Veldheren

Zou Dietrich Bonhoeffer weleens iets gelezen hebben van Groen van Prinsterer? Ik ben bij Bonhoeffer nooit een verwijzing tegengekomen naar Groen. Zij leefden in twee zeer verschillende eeuwen, maar de overeenkomsten in leven en denken zijn treffend. Beiden groeiden op in een aristocratisch, niet-orthodox-christelijk milieu. Hun vaders bewogen zich in de medische wereld. Beiden waren door genade een gaaf mens. Zij combineerden een kinderlijk geloof met grote geleerdheid. Hun enorme kennis stond in wisselwerking met een diepe evangelische vroomheid en grote sociale bewogenheid. Beiden hadden een glansrijke carrière binnen handbereik, maar kozen voor de moeilijkste weg, waarbij zij juist van geestverwanten tegenstand ontmoetten. Het waren veldheren zonder leger. Het was voor hen onmogelijk om weg te lopen voor de verantwoordelijkheid die zij van Hogerhand kregen. Beiden hadden de gave om te zien waar het geloof in hun tijd het meest werd bedreigd. Beiden zijn in de volle zekerheid van het geloof gestorven en werden pas na hun dood van grote betekenis.

Groen en Bonhoeffer hebben geen afgerond, systematisch uitgewerkt gedachtegoed nagelaten, maar vooral een wijze van denken. Dat onderstreept hun kracht. Zij hadden de gave om hun denken te ontwikkelen en te reageren op de toenmalige veranderingen in politiek en samenleving. Dat leidde soms tot nieuwe positiebepalingen, zonder afbreuk te doen aan hun principes. Dit verklaart ook waarom vertegenwoordigers van tamelijk uiteenlopende christelijke richtingen zich met enig recht op hen kunnen beroepen. Het domste wat we kunnen doen, is vervolgens de vraag stellen of Groen en Bonhoeffer wel wezenlijk reformatorische christenen waren. De vraag is veeleer of wij nog die katholieke gezindheid bezitten om hun diepe geloof in Christus te herkennen.

Groen en Bonhoeffer waren visionair. Zij voorzagen in een vroeg stadium de concrete effecten van een ideologie. Als je de christelijke wortels van staat en samenleving doorsnijdt, kom je niet uit bij neutraliteit, maar bij een antichristelijke wending. Voor alles is dan ruimte, behalve voor de exclusieve opvattingen van het christelijk geloof. Die moeten worden geëlimineerd: eerst in de staat, daarna in het onderwijs, vervolgens is de kerk aan de beurt. Het eindigt met persoonlijke vervolging. Vandaag zien we dit werkelijkheid worden. Deze noties moeten het handelen van christenpolitici stempelen. Uiteindelijk is er geen akkoord met de wereld mogelijk. Daarmee veroordelen wij seculiere politici niet, maar onderkennen wij dat zij instrumenten zijn – vaak onbewust – van een ideologie die geen ruimte kan bieden aan het ware geloof. Daarom moeten we bij iedere ontwikkeling zoeken naar de ideologische lading erachter.

Het klakkeloos navolgen van Groen en Bonhoeffer staat haaks op de geestelijke erfenis van deze Evangeliebelijders. Zelf waren zij geen slaafse navolgers van Calvijn of andere grote mannen. Als zelfstandige denkers doorlichtten zij actuele ontwikkelingen vanuit het Woord. Uiteraard met een dankbaar gebruik van wat de christelijke traditie aanreikt. Als wij ons geloof willen belijden op de punten waar het nu op aankomt, moeten we niet terug naar Calvijn, Kersten of Groen, maar naar de bron van de traditie: de Bijbel. Geen napraterij, maar zelfstandig nadenken voor Gods aangezicht.

Deze houding mag ook onze omgang met de gereformeerde belijdenisgeschriften bepalen. Groen is bekend vanwege zijn pleidooi voor het handhaven van de belijdenis, maar hij moest niets hebben van een formalistisch omgaan met de belijdenisgeschriften. Heel mooi is zijn uitspraak dat die nooit zo mogen worden gehanteerd dat niet alleen de vijanden van het kruis, maar ook de vrienden erdoor worden geweerd. Je wordt niet zalig door de letters van de belijdenis, maar door de overgave aan Christus. Wie zicht heeft op de kern van de zaak, kan hoofdzaken van bijzaken onderscheiden.

De katholieke gezindheid van Groen en Bonhoeffer doen weldadig aan. Zij onderhielden contacten met christenen in heel Europa. Gods wereldwijde kerk is breder en dieper dan wij met ons beperkte verstand en geloof kunnen bevatten. De geschriften van Groen en Bonhoeffer roepen ons ertoe op het Evangelie uit te leven. Ziende op Christus is het nooit een aflopend zaakje. Al sta je, zoals eens Bonhoeffer, naakt met de strop om je hals. „Dit is het einde – voor mij het begin van het leven.” Apart gezet door God om tot Hem te komen, te sterven en te leven.

Mr. D. J. H. van Dijk, lid van de Eerste Kamer voor de SGP

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen