Psychische ziekte en demonie

Duidelijk is dat het niet betekent dat iemand bezit van de duivel of van demonen zou zijn, want zoveel macht hebben de demonen niet. Bezetenheid kan wel heel ernstige vormen aannemen. We zien dat bijvoorbeeld bij de bezetene van Gadara. Toch is het beter om te zeggen: bezetenheid is helemaal of voor een deel onder invloed van de duivel of demonen zijn, zodat de demonen iemand bijna volledig in hun greep hebben.
In het Oude Testament lezen we van bezetenheid niet. Weliswaar is er de geschiedenis van de waarzegster in Endor (1 Sam. 28), die een waarzeggende geest heeft (vs. 7). Maar het woord bezetenheid of demonie wordt niet gebruikt. De vrouw is een spiritiste, dat wil zeggen iemand die beweert geesten van doden te kunnen raadplegen, iets wat uitdrukkelijk door de Heere was verboden (Deut. 18:11). Ook de boze geest van God die over Saul komt (1 Sam. 16:14-23) is wat anders dan wat we in het Nieuwe Testament lezen. De boze geest komt van de Heere, Die Saul als koning had verworpen. Als David voor hem op de harp speelt is de boze geest voor een tijdje verdwenen.
In 1 Koningen 22:22 wordt gesproken van een leugengeest in de mond van de profeten van Achab. Maar ook daarbij moeten we niet denken aan de bezetenheid die in het Nieuwe Testament voorkomt. De profeten zijn valse profeten die tegen Achab vals zullen profeteren.

Psychisch gestoord
Wat is bezetenheid dan? Is het een tijdgebonden uitdrukking? Iets waar we met onze kennis van vandaag heel anders tegenaan kijken? Zouden we in onze tijd spreken van ernstige psychisch gestoordheid, vooral als we denken aan de moderne psychiatrie?
In die richting denkt de Gereformeerde Synode, die in 1993 uitsprak dat we de realiteit van het kwade voluit moeten erkennen, maar dat wij in onze tijd niet meer denken aan de duivel als een persoonlijke macht. In een van de tussentijdse rapporten van de Gereformeerde Kerken wordt uitgesproken dat de pastor, als mensen bij hem komen in de overtuiging dat iemand bezeten is, dat niet hoeft tegen te spreken; het kan zelfs de taak van de pastor zijn om te bidden om bevrijding. Maar dat is alleen om pastorale redenen, zegt het rapport.
Toegegeven, de kennis van psychische ziekte in de bijbeltijd was niet zoals nu en de evangelisten konden daarom niet schrijven met woorden die de moderne psychiatrie gebruikt. In veel gevallen zullen we ook moeten denken aan psychische gestoordheid. Maar dat neemt niet weg dat er een verschil is tussen genezing van ziekte en uitwerpen van demonen. Niet meer denken aan de duivel als een persoonlijke macht is een reductie van de bijbelse gegevens. Bij bezetenheid zoals die in het evangelie voorkomt, gaat de demon bij de bezetene binnen, verblijft er en gaat weg wanneer hij wordt uitgedreven.

Aanpassing?
Ook dat Jezus Zich in Zijn houding ten opzichte van bezetenen aan Zijn tijdgenoten zou hebben aangepast, kunnen we moeilijk zeggen. Jezus gaat dikwijls tegen de mening van tijdgenoten in. We lezen echter nooit dat Hij hun opvattingen over bezetenheid tegenspreekt of corrigeert.
Als ik het goed zie, moeten we oppassen niet door te slaan naar de ene of andere kant. Aan de ene kant is niet alles psychisch te verklaren. We kunnen bij de bezetene van Gadara bijvoorbeeld denken aan ernstige psychische gestoordheid, krankzinnigheid of een ernstige mate van schizofrenie. Maar toch is er meer aan de hand: de demonen worden uitgeworpen en de man zit even later gekleed en goed bij zijn verstand bij Jezus (Mark. 5:15). Bij de maanzieke jongen kunnen we denken aan een ernstige vorm van epilepsie. Maar ook bij hem is er meer aan de hand. Jezus bestraft de onreine geest om uit de jongen te gaan en niet meer in hem terug te komen (Mark. 9:25).
Aan de andere kant moeten we niet allerlei zaken toeschrijven aan de invloed van demonen, zoals W.C. van Dam, die wel een pionier in de dienst der bevrijding genoemd wordt, doet. In zijn boek Mensen worden bevrijd noemt hij onder andere schizofrenie, homoseksualiteit, transseksualiteit, depressiviteit, somberheid en kanker als vormen van bezetenheid. Ook Derek Prince doet dat. Prince, voormalig voorganger in een pinkstergemeente (hij stierf in 2003) is voor velen een autoriteit op het gebied van uitdrijven van demonen. Hij schreef vele boeken, die wereldwijd ingang vonden, met name in evangelische kring. Er is een eigen organisatie, Derek Prince Ministries, opgericht, waarvan het hoofdkantoor zich in Amerika bevindt, met talrijke kantoren in andere landen, waaronder Duitsland en Nederland. In zijn boek Zij zullen boze geesten uitdrijven noemt hij dezelfde zaken als van Dam en voegt er nog aan toe: haat, angst, ontrouw, trauma’s, zelfbevrediging, rockmuziek, acupunctuur en andere zaken.
Niet voor niets geeft psychiater drs. B. de Vries in het themanummer Genezing en bevrijding in de kerk van het evangelische tijdschrift Actueel (najaar 2004) enkele voorbeelden van gevallen waarbij dikwijls ten onrechte gedacht wordt aan demonie. Hij noemt hyperventilatie, dissociatieve identiteitsstoornis, gevolgen van buitensporig gewelddadige opvoedingsmethoden, seksueel misbruik of incest. Van depressiviteit zegt hij: ‘Ik heb moeite met het feit dat depressie als een depressieve geest gezien wordt; in dat geval wordt bij een gebed om bevrijding slechts tijdelijk baat gevonden.’ Hij merkt op: ‘U zult begrijpen dat ik niet te snel concludeer dat er sprake is van bezetenheid of demonie. Toch ben ik het wel zo vaak tegengekomen dat ik het bestaan ervan niet kan ontkennen.’

Psychiatrie
We mogen gerust zeggen dat de psychiatrie ons veel van wat vroeger bezetenheid werd genoemd anders heeft doen zien.
Christenpsychiaters die de Bijbel voor de volle honderd procent als het Woord van God belijden, denken bij vormen van bezetenheid aan hysterie, schizofrenie, manische depressiviteit, dwanggedachten, meervoudige persoonlijkheidsstoornis (of dissociatieve identiteitsstoornis) en dergelijke.
Zo haalt W.C. van Dam met instemming psychiater Lechler aan als deze tot de grootste voorzichtigheid en terughoudendheid maant als men meent dat er sprake is van bezetenheid of demonie. Waarom zou er in sommige gevallen ook geen sprake kunnen zijn van samengaan van psychische ziekte en demonie? De psychische gestoordheid kan een invalshoek voor demonen zijn. Ze maken gebruik van de psychische ziekte, zodat er sprake is van psychische ziekte én demonie. Gebeurde iets dergelijks niet ook bij de verzoeking van Jezus in de woestijn? De duivel gebruikt Jezus’ lichamelijke verzwakking. Hij weet Hem op het zwakke punt van honger aan te vallen om Hem te verleiden om van stenen broden te maken.
Ook beide andere pogingen van de duivel zijn een grote verzoeking voor Jezus, Die immers op het punt staat Zijn werkzaamheden aan te vangen: indruk maken door van de tempel af te springen, en alle koninkrijken van de wereld en hun heerlijkheid te ontvangen zonder de weg van Zijn lijden en sterven in te slaan (Matth. 4:1-11).

Ontmenselijking
Of moeten we zeggen dat een ernstige psychische ziekte altijd iets demonisch heeft? In de zin dat het de mens ontmenselijkt in zijn strikt menselijk functioneren? Nergens is de gebrokenheid van de mens, door de zonde die er in de wereld kwam, zo te zien als in de bijna totale verminking van zijn persoonlijkheid. Sinds de zondeval leven we buiten het paradijs. Daar, buiten het paradijs, zijn de werkingen van de duivel en daar is de zonde en de dood. Daar zijn ook krachten die mensen psychisch ziek kunnen maken en kunnen brengen tot benedenmenselijke daden, zoals bij de bezetene van Gadara.
We geloven voluit in het bestaan van de duivel en van demonen. Evenals we in het bestaan van engelen geloven. We dienen echter op te passen te menen dat we alles van engelen of demonen weten. De evangeliën noemen bezetenheid of demonie vele keren, maar zijn tegelijk summier in hun weergave van wat we er precies onder moeten verstaan. Daarom is het heel belangrijk, als het gaat over demonie of uitdrijven van demonen, om dichtbij de bijbelse gegevens te blijven en niet meer willen weten dan de Bijbel ervan zegt. De vraag is of dat in de lectuur die over demonen en demonie gaat altijd het geval is.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen