AENMERCKINGHE OP DE TEGENWOORDIGE STEERT-STERRE [...]

Jacob Cats, AENMERCKINGHE OP DE TEGENWOORDIGE STEERT-STERRE [...]. Van een inleiding en aantekeningen voorzien door G.J. Johannes, 112 p., ƒ 23, 50, Uitg. HES, Utrecht 1986.

Eind november 1618 verscheen een buitengewoon heldere en grote 'staartster', een komeet, aan de hemel die tot januari 1619 zichtbaar bleef. De kwestie of dit verschijnsel een bepaalde duiding moest hebben - en zo ja, welke - hield de gemoederen danig bezig en leidde o.a. tot diverse pamfletten. Eén daarvan is het hier aangekondigde Aenmerckinghe, dat anoniem verscheen maar met grote waarschijnlijkheid aan Cats moet worden toegeschreven.

Het pamflet bevat vier 'variaties op een thema': een openingsgedicht, een samenspraak op rijm, een verhandeling in proza en een nieuwjaarsgedioht. Het begin-en slotgedicht zijn ook elders verschenen en toen wél ondertekend door Jacob Cats.

Het feit dat de komeet zoveel tongen en pennen in beweging bracht heeft te maken met de godsdienstig-politieke woelingen in ons land rond 1618, ingezet door de controverse tussen remonstranten en contra-remonstranten. Cats omzeilt in de Aenmerckinghe diploma­ tiek de stellingname voor een van de partijen. Ook met de uitleg van het hemelverschijnsel kiest hij een middenweg: hij kiest noch voor een precieze concrete duiding - men paste het verschijnsel wel toe als een onheilsteken voor remonstranten respectievelijk contra-remonstranten, afhankelijk van het eigen standpunt - , nooh voor een houding van veronachtzaming, maar voor de duiding dat het een algemene waarschuwing van God is.

Johannes heeft deze tekst geplaatst in de context van de tijd: de godsdienstigpolitieke twisten, de astrologische kennis, de pamflettenliteratuur, etc. De tekst heeft hij geannoteerd. Zijn inleiding biedt over het algemeen goede informatie. De termen 'infralapsarisme' en 'supralapsarisme' hanteert hij echter niet correct.

Het geheel is een goed leesbare uitgave geworden. Het is een goede zaak dat deze onbekende tekst van Cats, die in Alle de wercken ontbreekt, thans voor een breed lezerspubliek beschikbaar is en toegankelijk is gemaakt.

Een aardige uitgave, die het licht werpt op een bepaald aspect van de 17e eeuw.

E.

J.d.G.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen