen. De school is ten slotte ook een opvoedingsgemeenschap.

De kinderdoop is het verbindingspunt tussen gezin, kerk en school. Bij de doop van hun kind(eren) beloven ouders hen te doen onderwijzen in de ’voorzeide’ leer. Vooral daarom kiezen deze ouders voor een reformatorische school, die denkt en werkt vanuit dezelfde opvattingen over leer en leven. Dat is precies de reden waarom we ons zorgen maken over het ingrijpen van de overheid als het gaat om de inhoud van het onderwijs.

Inhoud van het onderwijs

Het is opmerkelijk dat juist op het moment dat in toenemende mate -ook vanuit de gereformeerde gezindte- vraagtekens worden gezet bij de houdbaarheid van een gesloten toelatingsbeleid, de regering besluit het over een andere boeg te gooien.

De pijlen worden gericht op de inhoud van het onderwijs. Door grip te krijgen op het onderwijsaanbod verwacht men meer invloed te krijgen, terwijl dat toch ook een onderdeel is van de onderwijsvrijheid. We denken aan onderwerpen als burgerschap, seksualiteit en diversiteit. De evolutietheorie moet al worden behandeld, maar het lijkt erop dat reformatorische scholen straks niet meer mogen zeggen dat deze theorie on-Bijbels en daarom verwerpelijk is. Maar niet alleen het vak biologie moet neutraal worden aangeboden, dat geldt ook voor de godsdienstles.

Natuurlijk mag er wel uit de Bijbel verteld worden - het is immers een ’klassiek boekwerk’- maar de leerkrachten mogen de kinderen niet voorhouden dat het Christelijk geloof exclusief is. De Bijbel leert ons echter in Handelingen 4: 12: ”En de zaligheid is in geen ander; want er is ook onder den hemel geen andere naam, die onder de mensen gegeven is, door welken wij moeten zalig worden.” Dit noemt men indoctrinatie! Tegen deze tekst komt alles op! Men wil dat kinderen en jongvolwassenen zelf hun keuzes maken. Niets mag hen worden opgelegd. Terwijl Gods Woord in Deuteronomium 6: 6 en 7 zegt: ”En deze woorden die ik u heden gebied, zullen in uw hart zijn. En gij zult ze uw kinderen inscherpen en daarvan spreken (…) ”.

Overigens is aangaande de keuzevrijheid van kinderen niet alleen theologisch, maar ook pedagogisch het nodige te zeggen!

Vorming

We weten uiteraard niet wat de toekomst ons brengen zal. Het ziet er wel naar uit dat de onderwijsvrijheid meer en meer beknot zal worden. Toch ligt daar onze grootste zorg niet. Die ligt bij de vorming van onze jeugd. We merken meer en meer dat de boodschap die op de reformatorische scholen wordt gebracht in veel gevallen niet verinnerlijkt wordt. De onverschilligheid neemt toe. De jeugd schakelt erg gemakkelijk tussen het gezin, het schoolmilieu en de volstrekt seculiere wereld waarin ze leven. Het is daarom van groot belang dat er thuis en op school een stevige basis wordt gelegd voor een Bijbels gefundeerd normen- en waardenpatroon. Daarom is het zo belangrijk dat het thuismilieu en het schoolmilieu in elkaars verlengde liggen, zodat de kinderen dat normen- en waardenpatroon leren begrijpen, zich eigen maken en verinnerlijken. De leerlingen moeten leren om de eigen, verinnerlijkte levensopvattingen te spiegelen, te verdedigen en uit te dragen. Deze (burgerschaps)vorming is van belang om kinderen stevig in de schoenen te laten staan in een wereld die constant in verandering is.

De Heere regeert

We hoeven niet te wanhopen. De Heere heeft ons nog zoveel gelaten. Laten we niet vergeten dat de God van hemel en aarde zal heersen van de zee tot aan de zee, en van de rivier tot aan de einden der aarde (Ps. 72:8). Dat we onze hoop en vertrouwen dan alleen op Hem zouden stellen, opdat van ons gezegd kan worden: Zij hebben op Hem gezien, ja, Hem als een waterstroom aangelopen; en hun aangezichten zijn niet schaamrood geworden (Ps. 34:6).

Noten 1. Artikel 23 Grondwet, lid 1: Het onder

1. Artikel 23 Grondwet, lid 1: Het onderwijs is een voorwerp van de aanhoudende zorg der regering.

2. Zie voor een uitvoerige uitwerking de serie ”Een eeuw onderwijsvrijheid (1-5)”, DWS 18 en 24 mei, 1, 8 en 15 juni 2017, te raadplegen via Digibron.

3. Van zuil naar zout, Christelijk onderwijs in een seculiere cultuur, dr. Kees Boele.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen