Zoek naar glimlach bij dierbare met dementie

De vriendinnen zijn ervaringsdeskundigen. Kramers ouders kampten met dementie en Mulders vader kreeg na een hersenbloeding ernstig hersenletsel. Mulder: „Het was verdrietig om te zien hoe mijn vader steeds meer de weg kwijtraakte. Toch bleek het ook een mooie tijd, waarin ik steeds beter op mijn vader leerde afstemmen en ging begrijpen wat goed voor hem was.” Kramer: „Je kunt –op een andere manier– van iemand houden. Ik kijk met liefde terug, omdat ik een ander contact kreeg met mijn moeder dan voorheen.”

In ”Op bezoek bij een dierbare met dementie” leggen de auteurs uit wat dementie is, wat je met je naaste die deze ziekte heeft, kunt doen en reiken ze zestig ideeën om samen een fijne tijd te beleven (zie ook ”Zestig ideeën om samen te genieten”).

Wat beoogt u met uw boek?
Mulder: „We willen mensen helpen om de contacten met hun dierbare zinvol in te vullen. Ze zien vaak tegen het bezoek op of blijven zelfs weg. Terwijl het eigen clubje ontzettend belangrijk is voor mensen met dementie. Dat zeggen laatstgenoemden ook.” Kramer: „Kinderen, andere familieleden, buren en vrienden vormen het geheugen van de persoon met dementie. Wanneer zij niet meer op bezoek komen, verdwijnt de geschiedenis. Al weet het familielid op den duur hun namen niet meer, het voelt toch vertrouwd als zij er zijn.” Mulder: „Een bewoner vertelt soms verhalen waar het zorgpersoneel niets van snapt. Maar een dochter of de buurvrouw herkent de passage over de kat wel en kan daarop voortborduren.”

Wat maakt een bezoek zinvol?
Kramer: „Als je samen iets onderneemt en daarvan geniet. Dat zit vaak in kleine dingen.” Mulder: „Mensen zijn het gewend om tijdens een visite vooral te praten, maar dat lukt steeds minder bij een dierbare met dementie. Dan moet je naar een andere invulling zoeken. Zo speelde een broer piano voor mijn vader.” Kramer: „Je kunt iemands nagels vijlen. Dan voel jij je blij omdat je zorg kunt geven en de ander voelt jouw betrokkenheid. Ik ging met mijn moeder naar buiten. Dan stonden we onder een boom, keken omhoog en bewonderden de pracht van de natuur.” Mulder: „Ik smeerde mijn vaders handen in met bodylotion. Daarna deed hij dit bij mij. Hij voelde zich gastheer en wilde altijd koffie voor mij regelen. Op zo’n manier is het bezoek geen eenrichtingsverkeer.”

Hoe ontdek je waar de ander behoefte aan heeft?
Kramer: „Vanzelfsprekendheden verdwijnen. Ga na waarmee je een glimlach op het gezicht tovert of waar de ander rustig van wordt. Zoek naar inspiratiebronnen. Een vaas met bloemen of de hortensia die je buiten ziet bloeien, kunnen gespreksstof opleveren. Mooi weer nodigt ertoe uit om naar buiten te gaan.” Mulder: „Kijk samen de krant door. Een foto van prinses Beatrix kan tongen losmaken. Bereid het bezoek een beetje voor door bijvoorbeeld een fotoboek uit de bibliotheek of een liedbundel in je tas te stoppen. Etenslucht biedt ook kansen: „Weet u nog dat we vroeger allemaal een paar spruiten moesten eten? Zo’n duik in de geschiedenis kan een moment van verbondenheid geven.”

Wat zijn valkuilen?
Mulder: „Kennisvragen stellen. Ik hoorde een kleindochter eens zeggen: „Opa, u weet toch wel hoe ik heet?” Haar opa noemde een foute naam en zocht steeds wanhopiger naar het juiste antwoord. Dergelijke vragen zorgen voor een faalervaring en voor frustratie.” Kramer: „Ik vroeg mijn vader soms wat hij gegeten had en merkte dat hij het vervelend vond dat hij dit niet meer wist. Als ik hem voorstelde om over zijn reizen te vertellen, zag ik zijn gezicht daarentegen opklaren.”

Kramer: „Uit blijven gaan van je eigen logica is ook een valkuil. Doe niet meer aan waarheidsvinding. Wanneer je gaat vertellen hoe de vork echt in de steel zit of hoe het hoort, verloopt een bezoek niet plezierig.” Mulder: „Mijn vader vertelde eens dat hij kinderen wilde adopteren. Dan kun je op twee manieren reageren: „Pa, dan kan toch niet meer op uw leeftijd” of „Pa, dat vind ik verstandig.””

Ondanks alle goede bedoelingen kan het misgaan.
Mulder: „Ik reed soms vanuit mijn woonplaats Groningen naar Haarlem en keerde onverrichter zake terug. Van mijn plannen was niets terechtgekomen, omdat mijn vader zijn dag niet had en geen zin had in de dingen die ik voorstelde. Het is goed om in zo’n situatie flexibel te zijn en niets op te dringen, want dan zijn er enkel verliezers. Probeer mild voor jezelf te zijn en voel je niet gekwetst of afgewezen. De dierbare met dementie kan je namelijk niet afbellen als hij niet lekker in zijn vel zit.”

Kramer: „Met humor kan de lucht soms opklaren. Vergeet ook niet naar jezelf te kijken. Als je binnen komt vliegen en de hectiek van alledag meeneemt, kun je minder goed op de dierbare met dementie afstemmen. En dat merkt hij.” Mulder: „Ga alleen op bezoek als je er tijd voor hebt. Praat rustig en pas je tempo aan de ander aan.”

En als iemand een woede-uitbarsting krijgt?
Mulder: „Probeer na te gaan wat de aanleiding kan zijn. Misschien een teveel aan prikkels. De verstandelijke vermogens van de dierbare met dementie nemen af, maar het emotionele deel van zijn brein blijft intact. Als iemand geen woorden meer kan vinden om zich te uiten, wordt de communicatie vooral emotioneel door te lachen, te huilen of te schelden. Die uitingen kunnen heftiger zijn dan vroeger, omdat het verstandelijke deel van het brein de emoties minder reguleert.”

Veel ideeën uit uw boek spelen zich buiten de muren van de voorziening af. Een bewuste keus?
Kramer: „Ja, een dierbare met dementie zit altijd binnen, in de dezelfde temperatuur en in dezelfde geuren. Het is toch heerlijk als hij de wind door zijn haren voelt waaien?” Mulder: „Probeer de deur van de afdeling van een zorgcentrum op een kier te houden. Ga ergens een kop koffie drinken. Het geeft toch niet als iemand een beetje kliedert?”

Welke activiteit heeft veel impact?
Kramer: „Muziek. Het muzikale geheugen blijft lang intact. Daardoor kan het gebeuren dat iemand die niet meer praat ineens een oud lied gaat meezingen.”

Zestig ideeën om samen te genieten

Hoe maak je contact met een dierbare met dementie? Hoe kun je de tijd die je samen doorbrengt voor beiden zinvol en plezierig maken? Die vragen staan centraal in ”Op bezoek bij een dierbare met dementie” (ISBN 9789000349456; 144 blz.; € 15; verschijnt op 3 februari).

Het boek is geschreven door Anniek Kramer en Marcelle Mulder. Mulder werkt als humanistisch raadsvrouw voor ouderen met dementie en hun familie en met verzorgenden. Kramer coacht en geeft beleidsadvies op het gebied van personeelsbeleid. Ze was een tijd vrijwilliger in een woon-zorgcentrum.

In het eerste deel leggen de auteurs uit wat dementie is en welke impact deze ziekte heeft op het leven en op relaties. Mensen met een hersenbeschadiging zijn erg afhankelijk van hun omgeving. Het gaat daarbij zowel om de inrichting van de woonomgeving en het dagritme als om de manier waarop ze worden benaderd. Daarmee heeft de omgeving grote invloed op de stemming en op het kunnen.

Het tweede deel van het boek biedt ruim zestig ideeën om „samen te genieten.” Na een korte beschrijving geven Kramer en Mulder aan hoe je een activiteit kunt voorbereiden en uitvoeren. Daarna volgen er praktijkervaringen en tips.

De ideeën zijn thematisch gerangschikt. Ze zijn divers, zoals samen muziek maken, schilderen, gedichten voorlezen, bij vrienden langsgaan, oude tv-journaals bekijken, fietsen en dansen. De auteurs zijn ruimdenkend. Zo schrijven ze niet alleen over het uitspreken van een gebed voor het slapen gaan, maar adviseren ze ook een seksuele dienstverlener te regelen als daar behoefte aan bestaat.

Wat opvalt in het toegankelijk geschreven en overzichtelijk vormgegeven boek is dat een mooi moment vaak dankzij kleine dingen tot stand komt. Een goed voorbeeld gaat over gedichten: „Mijn vader en ik zitten aan de koffie. Zijn kleinzoon komt binnen: „Opa, pief paf, poef!” „Jij bent de boef,” antwoordt mijn vader meteen. „Oef,” zegt kleinzoon. „Wel een beetje droef”, vul ik aan. We lachen alle drie.”

Kramer en Mulder geven veel bruikbare tips. Ze laten zien dat er met alledaagse dingen veel valt te bereiken. Brieven en ansichtkaarten markeren vaak bijzondere gebeurtenissen. Zowel het plaatje als de tekst kan herinneringen oproepen, evenals de verzenddatum, de postzegel of het stempel. Herinneringen komen ook boven bij het zien van voorwerpen die vroeger in huis werden gebruikt. Geuren kunnen eveneens associaties oproepen. Mensen kunnen daarbij denken aan zilverpoets, boenwas, keukenkruiden of hoestsiroop.

Soms weten mensen nog goed welke spelletjes er vroeger bij hen thuis of met vrienden gedaan werden. Erover praten is dan al leuk.

Als het niet meer mogelijk is om met elkaar naar buiten te gaan en de natuur puur te beleven, dan kun je de natuur mee naar binnen nemen, adviseren de auteurs. „Neem bijvoorbeeld de zang van een merel op. Vogelgeluiden kunnen ontroering oproepen.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen