Voltooid leven

Waarom de ouderen hun leven ‘voltooid’ noemen verschilt. Sommigen hebben weinig verbinding meer met andere mensen en vereenzamen. Anderen voelen zich aan de zijlijn staan; het leven gaat door, maar zij voelen zich uitgerangeerd. Anderen zijn bang hun autonomie te verliezen wanneer zij hun lichamelijke en geestelijke vermogens zouden kwijtraken.

‘Dat ik zelf beslis’
Sprekend voor die laatste beweegreden is het interview dat de NOS uitzond met meneer Jiskoot van 94 jaar oud.¹ De heer in kwestie komt in beeld met een wandtegel op zijn schoot. De tekst luidt: ‘Het is beter te sterven in schoonheid dan te leven in gebrekkigheid’. Het interview gaat dan als volgt:

-Interviewer: ‘Meneer Jiskoot, wat is voor u de betekenis van deze tekst?’ -Hr. Jiskoot: ‘Dat ik zelf beslis hoe ik mijn leven wil beëindigen. Ik heb in mijn werk heel veel beslissingen moeten nemen en nu zou de laatste beslissing door een ander genomen moeten worden?’
-Interviewer: ‘U wilt zelf de touwtjes in handen hebben?’
-Hr. Jiskoot: ‘Ja natuurlijk! Heb ik altijd gehad, en dat wil ik ook nu blijven doen!’

Aanleiding voor het interview met meneer is het plan van het kabinet om stervenshulp bij een ‘voltooid leven’ toe te willen staan. ‘Oudere’ mensen met een ‘voltooid leven’ moeten wettelijk de mogelijkheid krijgen om hun leven met medicijnen te beëindigen, begeleid door een speciale ‘stervenshulpverlener’. De ministers Schippers (Volksgezondheid) en Van der Steur (Justitie) tekenden namens het kabinet voor het plan.

Barmhartige overheid?
Het kabinet wil ervoor waken dat het verlangen te sterven geen opwelling is (er moet een ‘consistente en weloverwogen doodswens’ zijn), of dat de familie betrokkene onder druk zet. Er is nieuwe wetgeving nodig, vinden de ministers, want het afbreken van een ‘voltooid leven’ valt niet onder de bestaande euthanasiewetgeving. Bij euthanasie moet ‘ondragelijk en onbehandelbaar lijden’ aan de orde zijn en spelen artsen een belangrijke rol bij de uitvoering. Dat is niet zo bij een ‘voltooid leven’. Daarbij ‘lijdt men aan het leven’, maar is men niet lichamelijk of psychisch ziek of lijdt men ondragelijke pijn.
De ministers Schippers en Van der Steur schrijven aan de kamer: ‘In de discussie omtrent hulp bij zelfdoding bij een voltooid leven is de vraag dus of het nog wenselijk is te verhinderen dat de benodigde hulp wordt gegeven. Het kabinet is van mening dat het niet alleen een taak van de arts is om barmhartig te handelen, maar ook van de overheid om barmhartigheid te tonen daar waar het gaat om het maken van ruimte voor de eigen keuze van mensen voor wie het leven voltooid is, die uitzichtloos lijden aan het leven zelf en die dat leven weloverwogen willen beëindigen.’
Niet alleen moet ‘barmhartigheid’ geschieden, maar ook vindt het kabinet dat de ‘autonomie’ van het individu erkend moet worden, ‘zodat recht gedaan kan worden aan de legitieme en groeiende wens van mensen in de samenleving.’

Meedogenloze barmhartigheid
Ik kan het niet helpen, maar wanneer ik de motivering van de regering op me in laat werken, dan dringt het woord uit Spreuken 12: 10b zich aan mij op: ‘barmhartigheid van goddelozen is meedogenloos’. Wie los-van-God een barmhartig mens wil zijn, puur op humanitaire gronden, loopt volgens dit woord groot gevaar in het omgekeerde terecht te komen: meedogenloosheid.
Het is verbijsterend te zien waartoe een beroep op barmhartigheid en autonomie toe leiden kan: een cultuur waarin de dood als oplossing wordt gezien. De dood is dus geen ‘laatste vijand’ die ‘teniet gedaan zal worden’, laat staan het ‘loon op de zonde’.
De dood wordt hier voorgesteld als een vriend die mensen met een voltooid leven op een waardige manier zachtjes meevoert naar … ja, naar wat eigenlijk? De eeuwige rust, de finale oplossing? Het is alsof je hier de fluistering van de oude slang hoort, die ons hypnotiserend toespreekt: ‘De dood en dan het oordeel door de Allerhoogste? Niets daarvan: de dood is alleen maar heilzame, eeuwige oplossing voor de ontluistering.’

Rattenvanger
Het beroep op de autonomie is heilig geworden in onze cultuur. Jezelf de wet stellen, het zelf uitmaken is het eind van alle tegenspraak. In werkelijkheid is het nog maar de vraag of er zoiets als volstrekte autonomie bestaat.
Wat wij autonoom willen is nooit los te zien van wat we uit onze omgeving aangereikt kregen. Wij menen autonoom onze winkelwagen te vullen in de supermarkt. Maar onderzoek leert ons dat wij zo beïnvloedbaar zijn door reclame, inrichting van de winkel, de achtergrondmuziek, de plaatsing van het product dat wij als kinderen achter de rattenvanger van Hamelen aanlopen. In een cultuur waarin de dood wordt aangeprezen als een probaat middel tegen lijden, gebrek, eenzaamheid en verveling, als een waardig slot van een ‘voltooid leven’, is het al onmogelijk geworden om in volstrekte autonomie te kiezen.
En wat is eigenlijk een ‘voltooid leven’? Elia was eenmaal volstrekt klaar met leven en bad om te mogen sterven: ‘Het is genoeg. Neem nu mijn leven, HEERE, want ik ben niet beter dan mijn vaderen.’ (1 Kon. 19: 4). Zo zwaar kan het leven wegen, ook voor iemand die met de God van Israël leeft. God verhoort genadig Elia’s gebed níet. Wij zijn geroepen te léven, het Evangelie leert ons niet te vluchten uit het leven, maar om goede moed te hebben, en vrolijk ons kruis achter Christus aan te dragen totdat God ons thuis haalt.
Er is nog een ander aspect waar ik over peins. Honderden (jonge) mensen lopen jaarlijks vast, slaan de hand aan zichzelf en komen zo aan hun eind. In 2015 waren het er 1.871.² Wanneer onze regering inzet op barmhartigheid en autonomie als fundament om een voltooid leven te laten beëindigen, hoe kun je dan jongeren die vastlopen in wanhoop, depressie en verslaving ooit nog serieus de weg naar het leven wijzen? Wanneer de dood voor een oudere (waar ligt die grens eigenlijk?) een oplossing is, waarom dan niet voor een jongere? Welke ‘stervensbegeleider’ zal van overheidswege hier nog tegenwicht kunnen bieden aan de doodswens?

Wedergeboorte
Maar is het dan niet in te voelen dat mensen verlangen naar het einde? Wat als het eenzaam wordt en de ‘kwade dagen’ van Prediker 12 komen? Het is de taak van de kerk om dan de vinger te leggen bij het woord van Petrus: ‘Geprezen zij de God en Vader van onze Heere Jezus Christus, Die ons, overeenkomstig Zijn grote barmhartigheid, opnieuw geboren deed worden tot een levende hoop, door de opstanding van Jezus Christus uit de doden, tot een onvergankelijke, onbevlekte en onverwelkbare erfenis, die in de hemelen bewaard wordt voor u.’ (1 Pet 1: 3-4). De wedergeboorte door de Geest brengt de ‘levende hoop’, het uitzicht naar de vervulling van Gods beloften, naar de erfenis die in de hemelen bewaard wordt. Deze hoop doet leven, hier en nu! Het is hoop die moed geeft als we de moed kwijtgeraakt zijn. Die licht verspreid in tijden van duisternis. Deze hoop doet ópleven en vooral: verwachten. Wie wedergeboren is verwacht Gods toekomst. Dat is iets heel anders dan de dood voor een ‘voltooid leven’ zoeken.
Het is dan wel zaak dat in de christelijke gemeente die hoop levend wordt gehouden. Het is belangrijk dat we oog hebben en houden voor elkaar. Dat we elkaar herinneren aan de ‘levende hoop’, en moed grijpen wanneer de jaren gaan tellen en het leven zwaar wordt. Hoe luider de roep klinkt om het einde van een leven dat ‘klaar’ is, hoe meer de kerk mag wijzen op een ándere levensvisie. Een levensvisie van de ‘levende hoop’, vrucht van wedergeboorte tot hét Leven.

Noten
¹ Te vinden via: http://nos.nl/nieuwsuur/ artikel/ 2137422-kabinet-wil-stervenshulp-bij-voltooid-leven-toestaan.html
² https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2016/ 26/ meer-zelfdodingen

P.L.D. Visser
Ds. P.L.D. Visser is legerpredikant en evangelisatieconsulent

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen