Welbeschouwd

De invoering van het burgerlijk huwelijk kan worden gezien als de secularisatie van het huwelijk. Tot aan het eind van de achttiende eeuw was er alleen sprake van een kerkelijk huwelijk. Onder invloed van de Verlichting (het nieuwe denken, waarvan de Franse Revolutie een uitvloeisel is) besluit de overheid een einde te maken aan de bevoorrechte positie van de kerk. Het is Napoleon die ervoor gezorgd heeft dat alleen ambtenaren van de burgerlijke stand huwelijksakten mogen opmaken.

In Frankrijk werd in 1804 het burgerlijk wetboek ingevoerd, de Code Civil. In 1811 werd deze wet ook in Nederland van kracht. Vanaf die tijd is alleen het burgerlijk huwelijk wettig. Pas nadat het burgerlijk huwelijk is voltrokken, mag het huwelijk kerkelijk worden bevestigd. De burgerlijke overheid laat de getrouwden vrij om het huwelijk kerkelijk te laten bevestigen. Ook bemoeit de overheid zich niet met de wijze waarop de kerkelijke bevestiging plaatsvindt.

De burgerlijke overheid onderzoekt of het huwelijk plaats mag vinden. De overheid bekijkt bijvoorbeeld of er geen sprake is van polygamie of een te nauwe bloedband. In die gevallen mag men volgens de Nederlandse wet niet trouwen.

De wetgever is de laatste jaren steeds ruimhartiger geworden in het toelaten tot het huwelijk, als gevolg van een steeds ruimere defnitie van het huwelijk. Denk bijvoorbeeld aan het huwen van mensen van hetzelfde geslacht of het instellen van andere samenlevingsvormen. Daarnaast heeft de wetgever het scheiden steeds gemakkelijker gemaakt. Het gevolg hiervan is dat de kerkenraad alleen een bruidspaar in het huwelijk mag bevestigen dat daarvoor in het gemeentehuis getrouwd is, maar dat een kerkenraad, die vast wil houden aan het Bijbelse huwelijk, niet iedere erkende samenlevingsvorm kerkelijk zal willen bevestigen. De kerk heeft een eigen verantwoordelijkheid.

De kloof tussen burgerlijk huwelijk en kerkelijk huwelijk wordt daarmee steeds groter. Het is zelfs de vraag of het burgerlijk huwelijk zonder een kerkelijk huwelijk wel een huwelijk in Bijbelse zin kan worden genoemd. We komen daar later op terug. Voordat we ingaan op het kerkelijk huwelijk, benoemen we enkele actuele aspecten van het burgerlijk huwelijk.

Meerderjarig

We schreven zojuist dat de burgerlijke overheid allerlei regels rond het huwelijk verruimt, maar onlangs heeft men de touwtjes juist strakker aangetrokken. Het is momenteel niet meer mogelijk dat minderjarigen in het huwelijk treden. Het is de gewone gang van zaken dat een volwassen man trouwt met een volwassen vrouw. Minderjarigen kunnen doorgaans de gevolgen van hun daden minder goed inschatten. Maar het komt jammer genoeg voor dat 16- of 17-jarigen in het huwelijk moeten treden, vanwege het feit dat er sprake is van zwangerschap. Dat is onlangs door de wetgever onmogelijk gemaakt. Bruid en bruidegom zullen voortaan beiden minimaal 18 jaar moeten zijn, voordat er getrouwd kan worden. We zullen eerst de achtergrond daarvan schetsen en vervolgens iets schrijven over de situatie wanneer er toch sprake is van zwangerschap van een minderjarige.

Kindhuwelijken

Een op de drie meisjes in Afrika, Azië en Latijns Amerika is getrouwd voor haar achttiende. Het is daar gewoonte om kinderen uit te huwelijken. Het uithuwelijken van een dochter betekent één mond minder om te voeden. Kindhuwelijken vinden dan ook vooral plaats in gebieden waar veel armoede is en de geboorte- en sterftecijfers hoog zijn. Eén op de negen kindbruiden is nog geen vijftien jaar oud. Meisjes die tussen hun tiende en veertiende een kind krijgen, lopen vijf keer meer kans om tijdens de bevalling te overlijden.

Een kindhuwelijk wordt daarom als een schending van de mensenrechten aangemerkt. Het brengt hun gezondheid in gevaar en het maakt meisjes ook slachtoffer van mishandeling en seksueel geweld. In de meeste landen is het kindhuwelijk dan ook verboden. Maar het is vaak moeilijk er toezicht op te houden: zo is de leeftijd van meisjes niet altijd bekend en is de trouwdatum niet altijd duidelijk. In de mensenrechtendiscussie gaat het over het stellen van een minimum wettelijke grens aan het huwelijk, zowel voor mannen als voor vrouwen, van 18 jaar.

Nu Nederland steeds meer migranten binnen de grenzen krijgt, heeft de regering op dit terrein een daad willen stellen: een huwelijk onder de 18 jaar is onmogelijk, ook al is er sprake van zwangerschap. Een uitzondering wordt niet meer gemaakt, ook niet voor Nederlanders. De regering vreest dat er anders gesproken zal worden van discriminatie. Het is overigens niet voor het eerst dat de regels worden aangescherpt, doordat buitenlanders er soms bijzondere eigenaardigheden op na houden. Maar dit terzijde.

Meerderjarigheidsverklaring

In het huwelijk treden onder de 18 jaar is dus niet meer mogelijk. Wat moet er dan gebeuren als er sprake is van zwangerschap van een minderjarige? Het huwelijk is pas mogelijk na de 18e verjaardag. Dat heeft voor de zwangere minderjarige grote consequenties. Er kan geen hypotheek worden genomen en (dus) geen huis worden gekocht. Maar een huis huren is ook al geen optie. Huurtoeslag wordt niet verstrekt. Minderjarigen krijgen geen kinderbijslag. Er zal een voogd moeten worden benoemd, want de jonge moeder kan zelf het ouderlijk gezag niet dragen. Het gaat immers om een minderjarige! Nu blijft het wel mogelijk om via een rechterlijk verzoek meerderjarig verklaard te worden.

Het belangrijkste gevolg van het meerderjarig verklaren is dat de (jonge) moeder dan zelf het ouderlijk gezag kan dragen. Deze meerderjarigheidverklaring geeft echter geen recht op het huwelijk. De 18-jarige leeftijd is een harde ondergrens. Overigens willigt de kinderrechter het verzoek om meerderjarig verklaard te worden slechts in, indien de rechter dit in het belang van de moeder en haar kind wenselijk oordeelt. Dat zal lang niet altijd het geval zijn.

Maar het is ook de vraag of het verstandig is een verzoek om meerderjarig verklaard te worden in te dienen. Dat zal er mogelijk toe leiden dat de 16- of 17-jarige meerder jarige zelfstandig gaat wonen. Dat leidt weer tot nieuwe vragen. Mag haar aanstaande man haar daar bezoeken? Wordt daarmee de zonde niet in de hand gewerkt? Wie staat de jonge vrouw bij tijdens de bevalling? En zo vermenigvuldigen de zorgelijke vragen zich.

Ouderlijk toezicht

Het lijkt dan ook het beste dat desbetreffende jonge moeder tot haar 18e jaar thuis blijft wonen, onder ouderlijk toezicht. Op de schouders van de ouders van de jonge moeder ligt dan de verantwoordelijke taak hun dochter en hun aanstaande schoonzoon op te vangen en te begeleiden in de tijd die tot het huwelijk rest, om zo een zo goed mogelijke voorbereiding op het huwelijk mogelijk te maken.

Ook pastorale begeleiding vanuit de kerk is van groot belang. Als er geen goede basis is voor het huwelijk, is het niet verstandig om in het huwelijk te treden vanwege het enkele feit dat er een kind geboren is. De kans op een latere echtscheiding is dan immers groot. Ook hier vermenigvuldigen de vragen zich. De gevolgen van de zonde zijn zo bitter! Dat is ook na het huwelijk het geval. Het huwelijksformulier wijst daar direct op: “Overmits de gehuwden gewoonlijk velerhande tegenspoed en kruis vanwege de zonde overkomt (…)”! Maar het huwelijksformulier laat er direct een troostvol woord op volgen: “opdat gij (…) in uw harten ook verzekerd zijn moogt van de gewisse hulpe Gods in uw kruis.” Het is dan ook van groot belang dat er een huwelijk in Bijbelse zin wordt gesloten. We hopen daar een volgende keer nader op in te gaan.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen