„Kabinet gaat zwabberend naar Prinsjesdag”

De economie groeit weer, de werkloosheid loopt terug en ook het begrotingstekort daalt. Bovendien zitten er voor bijna iedereen in 2016 lagere lasten in het vat doordat de overheid voor 5 miljard euro de belasting verlaagt.

Volgens Bas Jacobs, hoogleraar economie en openbare financiën aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, is er voor het kabinet echter geen reden zichzelf op de borst te kloppen. De econoom, die deze week een herziene versie publiceerde van zijn boek ”De prijs van Gelijkheid”, vindt dat het kabinet „zwabberbeleid” voert en de Nederlandse economie veel meer schade heeft berokkend dan nodig was geweest.

Dijsselbloem zal zeggen: „Wat zeurt die man; we groeien bijna het hardst in heel in de eurozone!”

„Dat de overheid de crisis verkeerd heeft aangepakt staat voor mij buiten kijf. De Nederlandse economie is pas nu, in het derde kwartaal van 2015, weer op het niveau van 2008. Het beleid heeft zonder meer de crisis verlengd en verdiept. Er zijn onnodig veel mensen werkloos geworden en bedrijven failliet gegaan. Dat had echt heel anders gekund.”

Hoe?

„We gaan nu weer met 5 miljard de economie stimuleren, maar eigenlijk is dat zes jaar te laat. Toen de afgelopen crisisjaren huiseigenaren, banken en pensioenfondsen massaal op de rem trapten vanwege torenhoge schulden en dekkingstekorten, had de overheid dit niet tegelijk óók moeten doen door als een dolle te bezuinigen en de lasten te verhogen. Iedere econoom begrijpt dat in een economie niet iedereen tegelijk kan sparen. Als je dat wel doet, kan een economie alleen maar krimpen.”

Maar we hébben gestimuleerd, zegt het kabinet: elk jaar was er toch een begrotingstekort?

„Onzin. Het feit dat het begrotingstekort niet daalde, ondanks dat de overheid enorm op de rem is gaan staan, is juist het bewijs dat het gevoerde beleid niet heeft gewerkt. Ruim 9 procent aan lastenverzwaringen en bezuinigingen tussen 2011 en 2017 hebben de publieke schuld niet verkleind. Dat komt doordat de economie niet meer groeide, waardoor de belastinginkomsten zijn teruggelopen en mensen werkloos zijn geraakt en een uitkering kregen. Ik durf de stelling aan dat als er niet bezuinigd was en de lasten niet waren verhoogd, de begrotingstekorten nauwelijks anders waren geweest. Maar dan hadden we nu wel een veel hoger inkomen gehad, meer bedrijvigheid en minder werkloosheid. Kijk naar de VS; daar zijn ze sinds 2008 qua groei 15 procent op ons uitgelopen.”

Maar daar hebben ze geen last van de knoet van Brussel. Het tolereren van grote tekorten had hier toch niet gekund?

„Maar dat betekent niet dat het niet anders had gemóéten. We hebben in Europa gereageerd op de crisis alsof alle problemen bij de overheid vandaan kwamen, terwijl de Nederlandse overheidsfinanciën houdbaar waren en zijn. De problemen zaten in de private sector, waar de schuldopbouw te hoog was geweest. Daarom verwijt ik het kabinet ook zwabberbeleid. Als hét probleem drie jaar geleden de overheidsfinanciën waren, dan is het inconsequent om dan nu alweer de belastingen te verlagen. Dit gebeurt omdat we binnen de lijntjes van Brussel kleurden en nu een cadeau kunnen uitdelen aan de kiezer. Maar met stabiel en consistent begrotingsbeleid heeft het helemaal niets te maken.”

Uw boek handelt over hoe de overheid optimaal met de belastingen om kan gaan. Pakt de lastenverlichting in dat licht goed uit?

„Niet echt. De 5 miljard komt vooral terecht bij de electoraal krachtige middengroep, die wat belastingen betreft al een bevoorrechte positie heeft. Doelmatiger zou het zijn om de lasten voor de laagstbetaalden te verlagen. Maar ook hogere inkomens komen er in Nederland slecht vanaf. Als je hen maximaal wilt uitknijpen, dan is een toptarief van 52 procent in de inkomstenbelasting hoog genoeg. Een hoger tarief werkt alleen maar averechts. Verder vind ik het een gemiste kans dat het kabinet de vermogensrendementsheffing straks nog steeds niet baseert op het daadwerkelijk behaalde rendement. Mensen die geld op een spaarrekening hebben staan, en gecorrigeerd voor inflatie een negatief rendement halen, moeten straks nog altijd belasting betalen, terwijl wie op de beurs enorme winst boekt spekkoper blijft. Dat het te complex zou zijn om het échte rendement te belasten, vind ik een onzinnige redenering. Waarom kan het dan in bijna alle andere ontwikkelde landen wél?”

Als u het kabinet één tip moest geven om de belastingen doelmatiger te maken, welke zou dat dan zijn?

„Ik zou zeggen: kijk naar kapitaal. Ons hele regime voor kapitaalinkomen is zo rot als een mispel. Alle vormen van kapitaal –ondernemen, pensioen, sparen en beleggen– worden nu totaal verschillend belast. Daarmee stuurt de fiscus hevig in de manier waarop mensen met geld omgaan. Een voorbeeld: om de fiscale vrijstellingen voor pensioenen en de eigen woning te kunnen financieren, zijn de belastingen op arbeid 9 procentpunt hoger dan wanneer pensioen en het eigen huis net als spaargeld zouden worden belast in box 3.”

Nieuw in Jacobs’ boek is een hoofdstuk over ”leefvormneutrale belastingen”. Daarin stelt de econoom onder meer dat christelijke partijen die klagen over de fiscale benadeling van kostwinners tegenover tweeverdieners ten onrechte vergeten dat huishoudelijk werk en vrije tijd óók waarde hebben.

Maar wanneer in verder gelijke omstandigheden tweeverdieners beiden halftime werken, dan hebben ze evenveel vrije tijd, maar betalen zij toch fors minder belasting dan een fulltime werkende kostwinner.

„Dat klopt. En inderdaad, dán zou er in het belastingbedrag eigenlijk geen verschil moeten zijn. Wat ik echter meer in zijn algemeenheid aantoon is dat je verder moet kijken dan alleen het arbeidsinkomen. Je moet kijken naar de bredere welvaart, waarbij ook de kosten en opbrengsten in de informele sfeer bepalen of iemand beter of slechter af is. Stel dat je een kostwinnershuishouden bent vanwege de zorg voor een gehandicapt kind, dan ligt het heel anders dan wanneer je het fijn vindt om veel thuis te zijn en grote waarde ontleent aan huishoudelijk werk of zorg. Over wat je precies moet doen als overheid, kan ik als econoom echter geen uitspraken doen. Dat vereist een enorm normatief geladen politiek oordeel over hoe belangrijk je de verschillende vormen van herverdelen vindt.”

Wel zegt u: de belastingen zouden meer op het huishoudinkomen moeten worden gebaseerd en minder op het individuele inkomen.

„Absoluut. Er zit nu een schizofrenie in ons belasting- en toeslagenstelsel. Bij de belastingen is het individu de grondslag, terwijl voor de toeslagen het huishoudinkomen de basis vormt. We zijn dus, met fiscale faciliteiten voor tweeverdieners, óók bezig om geld te herverdelen in de richting van mensen die een partner hebben met een riant inkomen. Dat kan wenselijk zijn om mensen aan te moedigen meer te werken, maar de prijs die je betaalt is dat de ongelijkheid tussen een- en tweeverdieners toeneemt. Het zou goed zijn als alle bestaande heffingskortingen en toeslagen opgaan in één uitkeerbare heffingskorting op basis van het individueel én het partnerinkomen, vermogen, het aantal kinderen en de arbeidsdeelname. Dan ben je van veel rare effecten af. Het toeslagencircus kan worden opgedoekt en de Belastingdienst ontlast.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen