Bladeren
Hoe antisemitisme toeneemt onder jongeren
…en wat daartegen is te doen.
De Holocaust heeft diepe sporen getrokken in de geschiedenis. Het is van groot belang de herinnering aan de afschuwelijke gebeurtenissen van deze grootste genocide ooit levend te houden. Alleen op die manier zal het mantra van kort na de Tweede Wereldoorlog, ‘Nie Wieder’, blijven gelden.
Uit een recent uitgevoerd onderzoek 1 naar de opinie van Nederlanders over de Holocaust, blijkt eens te meer hoe belangrijk het is om dit te blijven benadrukken. Uit dit onderzoek kwam namelijk naar voren dat 23% van de ondervraagde millenials en Gen Z’ers gelooft dat de Holocaust een mythe is, of dat het aantal slachtoffers sterk wordt overdreven. Nog eens 9% twijfelde hierover. Hoewel er enige kanttekeningen zijn te plaatsen bij de uitvoering van het onderzoek, zijn de percentages schrikbarend hoog. Dit artikel analyseert de situatie onder jongeren en biedt handvatten voor oplossingen.
Achtergrond Onderzoek
De vraag werpt zich op hoe dit mogelijk is, nog geen 80 jaar na het plaatsvinden van de Holocaust. Een van de redenen die hiervoor aangewezen kan worden, is de generatiekloof tussen volwassenen en jongeren. De belevingswereld van jongeren is veranderd en sluit niet meer aan bij wat ouderen hebben meegemaakt. Hierdoor ontstaat onbegrip, wat kan ontaarden in het verkeerd interpreteren van wat de ander heeft meegemaakt. Een andere belangrijke factor die bijdraagt aan de resultaten die het onderzoek laat zien, is antisemitisme. In zeer veel landen wereldwijd is, zo blijkt onder andere uit onderzoek van de Universiteit van Tel Aviv (TAU) 2 , een toename zichtbaar in de hoeveelheid antisemitische uitingen. Onderzoek van de Universiteit Utrecht (UU) 3 laat zien dat deze stijging ook aan Nederland niet voorbij gaat. Een aantal oorzaken van antisemitisme in de huidige samenleving, met name onder jongeren, worden in dit artikel verder uitgediept. We hanteren hierbij de definitie van antisemitisme van de International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA): “Antisemitisme is een bepaalde perceptie van Joden die tot uiting kan komen als een gevoel van haat jegens Joden. Retorische en fysieke uitingen van antisemitisme zijn gericht tegen Joodse of niet-Joodse personen en/of hun eigendom en tegen instellingen en religieuze voorzieningen van de Joodse gemeenschap.”
Polarisatie En Covid-19
Het onderzoek van de TAU toont aan dat op wereldwijde schaal de toegenomen polarisatie gezien kan worden als een van de oorzaken van antisemitisme. Zowel aan de linkerflank van het politieke spectrum als aan de rechterkant worden steeds radicalere groepen gevormd. Deze groepen hebben de nuance nogal eens uit het oog verloren en komen lijnrecht tegenover elkaar te staan. Dit heeft een zelfversterkend effect in zich, met groot wederzijds onbegrip tot gevolg. De polarisatie is terug te zien in de ontwikkelingen tijdens de Covid-19 pandemie. De gedachte dat Joden verantwoordelijk waren voor het ontstaan van het coronavirus, leefde bij velen wereldwijd. Het coronavirus werd op sociale media dan ook vaak ‘Judeovirus’ genoemd. Ten aanzien van het beeld van Joden als bedenkers en veroorzakers van ziekten, is er overigens niets nieuws onder de zon. Bekend is dat Joden tijdens de middeleeuwse pestepidemie door velen verantwoordelijk werden gehouden voor deze ziekte, terwijl deze verdachtmakingen op niets berustten. De onderzoekers uit Tel Aviv willen de vergelijking van verschillende coronamaatregelen met de Holocaust ook voorzichtig bestempelen als antisemitisch. Dit komt voort uit de gedachte dat met deze vergelijking de impact van de Holocaust zwaar wordt onderschat. Zo’n vergelijking draagt dus bij aan een ongewenste normalisering van de Holocaust. De polarisatie was daarnaast bijvoorbeeld zichtbaar in het conflict tussen Israël en Hamas in 2021. Waar Israël vooral een verdedigende rol had, werd zij door velen als de agressor in het conflict gezien. De onderzoekers van de TAU telde niet minder dan 431.000 expliciet antisemitische posts binnen twee maanden op sociale media.
BDS-Beweging
Maatschappelijke organisaties wakkeren het vuur van polarisatie ook aan. Een beweging die snel groeit binnen Nederland en daarbuiten, ook onder jongeren, is de BDS-beweging. BDS staat voor Boycott, Divestment and Sanctions (boycot, desinvesteringen en sancties). De BDS-beweging, opgericht in 2005, is een van origine Palestijnse beweging, gericht op de belangen van Palestijnen. Zij wil een Palestijnse staat verwezenlijken en ziet daarbij geen ruimte voor een Israëlische staat. Een tweestatenoplossing is een no-go. De BDS-beweging organiseert een Israeli Apartheidsweek, die dit jaar ook in Nederland werd gehouden. Op een aantal universiteiten hebben naar aanleiding hiervan demonstraties plaatsgevonden. De BDS-beweging wordt gesteund door de actiegroep ‘Studenten voor Rechtvaardigheid in Palestina’. Bewegingen zoals deze zijn vaak niet als expliciet antisemitisch te bestempelen. Wel bieden zij een platform voor antisemitische uitlatingen. Zo worden tijdens demonstraties van deze actiegroepen geregeld antisemitische leuzen geroepen.
Sociale Media
Het is van belang om de rol van social media niet te onderschatten in de toename van antisemitisme onder jongeren in Nederland. Sociale media platforms zijn niet de oorzaak van Jodenhaat, maar kunnen wel degelijk een versterkend effect hebben. Dit betoogt ook Bart Wallet, hoogleraar Joodse studies aan de Universiteit van Amsterdam. Waar na de Tweede Wereldoorlog, en met name vanaf de jaren ‘60 een taboe heerste op antisemitische uitspraken en dit beperkt bleef tot in de huiskamer of bij de borreltafel, veranderde dit sinds het jaar 2000 met de opkomst van de verschillende nieuwe media. 4 Het is sindsdien immers mogelijk om anoniem antisemitische uitspraken te doen. Vóór het tijdperk van de sociale media was dat een stuk ingewikkelder. Op die manier hebben mensen een relatief veilige spreekbuis om hun antisemitische ideeën een podium te geven. Dat er ook daadwerkelijk veel antisemitische uitspraken voorkomen op sociale media blijkt uit een onderzoek dat werd gedaan door Utrecht Data School, in opdracht van CIDI. 5 Dit onderzoek richtte zich voornamelijk op Twitter, YouTube, Telegram, Reddit en Facebook. De onderzoekers onderzochten bijna 1.9 miljoen berichten en stuitten daarbij op ongeveer 200.000 antisemitische berichten. Met name op Telegram troffen de onderzoekers veel antisemitische berichten aan. Veelal ging het hierbij om groepen jongeren, die scholden met het woord ‘Jood’, en het Joodse volk wegzetten als een volk dat verachtelijk is. Ook in reactie op YouTube-video’s waren veel anti-Joodse opmerkingen te vinden. Opvallend is dat de uitlatingen niet beperkt zijn tot een bepaalde ‘bubbel’, maar dat ze zowel te vinden zijn bij mainstream accounts als bij conservatief-rechtse en pro-Palestina accounts. Dit zou erop kunnen wijzen dat antisemitisme breed leeft onder de Nederlandse samenleving. Opvallend is wel dat daar nog weinig diepgaand onderzoek naar is gedaan, in tegenstelling tot landen als Groot-Brittannië en Duitsland.
Regelmatig wordt antisemitisme op social media gebagatelliseerd. Er is immers geen sprake van fysieke bedreigingen voor Israël of de Joden. Echter, steeds weer blijkt dat woorden er wel degelijk toe doen. Er is een duidelijk verband tussen wat er op sociale media wordt gedeeld, en wat er in real-life gebeurt. Als er online haatdragende berichten worden rondgestuurd die geadresseerd zijn aan de Joden, is dat een directe bedreiging voor het leven van de fysieke Joodse gemeenschap. Bovendien is antisemitisme op sociale media verwerpelijk, omdat het een makkelijke, goedkope manier is om te bedreigen. Het is voor de bedreiger veilig en anoniem; en omdat je de tegenstander niet in de ogen kijkt, neem je de opponent niet serieus. Tegelijkertijd is de impact van online bedreigingen enorm, en kunnen deze minstens zo heftig zijn als fysieke bedreigingen.
Oplossingen
Als we al deze zorgwekkende ontwikkelingen in ogenschouw nemen, zijn er een aantal zaken die eraan kunnen bijdragen om het antisemitisme in de kiem te smoren. Allereerst stellen wij dat de nadruk moet liggen op preventiemaatregelen. Voorkomen is immers beter dan genezen. Goede educatie is hierbij van cruciaal belang. Kinderen en jongeren dienen op een fatsoenlijke, feitelijke manier les te krijgen over de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust. In deze tijd is het daarnaast van belang om de geschiedenis van het Midden-Oosten te belichten, met alle nuances die daar bij horen. Juist wanneer de geschiedenis vanuit verschillende perspectieven (Joods, Arabisch, Islamitisch en Christelijk, bijvoorbeeld) wordt belicht, kan een goed onderbouwde mening ontwikkeld worden. Zwarte bladzijden in de geschiedenis moeten benoemd blijven worden, zodat ervan geleerd kan worden voor de toekomst. Zoals besproken, draagt social media bij aan polarisatie in het algemeen en antisemitisme in het bijzonder. De extremen worden op platforms als Twitter snel opgezocht. Een oud-medewerker van Twitter betoogde onlangs dat dit inherent is aan de manier waarop het platform is opgebouwd, toen hij stelde 6 dat de retweetknop een geladen wapen is in de handen van een vierjarige. In de context van sociale media is naast preventie ook actie nodig. Handhaving op antisemitische uitlatingen dient toegepast te worden, aangezien antisemitisme een vorm is van groepsbelediging. Hieronder valt ook het ontkennen van de Holocaust. Het is dus nodig dat techbedrijven zoals X en Meta de handhavingsregels strikter toepassen. Vanuit de EU dient dit gestimuleerd te worden. Recent is het conflict tussen Israël en Hamas helaas weer in volle hevigheid losgebarsten. Ontwikkelingen naar aanleiding daarvan kunnen het beste in retrospectie worden beschouwd. Het vermoeden bestaat echter dat het huidige conflict, net zoals in 2021, alleen maar voor meer polarisatie wereldwijd zal zorgen. Nu al is op te merken dat er twee kampen ontstaan die lijnrecht tegenover elkaar staan. Antisemitisme ligt dan zeker op de loer. Sociale media versterken dit alleen nog maar meer, doordat van beide zijden frames worden gebruikt, die geen ruimte openlaten voor nuance en verschillende perspectieven. Waakzaamheid is en blijft dus geboden.
Bronnen
1 https://www.claimscon.org/netherlands-study/
2 https://cst.tau.ac.il/wp-content/ uploads/2022/04/Antisemitism-Worldwide-2021.pdf
4 Social media spelen grote rol in antisemitisme Centrum Informatie en Documentatie Israël https://www.cidi.nl › Nieuws
5 https://dataschool.nl/nieuws/antisemitisme-in-de-nederlandse-online-sfeer-in-2020/
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Printen
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 22 december 2023
Zicht | 100 Pagina's
