Drs. K. Exalto

De Ware Religie

Naar aanleiding van een kritische opmerking over deze artikelen heeft hij ook een verantwoording gegeven. Hij ontkende niet dat er verschillen waren tussen de schrijvers van wie hij schetsen had gegeven. Ze leefden in verschillende tijden en dus ook niet onder dezelfde omstandigheden. Bovendien waren er verschillen van meer kerkelijke, theologische en godsdienstige aard. Maar er was toch naar zijn overtuiging een zekere eenheid in wat er was geschreven. Exalto bracht ze onder de noemer van de titel van één van zijn boeken: De kracht der religie. Het woord religie vatte hij in dit verband op in de brede zin die Calvijn en de gereformeerde vaderen eraan hebben gegeven. Het omvat heel de dienst van God: in het hart, in de binnenkamer, in het gezin, in de kerk, maar ook in het publieke leven. Wat genoemde auteurs, naar het inzicht van Exalto, gemeenschappelijk hadden, was dat het hen ging om de confessioneel bepaalde gereformeerde religie. Dat gereformeerde karakter was af te lezen uit de erkenning van het volstrekte gezag van het Woord van God. Dat bleek bovendien uit de waardering voor het horen van het Woord en het ontvangen van de sacramenten. Ook werd de nadruk gelegd op het noodzakelijke werk van de Heilige Geest in zondaarsharten.

En als er geen kracht van uitging kon er geen aanspraak op gemaakt worden wáre religie te zijn. Al de door Exalto behandelde schrijvers toornen tegen een leven in de zonde. Wie gereformeerd wil zijn, zo was hun overtuiging, zal dat moeten laten zien. Op elk terrein van het leven. Want er valt met de zonde niet te spotten. Maar er gaat naar Exalto’s overtuiging ook een vernieuwende kracht vanuit. Daaruit blijkt de echtheid van het geloof dat beleden wordt. Er werd nadruk gelegd op het feit dat een mens het heil alleen aan Christus te danken heeft. Maar goede werken zullen er het bewijs van dienen te zijn. Daarmee hangt eveneens samen dat de godsdienst - verstaan in gereformeerde zin - een sterk vertroostende kracht heeft. Zij richt oog en hart omhoog vanwaar onze hulp komt. Exalto concludeert – en dat is voor hem het hárt van de zaak - : de kracht van de gereformeerde religie is dat de mens leeft voor zijn God!

Memento Mori

Exalto heeft zich ook beziggehouden met wat er over de voorbereiding op de dood is geschreven in het gereformeerd protestantisme, met name in de Nederlanden. Hij merkt op dat de gereformeerden tegenover de remonstranten hebben volgehouden dat de dood door God bepaald is. Ook het tijdstip waarop en de omstandigheden waaronder die plaatsvindt.

Behalve de oorzaak van de dood is ook het wezen van de dood voorwerp van bezinning geweest. Op de reis naar de eeuwigheid dient heel de handel en wandel daarop gericht te zijn. Waarbij de overdenking van de dood en van het toekomende leven haar concrete toespitsing heeft. Zowel Calvijn als zijn navolgers hebben daar grote waarde aan toegekend. Calvijn – aldus Exalto – geeft de natuurlijke mens, die een werkezel is, óf in het kwaad doen óf in het zoeken naar gerechtigheid in eigen werken, geen vrijheid, maar bindt hem door te zeggen: Gedenk te sterven. En de praktisch ingestelde theologen bleven daar in Calvijns spoor bepaald niet bij achter. Zij bepleitten wat zij noemden een ‘gezette’ overdenking van de dood. Sterven kan men niet pas leren op het laatste moment, men moet daar zijn leven lang over doen. Werd hier meer van beoefend, wij kregen ongetwijfeld een ander soort christen – aldus Exalto – dan wij in onze dagen hebben. Zijn wij niet verwereldlijkt? Dat betreft niet alleen de massa, maar ook het leven van de christenen.

Exalto schrijft dat er geen grond is om te spreken van een algemeen christelijke stervenskunst. Daarvoor gingen de wegen te ver uiteen tussen onder meer de gereformeerden enerzijds en de remonstranten en de dopers anderzijds. Al waren er wel elementen van algemene aard op te merken. Zoals bijvoorbeeld dat állen de mens hebben gezien als een pelgrim, een reiziger naar de eeuwigheid. Evenwel is met de Verlichting alles anders geworden. Daardoor verdween de eeuwigheid meer en meer uit het gezichtsveld en werd de hemel gesteld in de schaduw van deze aarde. De christelijke religie raakte op haar retour. En, zo merkt Exalto op, spreekt men thans van euthanasie dan heeft dat een heel andere betekenis dan enkele eeuwen geleden. Toen betekende euthanasie het bepleiten van een gewillig en gehoorzaam sterven op Gods tijd. Nu wil het woord zeggen dat wij zelf ons levenseinde in handen nemen. En hij concludeert dat de mens zichzelf gesteld heeft in de plaats van God. Niet alleen de massa is verwereldlijkt, ook het leven van christenen is verwereldlijkt; en ook de christelijke theologie is verwereldlijkt. En wij staan ver achter bij een geslacht dat – globaal gesproken – dieper dan wij de nood van de zonde gevoelde en dáárom kon zeggen het leven te ‘haten’, en dat dieper dan wij de gemeenschap met de Heere Jezus Christus beleefde en daarom voor niet anders dan voor Zijn eer wilde leven.

Bevinding

Ook hierover heeft Exalto geschreven. Terecht merkt hij op dat alles wat zich op dit terrein aandient niet over één kam geschoren kan worden. Bevinding is niet slechts gereserveerd voor een enkele christen, maar is eigen aan elke ware christen. Het is het werk van de Geest van Christus. Gods werk snijdt diep in het hart en leven van de mens die door Gods Geest bearbeid wordt. Exalto merkt op dat het ons noch innerlijk noch uiterlijk onberoerd laat; het gaat dan ook bepaald niet langs ons heen. Wie tot het heil in Christus is gebracht, kan zeggen dat er waarlijk wat met hem gebeurd is.

Exalto noemt in een artikel enkele aspecten die tot deze bevinding behoren. Dat is allereerst de omgang met God. Wie met God leeft en met Hem wandelt, heeft geen geheimen voor Hem, houdt voor Hem niets achter. Soms wordt het hele hart voor Hem uitgestort. Het betekent een geestelijk ingeleid worden in wat de ware inhoud van het verbond is. Scherp neemt hij stelling tegen enkel een theoretische kennis. Want die is niet zaligmakend. De Schrift zegt daarvan dat zij opgeblazen maakt. In de verborgen omgang met God, wordt dan ook een heel andere kennis opgedaan. Hij citeert Calvijn die over Heilige Geest heeft gesproken als over de innerlijke leermeester.

Vervolgens behoort daarbij naar Exalto’s overtuiging het ervaren van Godsgemis. Gaande op de weg van het heil kan men God kwijtraken. Hij beroept zich daarvoor op Job, op David en anderen. Herhaaldelijk zijn er in de Schrift klachten te lezen van het missen van God, van een verlangen naar God en van een zoeken van God. In de derde plaats maakt Exalto melding van de ervaring van Gods nabijheid. Dat is de ervaring van licht en vreugde. Maar die nabijheid kan ook ervaren worden in de meest droeve omstandigheden van het leven. Het geloven is een gave van God, het werk van Gods Geest in ons. Daarom is geloven ook beléven. Het komt aan op Geest en leven. Het mag duidelijk zijn dat Exalto nog spreekt nadat hij is gestorven. Zijn geschriften zijn ook voor het heden nog van betekenis!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen