Dordt zoals je Dordt niet kende

Dr. G.A. van den Brink juicht over het derde artikel van de remonstranten en beweert dat er op het punt van de wedergeboorte geen enkel verschil bestond. ‘De gereformeerden hadden daarop geen kritiek’ (blz. 146). Het tegendeel is waar. De gereformeerden hadden grote kritiek op de wedergeboorteleer van de arminianen. Zij hadden de wedergeboorte omschreven als een ‘zachte aanrading’ (suasio moralis). Het woord ‘suasio’ wil zeggen dat je door de Evangelieprediking geraakt bent. Een kerkganger zei eens: ‘Uw preken moeten mij meer triggeren’. Dat is precies wat de arminianen bedoelden: als je ‘getriggerd’ wordt door een mooie preek ga je vanzelf geloven.

‘Moralis’ wil zeggen dat er een ‘moreel’ beroep op je gedaan wordt om te geloven. De arminianen hielden elke positieve reactie op de preek voor een waar geloof.

De Dordtse Leerregels hebben een totaal andere wedergeboorteleer. Zij spreken niet over een zachte aanrading, maar over een ‘onwederstandelijke vernieuwing’ (persuasio physicalis). Het woord ‘per’ (zoals in per se) wil zeggen: ‘onwederstandelijk’. Het woord ‘physicalis’ wil zeggen dat ‘de Heilige Geest in zekere zin fysiek doordringt tot in de binnenste delen van de mens (DL III/IV.11) Daarom neemt Dordt de hoofdstukken III en IV samen. In hoofdstuk III schenen de ‘slimme’ arminianen nog gereformeerd, maar in hoofdstuk IV komt de aap uit de mouw.

Krachtig en zoet

Volgens Van den Brink merk je eigenlijk niets van de wedergeboorte. Hij schrijft met een moeilijk woord dat de wedergeboorte geen ‘ervaringscategorie’ is (blz. 164). Maar we vinden in de Dordtse Leerregels wel degelijk ervaringswoorden voor de wedergeboorte, zoals ‘krachtig en zoet’. Wat is er zo krachtig en zoet? We moeten daarbij vooral letten op de uitdrukkingen van DL III/IV.12. Ze gaan allemaal over ons boze hart dat geopend wordt. In de wedergeboorte staan we dus niet op neutraal terrein, maar krijgen we met God te doen. Nergens vind ik ‘krachtig en zoet’ zo treffend verwoord als bij Wilhelmus à Brakel over de eerste ritselingen van genade: ‘Verdoemd te worden doet de haren te berge rijzen van verschrikking; de zaligheid, vergeving van zonden, verzoening en vrede met God, Gods liefde tot hen, en wederom God te kennen, te vrezen, lief te hebben, te gehoorzamen en te verheerlijken, zijn hun zo beminnelijk’ (Redelijke Godsdienst I hfdst. 31, par. VIII) Krachtig en zoet!

Vermurwing

Een ander woord dat Dordt gebruikt voor de ervaring van de wedergeboorte is ‘vermurwing.’ (I.6 en III/IV.11) Dit is een belangrijk woord omdat het door Luther en Calvijn vaak gebruikt wordt. Luther noemt het staan van de zondaar voor Gods heilig aangezicht ‘verbrijzelend’. De Lutherkenner dr. J.T. Bakker noemde deze zielverbrijzelende Godskennis en zelfkennis de rode draad in Luthers theologie. Het is de Bijbelse toeleiding tot het geloof in Christus. ‘Nadat dus de wet u vernederd, verschrikt en u totaal verbrijzeld heeft, is haar taak u tot Christus te drijven’ (Gal. 3:19).

Calvijn spreekt op gelijke wijze over de verbrijzeling voor Gods rechterstoel. Hij schrijft: ‘Door de verbrijzeling moet uw hart gewond zijn, indien ge met de nederigen verhoogd wilt worden’ (Inst. III.12). De Dordtse Leerregels gaan in ditzelfde spoor. Dordt noemt de ‘vermurwing’ de genadige toeleiding tot het geloof in Christus. ‘Naar welk besluit Hij de harten der uitverkorenen, hoewel zij hard zijn, genadiglijk vermurwt en buigt … om te geloven’ (DL I.6).

Van den Brink doet zijn uiterste best aan deze orde te ontkomen. Hij schrijft in een excurs dat het berouw gelijktijdig opgaat met het geloof in Christus (blz.167-175).

Dan zou dus het Evangelie het hart vermurwen. Ongetwijfeld verdiept het Evangelie het berouw. Toch ontbreekt bij Van den Brink het staan van de zondaar voor Gods aangezicht. Zijn opvatting lijkt erg veel op hetgeen Johann Agricola, een felle tegenstander van Luther, beweerde. Hij wilde een Evangelieprediking zonder wet. Berouw is er enkel door het Evangelie.

Ook in onze tijd is dit opnieuw een verzwakking van de prediking. De confessioneel-hervormde prof. H. Berkhof waarschuwde in het midden van de vorige eeuw al voor deze eenzijdigheid. Hij schreef: ‘Gemakkelijk komt het tot het preken over genade zonder gericht, vreugde zonder vrees. Wij zullen er over enige tijd duur voor moeten betalen, namelijk als de verveling toeslaat’.

wordt vervolgd

1 De doelen van de Dordtse Leerregels

2 Noodzaak, functie en eigenheid van het geloof

3 Uitverkiezing (DL I)

4 De reikwijdte van de verzoening (DL II)

5 Wedergeboorte (DL III/IV)

6 Volharding en zekerheid (DL V)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen