Drinken van zout water

Ze kennen elkaar nog maar een jaar. In die korte tijd werden Gert en Karel boezemvrienden, dankzij de herkenning van een verleden waarop ze met schaamte terugzien. Tal van jaren leefden ze een dubbelleven: als kerkelijk meelevende en tegelijk overspelige echtgenoot en huisvader. Maatschappelijk geslaagd – de een is zakenman, de ander arts – moreel verliezers.
Toen ze elkaar deelgenoot maakten van hun probleem, bleken de overeenkomsten verrassend. Beiden kregen al op jonge leeftijd een verwrongen beeld van seksualiteit. Karel kwam via een buurjongen in bezit van een pornografisch boekje. „Waarschijnlijk van zijn vader. Dat was de eerste trigger. Later ontdekte ik dat ook mijn vader dat soort boekjes las. Met meisjes legde ik makkelijk contact. Daardoor ging ik snel de praktijk in. Vanaf mijn dertiende jaar had ik seksueel contact. Ik voelde haarfijn aan bij wie ik terecht kon.”
Ook bij Gert begon het met lectuur die hij zowel buitenshuis als binnenshuis vond. „Dat vormt je gedachten over seksualiteit. Door het bekijken van die boekjes wil je steeds meer. Internet maakte dat heel gemakkelijk. Omdat de grenzen steeds meer vervagen, gaat het van kwaad tot erger.”

Geen bewijs
Karels eerste vaste vriendin, een onkerkelijk meisje, keek hoog tegen hem op vanwege zijn ervaring op seksueel gebied. „Bij haar thuis werd de vrije moraal gehuldigd. Dat kwam mij prima uit, maar na een jaar was de aardigheid eraf en ging ik vreemd. Als je er gevoelig voor bent, herken je direct de vrouwen met belangstelling op dit gebied.”
Ondanks zijn escapades huwde hij een meisje uit eigen kring: behoudend reformatorisch. „Van haar hield ik om wie ze was, maar de drang naar seksuele contacten bleef bestaan. Toen ik trouwde, dacht ik: ‘Nou is het klaar.’ Bij de geboorte van elk kind nam ik me dat opnieuw voor. Toch ging het steeds weer mis. Zodra een vrouw me aandacht gaf, ging ik daarin mee.”
Alle sporen wist hij perfect te verbergen. Verzonden en ingekomen berichten werden automatisch gewist, net als de geschiedenis van internet.
„Achteraf bleek dat mijn vrouw altijd heeft vermoed dat ik een dubbelleven leidde, maar ze had er geen hard bewijs voor. Ik heb haar keihard bedrogen, terwijl ik haar voor geen goud zou willen missen. Dat is het dubbele.”

Misselijk
Ook Gert nam zich plechtig voor om trouw te blijven aan de vrouw met wie hij voor in de kerk had geknield.
Het lukte hem niet. Achter het computerscherm bekeek hij fi lms die zijn begeerten opzweepten, meer dan eens bezocht hij een prostituee. „Je leven hangt van liegen en bedriegen aan elkaar, de schuldgevoelens duw je steeds verder weg. Elke vrouw die je ontmoet, keur je binnen een paar seconden op het uiterlijk. Ik wilde het niet en toch deed ik het.”
Pogingen om het kwaad te keren, bleken vruchteloos. „Op een dag zette ik een Bijbeltekst op het bureaublad van mijn computer. Als ik naar internet ging, moest ik langs die tekst. Je wilt niet weten hoe snel je daarin wordt.” Karel plaatste het icoontje van internet op een foto van zijn kinderen. Ook dat leverde niets op. „Je voelt je een ‘loser’, maar door keihard te werken dempte ik dat gevoel.”
Vorig jaar besloot Gert zijn geheim prijs te geven. „Ik werd misselijk van mezelf en heb een kameraad in vertrouwen genomen, ouderling in onze gemeente. Die adviseerde me om professionele hulp te zoeken en alles eerlijk aan mijn vrouw te vertellen. Het liefst was ik in het geheim therapie gaan volgen, maar dat is geen oplossing. De angst dat je huwelijk door die bekentenis kapot gaat, is niet reëel. Het ís al kapot. Ik heb gebeden en vervolgens al mijn moed bij elkaar geraapt. ‘Ik moet je wat vertellen...’ Mijn vrouw was verschrikkelijk verdrietig, maar ze liet me niet vallen. Samen zijn we het hulpverleningstraject bij De Vluchtheuvel ingegaan.”

Bekeren
Karel viel door de mand door een sms’je dat zijn vrouw onder ogen kreeg. „Nu zie ik dat als Gods leiding. Eerst probeerde ik me er nog onderuit te liegen. Toen dat niet meer ging, heb ik álles op tafel gelegd.” Met knikkende knieën stelde de arts zijn predikant op de hoogte. „Voor mijn gevoel lag alles in duigen: mijn huwelijk, mijn gezin... Mijn kerkelijke functie wilde ik direct neerleggen, maar dat vond onze dominee geen oplossing. ‘Je moet je bekéren’, zei hij, ‘en direct hulp zoeken.’ Mijn vrouw kreeg van haar ouders het advies direct bij mij weg te gaan, maar dat wilde ze niet.”
In september 2012 begonnen beide mannen de therapie bij De Vluchtheuvel. De eerste avond zal Gert niet snel vergeten. „De sfeer was als die bij een condoleancebezoek in een gezin waar een kind is overleden. Met z’n allen zaten we naar de grond te kijken, tot we de opdracht kregen ons verhaal te vertellen. Dat gaf een geweldige opluchting. Het enige wat deze verslaving kan doorbreken, is alles opengooien. De andere mannen waren jongens als ikzelf, niet de schimmige computeriguren die ik dacht aan te trefen.”

Mannengroep
De mannengroep voor seksverslaafden werd in 2009 door De Vluchtheuvel opgestart. Aanleiding was het toenemende aantal hulpvragen op seksueel gebied. Onderzoek door CHE-studenten wees uit dat het probleem ook in de gereformeerde gezindte op grote schaal speelt.
Vanaf 2010 had De Vluchtheuvel elk jaar twee mannengroepen. Het topje van de ijsberg, vermoedt psychosociaal hulpverlener Hans van Es, regiomanager bij De Vluchtheuvel.
De belangstelling voor de mannengroep neemt jaarlijks toe. „In de seculiere hulpverlening wordt seksverslaving veel minder als een probleem gezien”, verklaart Van Es. „Wil je ervan af, dan kom je bijna per deinitie bij een christelijke instelling terecht.” De uitingsvormen van de verslaving variëren van het bekijken van vieze boekjes tot prostitueebezoek. „Vaak is er sprake van een combinatie: porno kijken, sekslijnen bellen, masturberen en vreemdgaan.”
De gemiddelde groep bestaat uit twaalf personen. Bij het verwerken van opdrachten wordt die gesplitst. Belangrijke taak van de kleinere groepen is steun bieden aan elkaar en elkaar aanspreken op de eigen verantwoordelijkheid.
Elke terugval moet direct worden gemeld aan de groepsleider, de leden van de groep en de eventuele partner. „Het groepsproces is een essentieel bestanddeel van onze methodiek”, onderstreept Van Es. „De meest emotionele avond is die waarop de partners hun verhaal doen.”
„Daar leren ook de mannen zonder partner veel van”, is de ervaring van groepsleider Ellie de Rijke. „Het is behoorlijk shockerend om van de vrouwen te horen wat de seksverslaving van hun man of vriend met hen doet.”

Afkappen
Gert en Karel leerden onreine seksuele prikkels in een vroeg stadium af te kappen.
„Dan kun je nog terug. Als je eraan toegeeft, lukt dat niet meer.” Naast de mannengroep volgden ze met hun echtgenote relatietherapie. Gert weet zich nu sterker aan zijn vrouw verbonden dan ooit tevoren. „De stap naar De Vluchtheuvel heeft mijn huwelijk niet alleen gered, maar ook enorm verdiept.” Innerlijk ervaart hij een ongekende rust. „Ik hoef niet meer voortdurend te denken: heb ik dat sms’je wel weggegooid, heb ik de internetgeschiedenis gewist, heb ik dat boekje goed opgeborgen? Dat beheerste mijn hele leven. Bij De Vluchtheuvel typeren ze seksverslaving als het drinken van zout water. Het lest je dorst niet, je krijgt er steeds meer dorst van. De enige echte remedie is het levende water van Christus.”
De neiging om porno te bekijken, meende hij volledig kwijt te zijn. Tot vorige week. „Ik was voor zaken in het buitenland en wist een vrouw die zich aan me opdrong van me af te houden. Daar was ik trots op, maar innerlijk neemt de druk wel toe. Toen ik op mijn hotelkamer een blaadje met informatie over het pornokanaal zag, besloot ik even te kijken. Paf!”
De volgende morgen belde hij direct zijn vrouw en stuurde hij een sms naar Karel.
„Hem durfde ik niet te bellen. Je schaamt je voor je maatje.” De terugval leerde hem de grenzen voor zichzelf nog strakker te trekken.
„Behalve seksverslaafd was ik ook gameverslaafd. Alle spellen heb ik weggegooid. Bij kwetsbaarheid voor een bepaalde verslaving moet je radicaal zijn.”

Prima voorgelicht
De gedachte dat seksverslaving een typisch mannenprobleem is, blijkt onjuist. Veelzeggend is de overweldigende belangstelling onder vrouwen voor de pornograische bestseller ‘Vijftig tinten grijs’. De Vluchtheuvel startte dit jaar, als pilot, een groep voor seksverslaafde vrouwen. Voor hen is de drempel naar de hulpverlening nog hoger en gaat de schaamte nog dieper, ontdekte groepsleider Ellie de Rijke.
De uitingsvormen van de verslaving zijn gelijk aan die bij mannen. Wel valt het de hulpverleenster van De Vluchtheuvel op dat in de vrouwengroep veel vaker sprake is van begeleidende psychiatrische problematiek. „Alle zes de vrouwen hadden individuele therapie achter de rug, meestal voor hechtingsproblemen.”
Renate en Hanna, voor het oog normale jonge vrouwen, zijn De Vluchtheuvel nog steeds dankbaar voor het opstarten van de groep. Jaren droegen ze een geheim met zich mee dat hen steeds eenzamer maakte. Renate was dertien toen ze begon met zelfbevrediging, rond haar twintigste kwam daar het kijken naar pornograie bij. Eerst incidenteel, al snel dagelijks. „Het gaf me een prettig lustgevoel, zonder dat ik open stond voor een relatie. Ik raakte juist steeds meer op mezelf gericht. Wel was ik actief op seksueel getinte chatkanalen, allemaal heel dubbel. Aan mijn ouders ligt het niet. Ik ben prima voorgelicht, de sfeer rond seksualiteit was bij ons thuis heel open en zuiver.”

Celibatair
Hanna begon als jong meisje met zelfbevrediging. „Achteraf denk ik vanuit een gevoel van onveiligheid in de thuissituatie, mede omdat ik op vierjarige leeftijd ben aangerand. Het bevredigen ervoer ik als iets prettigs, helemaal van mezelf. Aan seksuele voorlichting werd bij ons thuis niet gedaan. Toen ik op m’n veertiende voor het eerst ongesteld werd, wist ik niet wat me overkwam.”
Het prikkelde haar om op onderzoek uit te gaan en seksueel getinte lectuur te kopen. Vervolgens pornoblaadjes, bij benzinestations ver van huis. „Het bekijken ervan gaf me een kick. Daardoor ga je maar door, terwijl ik heel goed besefte: dit is niet gezond en zeker niet wat God wil. In mijn geval komt daar nog bij dat ik borderline heb en lesbisch ben. Op grond van de Bijbel heb ik mezelf een celibatair leven voorgeschreven, maar ik zat wel porno te kijken. Het vreemde is dat ik in de werksituatie geen last van mijn verslaving heb. Ik heb jaren in de zorg voor verstandelijk gehandicapten gewerkt en veel mensen gewassen. Dan waren die gevoelens gewoon weg.”
Bij Renate, verpleegkundige van professie, is het niet anders. Toch voelt ze zich schuldig ten opzichte van haar mannelijke patiënten. „Het lijkt me niet ijn om door een seksverslaafde persoon van het andere geslacht te worden gewassen. Mijn zelfbeeld werd steeds negatiever. Elke dag ging het weer mis. Daarna voelde ik me schuldig, maar ik durfde niet te bidden om vergeving. Dat maakt seksverslaving voor een christen dubbel zwaar. Ik verlangde ernaar om met God te leven en heb drie jaar geleden bewust belijdenis van het geloof gedaan. Kort daarna ging ik toch weer helemaal op in de pornograie. Ik voelde me niet alleen zondig, maar ook steeds eenzamer.”

Internetcursus
Aanvankelijk probeerde ze op eigen kracht van haar verslaving af te komen, via de internetcursus Puur Leven van Setting Captives Free. „Door die cursus ontdekte ik dat veel meer vrouwen het moeilijk vinden om op de juiste manier om te gaan met hun lichamelijkheid en seksuele gevoelens. Ik heb er geestelijk veel van geleerd.” Toen ze toch weer terugviel, zocht de verpleegkundige hulp bij een christelijke therapeute. „Dat was geen succes. Ik begreep haar niet en zij begreep mij niet. Omdat ik per se van mijn verslaving af wilde, heb ik me aangemeld bij De Vluchtheuvel.”
Hanna kwam door een artikel in het RD over de start van een groep voor seksverslaafde vrouwen bij de reformatorische hulporganisatie terecht. Ze zag het verhaal als een aanwijzing van God. „Tijdens het intakegesprek kreeg ik door de spanning de woorden bijna niet uit mijn strot, maar ik wilde naar een instelling die vanuit Gods Woord denkt en hulpverlening biedt. Geen therapeuten die het kijken naar porno zien als experimenteren, waar niets mis mee is. Ik weet dat het zonde is en dat wil ik horen.”
De heftigste opdracht was voor haar het schrijven van een excuusbrief aan de pornoacteurs naar wie ze via internet zat te kijken. „Daar kickte ik op, alsof het objecten zijn. Dat staat wel heel ver af van wat God heeft bedoeld in de schepping. Daar heb ik veel meer oog voor gekregen. Alle vrouwen die met dit probleem zitten, zouden deze therapie moeten volgen.”

Sporten
De kracht van de methodiek van De Vluchtheuvel ligt voor beide vrouwen in het contact met gelijkgezinde lotgenoten en de psychopastorale aanpak. „Ik kon het mezelf niet vergeven als ik porno had gekeken”, zegt Renate, „en durfde al helemaal niet te hopen dat God het me zou vergeven. Bij De Vluchtheuvel praten ze het kwaad niet goed, maar wijzen ze steeds op de verzoening die er is door het kruis van de Heere Jezus.”
De psychologische kant van de therapie probeerde ze zo veel mogelijk van zich af te houden. „Met verhalen over een verslavingscirkel had ik niets. Ik zag mijn verslaving enkel als een geestelijk probleem. Daar ben ik wel wat anders over gaan denken. Tijdens de therapie ging het leuke van porno kijken eraf, omdat ik elke terugval met de groep moest delen. Heel belangrijk is dat ik lege momenten voorkom. Ik ben actief gaan sporten, dan ben je op een positieve manier met je lichaam bezig. Ook Bijbellezen en bidden werkt preventief. Niet als actie in een stappenplan, maar omdat je dan dicht bij God bent, is er geen ruimte voor de verslaving.”

Gevoeligheid
De uitkomst van de proef met de vrouwengroep is voor De Vluchtheuvel reden om die structureel in het aanbod op te nemen. Komend jaar laat de hulporganisatie onder oud-deelnemers van de mannengroepen onderzoek doen naar het eff ect van de therapie op langere termijn.
Belangrijk is volgens Van Es dat ze een vertrouwenspersoon hebben aan wie ze elke terugval melden. „Deze mensen houden een gevoeligheid voor seksuele ontsporing. Dat wat is gebeurd, kun je niet helemaal deleten.”
Gert en Karel nemen op zwakke momenten contact met elkaar op. Karel zat twee weken geleden onder een preek over Lot. „Daar zag ik mijn hele leven in getekend. Lot wilde niet uit Sodom weg, totdat God hem er aan zijn haren uit trok. Het leven in Sodom liet wel de nodige littekens na. Ons huwelijk is beter dan het ooit is geweest. In het verleden was ik ook in de seksuele omgang met mijn vrouw enkel op mezelf gericht. Dat is veranderd, maar de drang naar seks blijft een kwetsbare plek in mijn leven.”
Meer dan eens kijkt hij met zorg naar zijn zoontje.
„Dat is best een knap mannetje. Ik zie het al fout gaan. Alles wat met bloot te maken heeft, probeer ik ver bij hem vandaan te houden. Ik wil absoluut niet dat hij de route van zijn vader inslaat.”

Ter bescherming van de privacy komen alleen de hulpverleners onder hun eigen naam aan het woord.

Ontspoorde seks in cijfers

• Van de volwassen mannen kijkt 6% dagelijks naar porno, onder volwassen vrouwen is dat 0,4%.
• Van de ongehuwde christelijke studenten heeft 38% van de mannen en 39% van de vrouwen seksuele gemeenschap gehad.
• Van de mannelijke christelijke studenten doet of deed 94% aan zelfbevrediging en heeft 90% ervaring met het kijken naar porno.
• Van de vrouwelijke christelijke studenten doet of deed 59% aan zelfbevrediging en heeft 30% ervaring met het kijken naar porno.
• Van de prostitueebezoekers noemt 20% zichzelf christen.

Ben Zijl: „Versterk het zelfbeeld van mensen”

Met ‘Je lichaam een tempel’ hoopt Ben Zijl de gereformeerde gezindte bewust te maken van de verwoestende kracht van seksverslaving. En de mogelijkheid ervan af te komen. „Belangrijk in de therapie is het versterken van het zelfbeeld van mensen.”

Na zijn loopbaan als voorlichter bij de Zending Gereformeerde Gemeenten pakte Ben Zijl zijn oude vak van maatschappelijk werker weer op. Hij richtte zich met name op jongeren met autisme. Een van hen bleek ook vreemd seksueel gedrag te hebben. In dezelfde periode werd hij door de vereniging Helpende Handen ingeschakeld voor de begeleiding van verstandelijk beperkte jongeren met grensoverschrijdend gedrag op seksueel gebied.
Om meer kennis van de materie te krijgen, volgde de hulpverlener uit Waddinxveen de opleiding tot seksuoloog en aansluitend die tot verslavingstherapeut bij Gertjan van Zessen, een autoriteit op dit terrein.
„Van Zessen deinieert seksverslaving als ‘het vastzitten in een repeterend gedragspatroon dat betrokkene wel wil, maar niet kan veranderen, terwijl het patroon tot overwegend negatieve consequenties leidt voor de persoon zelf of de omgeving’. Dat is door internet enorm toegenomen.”

Bizarre porno
Zelf heeft Zijl momenteel een vijftien personen met seksuele problematiek of seksverslaving onder behandeling, voornamelijk jongeren. Hij heeft niet de indruk dat het probleem in reformatorische kring veel minder speelt dan daarbuiten.
„Gelukkig kom ik ook nog jongens tegen die proberen te leven zoals God van hen vraagt, maar dat wordt steeds moeilijker door prikkels van buitenaf en de druk vanuit de groep. Ook op behoudende christelijke scholen word je vaak als een watje gezien wanneer je nooit ‘een pornootje kijkt’. Soms is dat de meest bizarre porno.”
Seksverslaving blijkt los te staan van maatschappelijke positie of opleidingsniveau. Wat veel verslaafden volgens Zijl wel delen, is een laag zelfbeeld. Onduidelijk is voor de reformatorische seksuoloog uit Waddinxveen of dat oorzaak of gevolg is van de seksverslaving.

„Ik denk dat een laag zelfbeeld mensen kwetsbaar maakt voor seksverslaving en vervolgens de verslaving versterkt. Bij christenen komt er nog een stuk schuldgevoel ten opzichte van God bij.”

Voorganger
Voor een aantal getrouwde cliënten van Zijl was een problematische seksuele omgang met hun eigen vrouw reden om porno te gaan kijken.
„Dat beïnvloedt vervolgens de seksuele relatie, ook als die goed was. Wat mannen op het scherm zien gebeuren, willen ze vaak zelf uitproberen. Normale seksuele gemeenschap leidt dan steeds minder tot voldoende erectie, met alle frustraties die dat oplevert.”
Hoewel hij er voorstander van is dat gehuwde seksverslaafden hun echtgenote van het probleem in kennis stellen, is dat voor de reformatorische verslavingstherapeut geen absolute voorwaarde voor behandeling. „Momenteel heb ik een voorganger in therapie. Die zei tegen me: ‘Als ik het thuis vertel, zijn mijn huwelijk, mijn gezin en mijn gemeente kapot. En ik ben meteen ook mijn baan en mijn inkomsten kwijt.’ Ik kon die man wegsturen of anoniem behandelen. Dan kies ik voor het laatste. Uiteindelijk is het belijden van de schuld de verantwoordelijkheid van de mensen zelf.”

Een vrouw die ontdekt dat haar man seksverslaafd is, mag in de optiek van Zijl eisen dat hij professionele hulp zoekt. „Volhardt hij in de verslaving, dan is er een Bijbelse reden om hem te verlaten, zeker als hij ook vreemdgaat. Het mooist is als hij daar echt mee breekt. Daarvoor is professionele hulpverlening onontbeerlijk.”
Belangrijk in de therapie is het versterken van het zelfbeeld van mensen, verandering van hun dagbesteding en het zoeken naar een positief alternatief voor porno. „Daarvan zie ik in de praktijk heel goede resultaten.”

N.a.v. ‘Je lichaam een tempel’, door Ben Zijl; uitg. De Banier, Apeldoorn; 96 blz.; € 9,95.

Een eigen methodiek

Bestaand materiaal voor het behandelen van seksverslaving bij mannen werkte stichting De Vluchtheuvel om tot een eigen psychopastorale methodiek. Tijdens de eerste bijeenkomst in een reeks van tien leggen de deelnemers hun probleem op tafel. De groepsleiders zetten uiteen wat de wetenschap en de Bijbel over seksverslaving zeggen.
In de tweede bijeenkomst staat de verslavingscirkel centraal, in de derde bijeenkomst hoe die te doorbreken. Nadat tijdens de vierde ontmoeting is gesproken over identiteit in de Bijbel en in de psychologie, breekt de spannendste bijeenkomst aan: die waarop partners vertellen wat de seksverslaving van hun man of vriend voor hen betekent.
In de zesde bijeenkomst komt het thema ‘Kiezen!’ aan de orde. De zevende en achtste zijn gewijd aan de noodzakelijke verandering van denken over seksualiteit. Op de negende bijeenkomst wordt gesproken over de geestelijke strijd die aan de verslaving is verbonden.
Een evaluerende bijeenkomst, waarop de mannen in bijzijn van de partners hun preventieplan presenteren, sluit de cyclus af. Voor de partners worden indien gewenst extra bijeenkomsten belegd. Elke bijeenkomst wordt met Bijbellezing en gebed geopend door een groepsleider en afgesloten door een van de deelnemers.
De groepsleden krijgen een map waarin de thema’s zijn uitgewerkt en opdrachten staan. De vrouwengroep van De Vluchtheuvel maakte gebruik van dezelfde map. Op onderdelen zal die voor deze doelgroep worden aangepast.

Stichting De Vluchtheuvel biedt hulp aan seksverslaafde mannen én vrouwen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen