Boekbespreking

GGeschiedschrijving is een wetenschap maar wel een wetenschap die weer een andere vorm heeft dan de natuurwetenschap. In de negentiende eeuw zag Leopold von Ranke als norm voor geschiedschrijven te beschrijven “hoe het eigenlijk is geweest”. Daarbij zag hij over het hoofd dat elke beschrijving van het verleden een interpretatie is: feiten worden geselecteerd en geïnterpreteerd. Wanneer het aantal feiten gering is zal het punt van selectie minder spelen, maar hoe groter het aantal feiten, hoe meer selectie een factor van betekenis wordt. Interpretatie is er altijd. Ziet men 11 september als een uiting van religieus fanatisme of als een nobele daad die gericht tegen de decadentie van de Westerse cultuur? In een postmoderne visie is er geen objectieve geschiedschrijving mogelijk. Terwijl Von Ranke aan het ene einde van het spectrum staat, staan postmoderne historici aan het andere einde.

De kerkhistoricus en cultuurcriticus Carl R. Trueman schreef een verhelderend boekje over geschiedschrijving. Hij wijst erop dat alle geschiedschrijving een voorlopig karakter draagt. Het feit dat er geen neutraliteit mogelijk is (elke historicus hanteert bepaalde verstaanskaders) sluit de mogelijkheid van objectiviteit niet uit. Wie denkt hier niet aan Groen van Prinsterer die betuigde dat het alleen mogelijk is objectief te zijn, wanneer men partijdig is. Trueman laat zien dat alle geschiedschrijvers in grote lijnen dezelfde methode gebruiken. Feiten worden verzameld, geordend en geïnterpreteerd. Verschil zit in de interpretatiekaders of theorieën maar niet in de methode. Daarom is er discussie mogelijk tussen historici die geheel verschillende uitgangspunten hanteren.

Trueman wijst op valkuilen waarvoor historici bewaard moeten worden. Eén ervan is anachronismen. Het is onjuist normen en waarden van het heden zomaar voor de beoordeling van het verleden te gebruiken. Van belang is ook te beseffen dat begrippen in het verleden een andere betekenis kunnen hebben en meer dan eens ook metterdaad hadden dan in het heden. Zo had het begrip ‘vrijheid’ in de zestiende eeuw een andere inhoud dan nu. Trueman noemt het niet, maar zaken die nu als positief worden gezien waren dat in het verleden veelal niet. In de zeventiende eeuw werd democratie alom als iets negatiefs gewaardeerd. Tegenover tolerantie plachten gevoelens zeer ambivalent te zijn. Voor kerkhistorici is bij vergelijking van figuren uit verschillende perioden van de kerkgeschiedenis van belang ieders context mee te nemen. Concreet wijst Trueman erop dat Calvijn en latere gereformeerden meer dan eens tegen elkaar zijn uitgespeeld doordat deze factor niet in rekening werd genomen. Al met al: Trueman schreef een zeer lezenswaardig boekje over onderzoek en interpretatie van de geschiedenis.

P. de Vries, Hardinxveld-Giessendam

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen