Gedachten uit het verleden

Het zal toch inderdaad nodig zijn dat ik enkele werken van Teelinck oversla, niet uit verachting, hetzij er verre van, doch we moeten verder. Een zeer belangrijk werk mag genoemd worden zijn: De rusttijd, of tractaat van de onderhouding des christelijken rustdags, die men gemeenlijk de Zondag noemt. Ik heb getracht dit werk reeds enige tijd geleden in handen te krijgen, maar het mocht niet mee naar mijn huis. In de universiteitsbibliotheek hier ter stede is het natuurlijk voorhanden. Ik.kon het bestuderen zo lang ik wilde in het gebouw zelf, maar het mee naar huis nemen mocht niet. Ik vond dat erg jammer, want ik heb op de dag geen tijd om daar zo maar te gaan zitten. Dan roepen de zieken weer tot bezoek. Wanneer ik zulk een boek wil inzien, dan moet ik dat 's nachts doen of althans des avonds laat. Gaarne had ik kennis genomen van de inhoud van dit werk. Hieraan zit nog een ander werk vast, n.l. Noodwendig vertoog, aangaande de tegenwoordige bedroefde toestand van Gods volk, waarbij gevoegd is een korte verklaring van des auteurs gevoelen, over het stuk van de Sabbath. Het schijnt n.l. dat in het eerste werk, n.l. het tractaat van de Sabbath, zaken gezegd zijn door de schrijver, waardoor hij de indruk wekte de Joodse Sabbath te verdedigen. Hieromtrent ontstond nogal wat rumoer. Om dat nader te verduidelijken heeft hij toen zijn zienswijze nader uiteengezet, in het boekje zo juist aangehaald. Het mag als bekend verondersteld, dat in de zeventiende eeuw er nogal strijd gevoerd is over het stuk der Sabbathsviering. Deze stof is zelfs aanleiding geweest tot een proefschrift. Dr. H. B. Visser heeft n.l. een proefschrift vervaardigd en promoveerde daarop, met als titel: De geschiedenis van de Sabbathsstrijd onder de Gereformeerden in de zeventiende eeuw. Ik moge zo af en toe gebruik maken van dit werk om nader een en ander te bespreken. Aan Teelincks opvatting omtrent de Sabbath en de viering daarvan wordt natuurlijk ook een gedeelte van dit werk gewijd. Alles te bespreken gaat niet, want het werk is uitgedijd tot een boek van 420 bladzijden alles inbegrepen. We zullen dus slechts hier en daar trachten wat bijeen te vergaderen tot ons doel, n.l. Teelincks mening te verstaan in deze aangelegenheid. Veel was er reeds aan vooraf gegaan. Op de verschillende synoden was dit reeds een punt van dispuut geweest. Ook degenen die niet op het Gereformeerde kerkelijk erf verbleven hadden er zich mede bemoeid. De strijd was reeds begonnen met de Labadisten en Socinianen, maar dat alles laten we buiten beschouwing, want het raakt de strijd welke onder de Gereformeerden dienaangaande losbrak. Om een voorbeeld te geven van de vraagstukken die werden opgeworpen noem ik er b.v. enige (Ik citeer Dr. Visser): Wat is de plaats van het vierde gebod in de wet der tien geboden? Hoe moet gedacht worden over de voorschriften inzake de Sabbathsviering, die verspreid liggen in het Oude Testament? Is dit gebod als geheel moreel en van blijvende geldigheid, of is het deels moreel, deels ceremonieel, of is het geheel ceremonieel en met Christus afgeschaft? Hoe verhouden zich de Oud-Testamentische Sabbath en de Nieuw-Testamentische Zondag? Is meer bepaald de Zondag in de plaats van de Sabbath gekomen of is de Zondag iets geheel nieuws en houdt hij met de Sabbath geen direct verband? Door wie is de Zondag ingesteld, door Christus, door de apostelen of door de kerk? Hoort in de Nieuwe bedeling een bepaalde „heilige dag" thuis? Wat is eigenlijk de inhoud van dit gebod, en wat wordt door dit gebod aan de Nieuw- Testamentische kerk geboden? Wat is het karakter van de Zondagsviering? Ziet daar een reeks vragen welke opgeworpen werden in verband met dit gebod. De geleerde schrijver merkt op dat de oplossing nog allerminst is gevonden. Dat het een zaak van grote betekenis werd geacht te zijn moge wel blijken uit het aantal geschriften dat deswege verscheen. Het moge voorts blijken dat de Engelse Puriteinen heel dicht stonden bij de Hollandse theologen. Ik zou het ook andersom kunnen zeggen. Dat de Hollandse theologen heel veel informeerden bij de Engelse Puriteinen. In ons land werd de Puriteinse opvatting over de viering van de Zondag gedeeld door veel Hollandse theologen. Het laat zich verstaan dat Teelinck hierbij behoorde, gezien zijn vorming door de Puriteinen, waaronder hij in Engeland verkeerde, zo we reeds in de aanvang van onze beschouwingen over Teelinck hebben beluisterd. Het kan misschien geen kwaad op deze aangelegenheid wat meer in te gaan. Ik wil me daarin het liefst van persoonlijke beschouwing onthouden, doch uitsluitend de nadruk leggen op de strijd welke juist op dit terrein gestreden werd. Dat betekent niet, dat persoonlijke indrukken geheel achterwege zullen blijven.

Utrecht

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen