Recht op euthanasie?

Twaalf jaar geleden richtten de Gereformeerde Gemeenten, de Gereformeerde Gemeenten in Nederland en de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland zich tot de vaste commissie voor Justitie van de Tweede Kamer naar aanleiding van het toen bij de Tweede Kamer ingediende voorstel van Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding. De wet beoogde het opnemen van een strafuitsluitingsgrond in het Wetboek van Strafrecht voor de arts die levensbeëindiging op verzoek toepast of hulp bij zelfdoding verleent. Dat betekent dat als een arts aan bepaalde voorwaarden heeft voldaan bij de toepassing van euthanasie of hulp bij zelfdoding, hij niet strafbaar is. Daarvoor werden regionale toetsingscommissies in het leven geroepen. Ondanks de bezwaren die tegen de legalisering van euthanasie zijn ingebracht, is de wet er in 2002 toch gekomen.

Hellend vlak
In de brief waarin genoemde kerkverbanden hun bezwaren tegen het wetsvoorstel uitten, stond onder andere het volgende: “Nu eenmaal de weg van de euthanasie in ons vaderland is ingeslagen, is onze eerder geuite vrees dat het hellend vlak steeds steiler zal blijken te zijn, helaas bewaarheid.” Dat was toen. Sedertdien is het er niet beter op geworden. Het hellend vlak is nog steiler gebleken. In het Reformatorisch Dagblad van 29 juli 2011 wordt in een redactioneel commentaar ingegaan op een rapportage van de actualiteitenrubriek EenVandaag. De commentator merkt daarin op dat het duidelijk is dat zij die bij de invoering van de euthanasiewet in 2002 de vrees uitspraken dat de wet drempelverlagend zou werken, meer gelijk hebben gekregen dan ze ooit voorzien hebben. De feiten spreken voor zich. Uit een onderzoek onder ruim 1600 ouderen (zie het Reformatorisch Dagblad van 12 augustus 2011) blijkt dat 64 procent van de 1600 ondervraagde 50-plussers vindt dat mensen “die klaar zijn met het leven” het recht hebben hun leven op een humane manier te (laten) beëindigen. Allerlei redenen worden daarbij aangevoerd: angst voor dementie, geen pijn willen lijden of geen lichamelijke gebreken willen krijgen. Voor anderen is eenzaamheid een reden om ‘uit het leven te stappen’. 18 procent van de ondervraagden vindt het nu al gerechtvaardigd om iemand die niet ernstig ziek of depressief is te helpen sterven. Een meerderheid vindt dat hulp bij een zelfgekozen levenseinde in de toekomst niet langer strafbaar moet zijn.

Ongepaste druk
Rond de invoering van de euthanasiewet bestond de gedachte dat er te weinig waarborgen bestonden tegen misbruik van de wet. Het mensenrechtencomité van de Verenigde Naties maakte zich er bezorgd over dat er wel eens ongepaste druk op patiënten zou kunnen worden uitgeoefend door medici, zodat van een vrijwillig en weloverwogen verzoek, waarover de wet spreekt, geen sprake meer is. Het gevaar van routine achtte het comité beslist niet denkbeeldig. Er zou rigoureus onderzocht moeten worden of Nederland het recht op leven wel voldoende beschermt. Die verwachte ongepaste druk van de medici is in veel gevallen (gelukkig) uitgebleven. Natuurlijk zijn er gevallen bekend waarin druk is uitgeoefend op patiënten of op de naaste familie om het levenseinde van een patiënt te bespoedigen. En natuurlijk was het daarbij ook niet altijd te bepalen of het daarbij wel echt ging om ongepaste druk (zoals dat door familieleden werd ervaren in situaties die in alle gevallen veel emoties oproepen) of om het beëindigen van een medisch zinloze handeling, waarbij het leven van de patiënt misschien wel wat langer kon worden gerekt, maar de gelegenheid om te sterven hem werd ontnomen.

De druk is echter van een andere kant gekomen. Uit de rapportage van EenVandaag blijkt dat veel medici helemaal niet zo positief zijn over de euthanasiepraktijk als soms wel wordt gesuggereerd. Veel artsen hebben emotioneel vaak grote moeite met het verrichten van euthanasie. Bepaalde patiënten of familieleden eisen zo dwingend dat, wanneer het lijden daar is, dat de huisarts “het licht uitdoet” zoals een onderzoeker het noemde, dat de artsen bescherming zoeken tegen die eisende patiënten en familieleden. Men meent recht te hebben op euthanasie. De drempel die nu nog in de wet is opgenomen: het moet immers gaan om uitzichtloos en ondraaglijk lijden, zal het op den duur niet uithouden. In de gedachten van velen is de drempel al zover uitgehold dat de wet niet achter kan blijven. De maatschappelijke opvattingen dwingen daartoe immers, zo meent men. De dood-is-dood gedachte heeft in deze geseculariseerde samenleving zo velen geïnfecteerd, dat men meent straffeloos een einde aan het leven te kunnen maken, wanneer de mens meent dat zulks nodig is.

Niet verhaasten en niet tegenhouden
Het leven is een gave van God. Hij is het Die beschikt over het begin van ons leven en over het einde van ons leven. Het is niet aan de mens om daarin naar eigen goeddunken in te grijpen. Onze tijden zijn in de handen van God. “Neemt Gij hun adem weg, zij sterven, en zij keren weder tot hun stof” (Psalm 104:29). En in Daniël 5:23 staat dat onze adem in de hand van God is. Daaruit blijkt dat wij de dood niet mogen verhaasten, maar evenmin, zo wij dat al kunnen, mogen tegenhouden. De toenemende vraag naar euthanasie miskent het gegeven dat de mens reist naar zijn eeuwige bestemming. De mens reist naar zijn eeuwig huis. Bij het openen van mogelijkheden om naar menselijk goeddunken in het leven in te grijpen, kunnen er tal van zorgvuldigheidscriteria worden gesteld waaraan de arts moet voldoen in de gevallen van ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Zorgvuldig is het echter alleen wanneer een mens, als het naar het einde van het leven gaat, in zijn stervensfase wordt begeleid en pijnbestrijdende middelen worden gebezigd (die er gelukkig tegenwoordig zijn), zodat die mens op Gods tijd sterven kan. Nog los van de vraag of een mens, of hij nu arts, ethicus of rechtsgeleerde is, kan beoordelen of er bij de patiënt sprake is van uitzichtloos en ondraaglijk lijden, zal dat oordeel heel verschillend uitpakken naar gelang de opvattingen van de beoordelaar over ondraaglijk en uitzichtloos lijden. De een zal het ondraaglijk en uitzichtloos vinden als hij nog langer moet leven, terwijl hij geen nuttige functie voor zichzelf meer ziet. De ander zal die conclusie pas trekken als de lichamelijke pijn verschrikkelijke vormen heeft aangenomen en het uitzicht op vermindering daarvan naar menselijke maatstaven afwezig is. Helaas wil men die criteria ook schrappen. De mens wil zelf het einde van zijn leven kunnen bepalen. Als ik vind dat mijn leven ‘klaar’ is, dan moet ik er een eind aan kunnen maken. Ik moet daarbij ook straffeloos geholpen kunnen worden, zodat - dat natuurlijk wel! - het op een waardige wijze gebeurt.

Moeilijke afwegingen
Moet de mens dan niet de gelegenheid krijgen om te sterven? Moet het leven dan maar eindeloos worden gerekt? Nee, dat niet. We miskennen niet dat er rond het einde van het mensenleven, mede als gevolg van de voortgang van de medische kennis en technieken vele vragen kunnen rijzen, zoals: tot wanneer moet de behandeling worden voortgezet? wanneer is de tijd gekomen om het gebruik van levensverlengende middelen te beëindigen? Dat kan soms grote worstelingen geven. Je zult maar een beslissing moeten nemen om de behandeling van iemand die je lief is, je man of je vrouw, misschien wel je kind, stop te zetten. Dat vraagt van een mens eigenlijk het onmogelijke. Pastorale hulp kan dan heel gewenst zijn. Elke beslissing rondom het levenseinde zal genomen moeten worden voor Gods aangezicht, in het licht van de naderende eeuwigheid. Het zijn aangrijpende en ingrijpende beslissingen. Maar het: Gij zult niet doden, geldt ook hier. Er moeten soms moeilijke afwegingen worden gemaakt, maar euthanasie is in strijd met Gods Woord. Ook als we vasthouden aan de gangbare definitie van euthanasie: het is de beëindiging van het leven van een ongeneeslijk lichamelijk zieke patiënt, door een arts, bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden, weloverwogen en vrijwillig, nadat deze patiënt erom gevraagd heeft. Dat geldt des te meer waar een verruimde definitie van euthanasie zich aandient: het is de beëindiging van het leven van een mens door een arts of andere hulpverlener, op uitdrukkelijk en weloverwogen verzoek van die mens. De mens moet immers recht hebben op euthanasie, op een goede dood? We hebben slechts recht op de dood, alleen door en uit genade schenkt God op grond van de verdienste van Christus werkelijk een goede dood. Maar dan is sterven geen bezoldiging meer van de zonde, maar een afsterven van de zonde en een doorgang tot het eeuwige leven. Daarnaar uitzien heeft met euthanasie niets te maken. Dat doet ook niet spreken van een recht, maar van genade alleen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen