Junker Jörg op Patmos

Op p zijn ‘stille’ Patmos vertaalde Luther de Bijbel in het Nieuwe Testament. Wat heeft de stilte en eenzaamheid van de coronatijd ons gebracht? Werd het voor ons ook een Patmos? Laten we eens terugblikken op Luthers periode op de Wartburg en over- wegen of we er voor onszelf een les uit kunnen trekken.

Vriendendienst

De directe aanleiding tot de ballingschap was het geloofsgetuigenis van Luther op de Rijksdag te Worms. Luther weigerde zijn boeken te herroepen, als men niet kon aantonen dat deze tegen de Schrift ingingen. Hij wilde liever sterven dan herroepen. De dood zou hij zeker mogen verwachten, want Johannes Hus was een eeuw eerder op het Concilie van Konstanz ook tot de brandstapel veroordeeld. Onder die dreiging verliet Luther Worms. Onderweg werd hij ‘overvallen’ door rui- ters op snelle paarden. Luther verwachtte dat zijn einde gekomen was, maar hij werd naar de Wartburg geleid.

Hij liet zijn baard en haar groeien en trok de kleren van een ridder aan. Zijn brieven tekende hij onder de valse naam ‘Junker Jörg’. Deze brieven geven inzage in het wel- bevinden van de reformator. Het idee van afzondering was duidelijk van zijn vrienden uitgegaan, ter wille van de voortgang van de Reformatie.

Albrecht Dürer schreef: ‘O God, als Luther dood is, wie zal ons dan voortaan het Evan- gelie uitleggen?’ Maar Luther twijfelde er hartgrondig aan. De vlucht voor de anti- christ Rome benauwde zijn geweten. Liet hij Gods strijdende Kerk niet aan haar lot over? De eenzaamheid kwelde zijn gewe- ten. Hij miste zijn mensen. Schertsend eindigde hij enkele brieven met: ‘uit het land der vogels’.

Zedelijke zegen

De uren van eenzaamheid brachten Luther ook in een morele crisis. De stille afzondering gaven hem een gevoel van waardeloosheid en de satan porde hem aan tot ongepaste verlangens. ‘Ik zou vurig van geest moeten zijn, maar ben vurig van vlees, in wellust, luiheid, vrije tijd en slape- righeid’, schreef hij aan Melanchthon (juli 1521). Op een andere keer schreef hij aan zijn vriend Gerbel: ‘Ik sta bloot aan duizend duivels’ (november 1521).

Het is met name in deze Wartburgperiode dat hij het celibaat een dwaze uitvinding van de paus noemt. Tijdens de tien maanden op de Wartburg trouwden verschillen- de van zijn vrienden, zoals Melanchthon en Spalatin. Hij was jaloers op hen. Luther begon de celibaats- en kloostergeloften te verfoeien. Luther schreef: ‘Ik heb besloten de jonge monniken te bevrijden uit de hel van het celibaat’ (Brief aan Spalatin, no- vember 1521).

Wij kunnen ons vandaag nauwelijks de om- wenteling voorstellen die dit advies voor vele reguliere kloosterorden betekende.

Geestelijke zegen

Door stilte en frustratie geteisterd, kon Luther zichzelf maar niet tot activiteit bewegen. Hij voelde zich werkeloos en waar- deloos. Op een keer is hij in het geheim, in december 1521, naar Wittenberg terugge- keerd om zichzelf te hervinden. Hij schreef tijdens dit ‘verlof’ een brief aan zijn vriend Spalatin. De brief loopt over van geluk en eindigt met ‘een vaarwel uit Wittenberg’. Luther voelde zich als herboren en de roeping waarmee God hem geroepen had, werd vernieuwd: het arme volk terugvoe- ren naar het Woord van God.

De beslissing om de Bijbel te vertalen, werd definitief tijdens zijn korte verblijf in Wittenberg. Zodra hij weer terug was op de Wartburg, begon hij aan de vertaling van het Nieuwe Testament in het Duits. Het was uit oprechte bewogenheid, want ‘dit Boek behoort in de handen, ogen, oren, en harten van alle mensen’ (Brief aan Lang, december 1521).

Sindsdien is Luther niet meer aangevoch- ten over zijn zinloze ledigheid. Hij schreef nog maar enkele brieven en die betroffen vooral zijn vertaalwerk. De ballingschap ervoer hij niet langer als een verschrikking, maar nuttig voor Gods Kerk. Toen het hele Nieuwe Testament klaar was, verliet hij de Wartburg definitief, mede vanwege onlus- ten in Wittenberg.

Stiltetijd

Precies 500 jaar later hebben we als kerk- mensen weer zo’n stiltetijd. Velen zullen het als een beproeving hebben ervaren. De duivel poogt zulke eenzame uren voor zijn boze listen te misbruiken. Zinloosheid en zelfs kwade verleiding kunnen over ons komen. Luther hervond zichzelf door de aandachtige bestudering en vertaling van Gods Woord. Paulus bestudeerde in de stilte van de gevangenis zijn perkamenten. Bunyan schreef er zijn Christenreis. Geze- gend als het coronajaar voor ons ook een Patmos is geworden met Gods Woord als medicijn.

ds. G. Clements, Gouda

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen