Digitalisering legt kerkstrijd rond Vrijmaking bloot

De brochures geven een uniek inkijkje in de geschiedenis van de Vrijmaking, omdat er weinig andere bronnen zijn, zegt prof. dr. G. Harinck, directeur van het Archief- en Documentatiecentrum van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt. Bij deze instelling bleven de 1700 publicaties, die soms maar uit enkele bladzijden bestaan, bewaard. Via vrijmaking.nl, een website die gebruik maakt van het archiefsysteem Digibron, zijn de soms kwetsbare brochures doorzoekbaar.

„Het publicatieverbod gold niet voor theologische titels”, zegt Harinck. Voor zover de papierschaarste het toeliet, werd er dan ook flink gepolemiseerd. „Dat de Duitsers niet ingrepen tegen de verschijning van de brochures, heeft er misschien mee te maken dat zij het wel best vonden dat de gereformeerden onderling ruzieden. Zolang ze dat deden, richtten ze zich niet op de Duitsers.”

De 1700 brochures hebben vrijwel allemaal een sterk theologische inhoud, aldus Harinck. „Het is pro en contra. Twee thema’s keren telkens terug: enerzijds verbond en doop, waarop het conflict zich vanaf 1942 toespitste, en anderzijds het gezag van de synode, de vraag of de synode mensen mag dwingen tot een bepaalde uitleg. De synode zei dat wie predikant wilde worden, volgens de door de synode aanvaarde uitleg van doop en verbond moest preken. In de brochures zie je dat de discussies vanaf 1944 minder dogmatisch en meer kerkrechterlijk worden. Tot dat K. Schilder stelt: De synode vraagt meer dan Gods Woord van me vraagt.”

De discussie speelde zich niet alleen onder theologen af, stelt Harinck. „In diverse brochures zie je dat gewone gemeenteleden tegen de vraag aanlopen: Wat betekent de doop van mijn kind nu? Het is nogal een verschil of je je kind laat dopen in de veronderstelling dat het is wedergeboren of dat je de doop ziet als een bevestiging van Gods belofte die als zodanig niets zegt over wedergeboorte. Mensen kwamen dus in gewetensnood.”

Kwetsbaar

De reden om de brochures te laten digitaliseren en doorzoekbaar te maken, is onder meer dat het papier waarop ze gedrukt zijn, vrij kwetsbaar is. „Het papier is van slechte kwaliteit en verpulvert soms in je handen. Het was daarom nu een goed moment om het materiaal te scannen. Bovendien wordt de collectie daarmee voor onderzoekers veel beter toegankelijk. Het is ondoenlijk om alle brochures achter elkaar te lezen en dan ook nog dwarsverbanden te leggen. Door middel van trefwoorden is het materiaal nu doorzoekbaar, en daarmee ontstaan nieuwe mogelijkheden.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen