Visie op de eindtijd

Het is geen vraag waar de theologische voorkeur van drs. W. van Vlastuin ligt. De hervormde predikant van het Friese Wouterswoude wijdde zijn doctoraalscriptie aan de Amerikaanse opwekkingsprediker Jonathan Edwards. Uitzijn boek "Opwekking' ', dat in brede kring een opvallend goede pers had, blijkt een grote voorliefde voor de Engelse gereformeerde theologen in het algemeen en de puriteinen in het bijzonder. Hun invloed is ook merkbaar in de toekomstvisie van de jonge predikant. Met hen verwacht hij een toekomstige, massale bekering van het joodse volk en daaraan verbonden een wereldwijde bloei van de kerk.

Chiliasme
asme verstaat. Mensen als Brakel en Koelman worden wel gematigde chiliasten genoemd, maar wijzen in hun werken het chiliasme af. Zij verstaan onder chiliasme de opvatting dat er op deze wereld een tijd aanbreekt die wezenlijk verschilt van onze tijd. Een tijd zonder strijd, verdrukking en sterfelijkheid. Aards gericht ook. Die visie wijzen zij af en ik met hen. Paulus zegt in 1 Korinthe 10 vers 11 dat de einden der eeuwen op ons gekomen zijn. Niets wijst erop dat er nog een andere bedeling binnen deze bedeling te verwachten is. Kenmerkend voor het chiliasme is ook dat aan Israël een apart heil wordt toegekend, onderscheiden van het heil voor de heidenen. Het heil voor Israël zou aards zijn, het heil voor de heidenen geestelijk. Dat staat haaks op bijvoorbeeld Galaten 3 vers 28, waar Paulus zegt dat in Christus noch jood noch Griek is. Ik denk ook aan Efeze 2 vers 19, waar we lezen dat de heidenen medeburgers zijn. De verwachting van een volksbekering van de joden en daaraan gepaard een bloeitijd voor de kerk, die je bij veel gereformeerde theologen in de zeventiende eeuw vindt, staat los van dat chiliastische denken."

Opleving
verlevendigd. Men zag wat de Heilige Geest daadwerkelijk kan doen en dat gaf hoop voor een toekomstige bloeitijd voor de kerk. Edwards heeft twee boeken geschreven over zijn toekomstverwachting, die de grondslag zijn geworden voor de internationale zending, die in 1792 met het werk van William Carey is begonnen. Je ziet dus dat de zendingsactiviteit direct voortvloeit uit de puriteinse toekomstverwachting. Een tweede lijn is dat mensen een concrete toekomstverwachting voor Israël en de kerk hebben en daarin zegen ondervinden. Ik denk aan Boston, die op 11 maartl716eenpreekhield waarin hij zijn hoorders aanspoorde om te bidden voor de bekering van de joden. Hij zei onder meer: ,, Hebt u liefde en hart voor de kerk, voor het werk der hervorming, de hervorming van ons land en de hervorming van de wereld, hebt u verlangen en begeren naar de opleving van het werk dat nu tot stilstand is gekomen, naar de bloei van de kerk die nu zo in verval is, dan moet u bidden voor de bekering van de joden. De zegen daarop zag hij in zijn tweede gemeente bevestigd. Hetzelfde zie je bij McCheyne, die op grond van Psalm 122 vers 6 geloofde dat zijn zendingsreis naar Israël tot zegen zou zijn voor zijn eigen gemeente. In de vijf maanden van zijn afwezigheid kwam er inderdaad een opwekking onder de prediking van zijn vriend Burns, een opleving die zich onder hem voortzette."

Kerkvaders
wachtinghad, maarniet over de bekerir}g van bet joodse volk spreekt. „Inderdaad. Hetzelfde geldt voor iemand als Kohlbrugge, die toch ook veel zegen op zijn werk heeft gehad. Je kunt niet zeggen: waar verwachting is voor de bekering van het joodse volk, daar is zegen, en een bloei van het geestelijk leven geeft per definitie de hoop voor een wereldwijde bloei van de kerk." Chiliasten verwijzen voor hun opvattingen vaak naar de toekomstleer van kerkvaders uit de eerste eeuwen van de kerkgeschiedenis. Is dat niet zwak, gezien het feit dat die leerstellig niet bepaald helder waren? , , Ik vind het onjuist om op grond van hun dogmatische zwakheden hun argumenten voor een toekomstig duizendjarig rijk af te wijzen. Ook Luther heeft zijn zwakke punten, denk aan zijn avondmaalsleer, maar dat neemt niet weg dat hij van onschatbare betekenis is geweest voor de kerk. Daarbij vraag ik me af of je alle kerkvaders op één hoop kunt gooien. In hun theologie zijn moralistische tendensen aan te wijzen, maar dat betekent niet dat het allemaal moralisten waren. Als ik zie hoe de kerk in de eerste eeuwen, ondanks alle vervolging, explosief gegroeid is, dan ben ik niet geneigd om zo heel negatief over de vroege kerkvaders te denken. Wat niet betekent dat ik meega in hun pre-chiliastische standpunt."

Idealistisch
ook voor de geloofsbelijdenissen van Nicea en Athanasius, de leer van de Reformatie en de Dordtse Leerregels. In onze tijd is opnieuw belangstelling voor Israël gekomen door de gebeurtenissen van 1948. Exalto heeft geen gelijk als hij suggereert dat de toekomstvisie van de puriteinen een dromerig ideaal was, dat zij aanhingen om hun benarde kerkelijke situatie te relativeren. In de eerste plaats hebben zij zich beroepen op mensen als Bucer en Martyr, van wie je niet kunt zeggen dat ze kerkelijk zo in de verdrukking zaten. In de tweede plaats waren de puriteinen allerminst dromerige figuren. Zij stonden met twee benen in de werkelijkheid van het leven. In de derde plaats zie je dat hun toekomstverwachting niet verandert als de tijden beter worden."

Schaduwen
De toekomstleer wordt in belangrijke mate bepaald door de visie op de verhouding tussen het Oude en Nieuwe Testament. Hoe ziet u die? ,,Stel je het Oude Testament boven het Nieuwe Testament, dan kom je heel gemakkelijk tot de gedachte dat Israël een apart heil is toebedeeld en dat zelfs een herstel van de tempeldienst te verwachten is. Daarin is geen oog voor het feit dat de ceremoniën en schaduwen in Christus vervuld zijn. De keerzijde is datje het Nieuwe Testament dermate boven het Oude Testament stelt, dat je geen oog meer hebt voor de unieke plaats van het joodse volk en alle beloften en profetieën voor Israël per definitie vergeestelijkt. Ik pleit voor de eenheid van het Oude en Nieuwe Testament en ben van mening datje op verschillende manieren met de profetieën kunt omgaan. In de eerste plaats moeten ze letterlijk worden genomen, omdat ze in eerste instantie betrekking hebben op de eigen tijd van de profeet. De terugkeerteksten hebben in eerste instantie betrekking op de terugkeer van het joodse volk uit de ballingschap van Babel."

Geestelijke vervulling
, ,Er is ook een letterlijk nemen van de profetieën voor later tijd, eschatologisch. Ik denk dat de profeten voor zichzelf niet zozeer het onderscheid zagen tussen de eerste en tweede komst van Christus. Er zijn in de profetieën over Christus' komst elementen te vinden die niet in Zijn geboorte ten volle werkelijkheid zijn geworden, maar betrekking hebben op Zijn wederkomst. Hetzelfde geldt voor de profetieën aangaande de terugkeer van het joodse volk uit de verstrooiing, die wel primair vervuld zijn in de terugkeer uit Babel, maar daarin toch niet ten volle werkelijkheid geworden zijn. Verder zie je in de Bijbel dat profetieën een geestelijke vervulling hebben, zoals vooral blijkt uit de brieven van Paulus, die tal van beloften voor Israël op de kerk toepast. Tenslotte zie je een typologische vervulling van geschiedenissen. > Denk aan de geschiedenis van Jozef, waarin de gang van Christus is afgebeeld, en de geschiedenis van Sara en Hagar, waarop Paulus teruggrijpt in Galaten 4 als hij spreekt over de twee verbonden.''

Onvervulde rand
De oudtestamentische beloften zijn in Christus vervuld en mogen worden toegepast op de nieuwtestamentische gemeente, maar daarin vinden ze voor u niet hun definitieve vervulling? ,, Inderdaad. Je ziet bijvoorbeeld dat Jeremia 31 vers 31 tot 34 in Hebreen 8 wordt toegepast op de nieuwtestamentische gemeente, maar dat dezelfde tekst in Romeinen 11 vers 27 wordt toegepast op het joodse volk. Vergelijkje alle profetieën uit het Oude Testament met de nieuwtestamentische vervulling in de gemeente, dan blijft er een onvervulde rand over. Duidelijk is dat alle ceremoniën in Christus definitief vervuld zijn. Daar wijst de hele brief aan de Hebreen op. Maar ik denk niet dat je dat van alle profetieën kunt zeggen. De verzoening is wel volledig vervuld, maar de vrucht van de verzoening nog niet. Je vindt dat ook terug in het laatste artikel van de Nederlandse Geloofsbelijdenis, waarin Guido de Brés zegt dat we door de wederkomst van Christus de beloften Gods pas ten volle zullen genieten. Er is dus een rééds en een nog niét vervuld zijn, een principiële vervulling en een nadere voltooiing. De puriteinen en nadere reformatoren als Brakel betrokken de onvervulde rand op de periode die aan Christus' wederkomst vooraf gaat. Daarin ga ik met hen mee."

Volk en land
Welke profetieën wijzen voor u op een toekomstige wereldwijde bloei voorde kerk? „Psalm 72 vers 11: Alle heidenen zullen Hem dienen. Jesaja 11 vers 9; De aarde zal vol van kennis des HEEREN zijn, gelijk de wateren de bodem der zee bedekken. Ik kan niet inzien dat dat nu al werkelijkheid is." In hetzelfde hoofdstuk wordt gesproken over de wolf die met het lam verkeert, de luipaard die bij de geitenbokligt, enzovoorts. Dat verwacht u ook voor deze bedeling, of wordt hier gesproken over de nieuwe aarde? ,,Ik neig ernaar dit Bijbelgedeelte geestelijk op te vatten, als een profetie voor de geestelijke bloeitijd die wacht. Mede omdat ook in vers 1, waarin het gaat om het Rijsje uit de afgehouwen tronk van Isaï, sprake is van beeldspraak. Waarop baseert u uw toekomstverwachting voor Israël? ,, In de eerste plaats zie je dat, ook nadat Christus Zijn werk heeft volbracht, het 'eerst de jood' blijft staan. Dat is een wezenlijk trek van het heilshandelen van God. In de tweede plaats vormen het volk en het land een eenheid. In Genesis 13,15 en 17 zie je dat het land aan Abraham en zijn zaad wordt toegezegd tot in eeuwigheid. Mensen als Brakel, Boston en Perkins hebben op grond daarvan al in hun tijd voorzegd dat de joden naar hun land zouden terugkeren. Ook profeten als Jesaja en Ezechiël wijzen op een nationaal herstel van het land."

Vermenging
,,Opmerkelijk is daarbij dat de Hebreeuwse taal nauwelijks veranderd is en de Heere dit volk altijd apart gehouden en bewaard heeft. Tenslotte wijzen tal van oudtestamentische profetieën en in het bijzonder Romeinen 11 op een geestelijk herstel van Israël in het laatste der dagen." Sinds de Verlichting is wel degelijk sprake van assimilatie en vermenging van het joodse volk. Daar komt nog bij dat volgens de rabbinale wetten het jood-zijn bepaald wordt door afstamming via de moeder. Dat brengt me tot een vraag die zelden aan de orde komt. Als we spreken over de bekering van de joden, over wie hebben we het dan eigenlijk? Alleen over volbloed-joden? Vallen deFalasja's uit Ethiopië eronder? Behoren allen die zich volgens de rabbinale wetten een jood mogen noemen ook bijbels gezien tot het joodse volk? ,,Ja... Ik moet eerlij k zeggen dat dat een punt is waarop ook ik me nog nooit heb bezonnen. Misschien moetje inderdaad wel zeggen dat een deel van hen die zich joden noemen en zelfs naar Israël emigreren, op bijbelse gronden niet tot het joodse volk gerekend mag worden. Voor mij is wel duidelijk dat de beloften voor Israël betrekking hebben op het hele volk. Niet alleen op de orthodoxe, maar eveneens op de liberale joden. Maar over de vraag wie dan wel tot het joodse volk behoort kan ik geen uitsluitsel geven."

Geestelijk herstel
Wat pleit ertegen om de terugkeerteksten te betrekken op de terugkeer uit de Baylonische ballingschap? , ,Zacharia profeteert van een toekomstige terugkeer, terwijl hij staat temidden van een terugkerend volk. In Amos 9 vers 15 wordt gezegd dat Israël niet meer zal worden uitgerukt uit het land. Die belofte is in de terugkeer uit de Babylonische ballingschap niet ver-1> vuld. Jesaja zegt in hoofdstuk 43 dat de verstrooiden uit het noorden en zuiden zullen komen. Na de terugkeer uit de ballingschap in Babel is ook geen sprake van een herstel van de eigen natie. Israël blijft onderworpen aan andere volken. In Lukas 21 wordt gezegd dat Jeruzalem vertreden zal worden, totdat de tijden der heidenen vervuld zijn. Die belofte is uitgesproken na de terugkeer van Israël uit Babel. De Heere Jezus zegt van Jeruzalem dat Hij haar zo menigmaal heeft willen bijeenvergaderen, maarzij heeft niet gewild. Totdat zij zal zeggen: Gezegend is Hij Die komt in de Naam des Heeren. Bovendien wordt in verband met de terugkeer uit de ballingschap gesproken van een geestelijk herstel. Je kunt toch niet zeggen dat de vreze des Heeren onder de teruggekeerden op grote schaal gevonden wordt. De profeet Maleachi maakt dat heel duidelijk. Het leek nergens op."

Duizend jaar
Hoe beziet u de opvatting dat in de Bijbel bekering aan de wederkeer voorafgaat? „Bij oppervlakkige lezing van bijvoorbeeld Deuteronomium 30 kan die indruk worden gewekt. Nauwkeurige bestudering leert echter het tegendeel. Jeremia 33 vers 7 en 8: Ik zal de gevangenis van Juda en van Israël wenden, en zal ze bouwen als in het eerste. En ik zal hen reinigen van al hun ongerechtigheid, met dewelke zij tegen Mij gezondigd hebben. Hetzelfde vind je in Ezechiël 36 vers 24 en 25: Ik zal u uit de heidenen halen, en zal u uit al de landen vergaderen; en Ik zal u in uw land brengen. Dan zal Ik rein water op u sprengen, en gij zult rein worden. Zo zijn er tal van teksten te noemen waarin je deze orde ziet.'' Brakel gaat ervan uit dat met de bekering van de joden het duizendjarig rijk zal aanvangen. Deelt u die . opvatting? ,, Het boek Openbaring is een boek vol symbolen en symbolische getallen. Dat moeten we ook bij de uitleg van Openbaring 20 in het oog houden. Ik denk bij de duizend jaar waarover in dit hoofdstuk wordt gesproken dan ook niet aan een tijdsbestek van precies duizend jaar. Wel aan een periode waarin de kerk bloeit, omdat de satan is gebonden. Het is mij te arm gedacht om de periode tussen hemelvaart en de wederkomst als het duizendjarig rijk te beschouwen. Er is nooit een donkerder tijd in de wereld geweest dan tussen 500 en 1500."

Hervorming
,, Ik neig ernaar om met mensen als Durham, Koelman en Jonathan Edwards te denken dat het duizendjarig rijk wellicht begonnen is met de hervorming. Toen is het licht weer helder op de kandelaar gekomen. Vanaf 1792 is het Woord van God over de hele wereld verspreid. Wereldwijd gezien is onze tijd toch veel minder donker dan de middeleeuwen. Denk aan de groei van de kerk in het Oostblok en China. De binding van de satan betekent voor mij niet dat er geen vervolgingen zullen zijn, maar dat er velen tot bekering komen. De kerkgeschiedenis leert zelfs dat bloeitijden van de kerk vaak samengaan met vervolging. De volle ontplooiing van het duizendjarig rijk zal komen als Israël tot bekering komt. Dat is de opvatting waarin ik me op dit moment het meest kan vinden. Maar ik zal zeker niet met grote stelligheid zeggen dat het de juiste mening is. Kan iemand me op grond van de Schrift van m' n ongelijk overtuigen, dan laat ik me graag leren. Ook Koelman gebruikt in zijn uitleg van Openbaring vaak uitdrukkingen als " ik denk'' en "naar mijn gedachte". Hoe anders was Christus' komst in het vlees dan werd verwacht, ook door hen die Hem volgden. Dat moet voor ons een les zijn bij het spreken over Zijn wederkomst en de dingen die daaraan voorafgaan. Ik ben wat huiverig voor mensen die het op dit punt allemaal zo precies weten.''

Spurgeon
Hoe wezenlijk is voor u de toekomstleer? Essentieel voor het ch ristelijk geloof of van secundair belang? ,,Jezus Christus en het geloof in Hem moet de kern van de prediking zijn. Als Hij Zijn apostelen uitzendt, zegt Hij hen dat ze in Zijn Naam moeten verkondigen bekering en vergeving der zonden. De Schriften getuigen van Hem. Paulus heeft niet voorgenomen iets te weten dan Jezus Christus en Dien gekruisigd. In dat licht staat voor mij de eschatologie aan de rand van de christelijke geloofsleer. Ik sluit me graag aan bij Spurgeon, die pre-chiliastwas, maar toch zei: zolang de hel voller wordt zal ik niet ophouden Christus te prediken aan verloren zondaren. Gaat de toekomstleer de rechtvaardigingsleer overschaduwen, dan krijg je scheve verhoudingen."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen