Christendom VS heus niet in vrije val

Nog even en we zijn allemaal afgestapt van het mislukte experiment dat ”christendom” heet. Dat was de teneur van de Amerikaanse krantenkoppen naar aanleiding van de recente publicatie van het Pew Research Center. De schat aan religiedata bezorgt sommige Amerikanen een paniekaanval. Maar zijn de krantenkoppen wel nauwkeurig? Of vertellen de cijfers iets anders?

De statistieken laten zich beter lezen als je de lange, gestage (maar versnelde) afname in ogenschouw neemt van (voornamelijk) naamchristenen. Het percentage overtuigde christenen daarentegen is relatief gelijk gebleven, met slechts een geringe afname. De afname van het naamchristendom is dan wel niet de enige verklaring, maar in deze context wel van groot belang.

Het kan behulpzaam zijn om het christendom in de Verenigde Staten statistisch op te delen in drie categorieën: cultureel, kerkelijk en overtuigd. De eerste twee categorieën betreffen naamchristenen: ze scharen zich onder de noemer christen maar het christelijk geloof speelt in hun dagelijks leven geen rol.

Cultuurchristenen hebben de minste binding – zij noemen zichzelf christen vanwege de religieus traditie of de religieuze cultuur. Kerkelijke christenen hebben wel een connectie met de lokale kerk, maar komen er zelden. Aan de andere kant zijn er kerkelijke christenen die de kerkdiensten wél regelmatig bezoeken en voor wie het geloof belangrijk is voor hun doen en laten.

Religieus dakloos

Als je afgaat op de krantenkoppen, lijkt het alsof deze laatste categorie nu instort. Maar dat zou een slechte rekensom zijn, en geen zorgvuldige interpretatie van wat er werkelijk gaande is.

Zo’n driekwart van de Amerikaanse bevolking noemt zich christen, maar slechts een kwart is daadwerkelijk praktiserend. Het gaat dan, in orde van grootte, om evangelicalen, rooms-katholieken, orthodox-protestanten en anderen.

Maar de meerderheid van de mensen die zich als christen bestempelen, doet dat op een andere manier dan hun gelovige vrienden die wel kerkelijk betrokken zijn. Als voorbeeld: je godsdienstige oom en je ongelovige buurman kunnen zich beiden christen noemen, maar doen dat met een verschillende betekenis. Het gaat er mij nu niet om uit te maken wie wel en wie niet christen is. Wat ik zeg is dat het etiket ”christen” verschillende betekenissen onder verschillende mensen heeft. En die betekenis, die is aan het schuiven.

Vandaag de dag zien we zowel culturele als kerkelijke christenen die zichzelf typeren als religieus ”dakloos”. Mensen die in het verleden bij onderzoek zich nog bestempelden als ”christen”, louter omdat ze geen hindoe of jood waren, kiezen nu voor de optie: ”geen van alle”.

Met andere woorden: naamchristenen worden religieuze ”niemendallen”. Daar is niet alles mee gezegd, maar deze niemendallen verklaren wel veel. Hoe we dat zo zeker weten? Gewoon, een kwestie van rekenen.

Verschuiving

Als in een bepaalde periode het aantal naamchristenen veel sneller daalt dan het aantal christenen dat zich betrokken weet op de kerk en overtuigd gelovig is, is het belangrijk om dat numerieke verschil te duiden. Conrad Hackett, als onderzoeker verbonden aan Pew Research Center, verklaart dat verschil als volgt: „Mensen met een kleinere religieuze betrokkenheid zullen zich nu eerder als religieus ongebonden identificeren dan voorheen, toen mensen zich nog identificeerden als christen, jood of behorend bij een andere religieuze groepering.”

Het is belangrijk om op te merken dat veel overtuigde christenen dus wel betrokken blijven, voornamelijk onder de evangelicalen. Gegevens over kerkbezoek en de mate van religiositeit zijn hier van belang. Als we afgaan op de onderzoeksdata van onderzoeksbureau Gallup, is het niveau van kerkbezoek ongeveer vergelijkbaar met dat van 1940. Dat wordt bevestigd door het gerenommeerde General Social Survey (GSS). Gegevens wijzen op een tamelijk stabiel, enigszins afnemend, percentage protestanten dat met enige regelmaat naar de kerk gaat.

Samenvattend: er is geen sprake van een enorme daling van het aantal protestantse kerkgangers in Amerika. De afgelopen veertig jaar is volgens het GSS hun aantal slechts met 3 procentpunt geslonken, van 23 naar 20 procent.

Maar het soort christenen dat naar de kerk gaat, is wel veranderd – met name onder de protestanten. Er is sprake van een verschuiving van orthodoxe kerkgangers naar evangelicale kerkgangers. In 1972 bedroeg het aantal orthodox-protestantse kerkbezoekers nog 9 procent, tegenover 8 procent evangelicale kerkgangers. In 2014 zijn de rollen omgedraaid. Het percentage orthodox-protestantse kerkgangers komt uit op 4 procent, terwijl het percentage evangelicale kerkgangers is gestegen naar 13 procent.

Wat de toekomst zal brengen? Onderzoek onder de volgende generatie geeft een indicatie. De beeldvorming is niet perfect, omdat religiositeit en leeftijd de neiging hebben elkaar te beïnvloeden, maar het aantal overtuigde christenen onder Amerikaanse studenten lijkt aardig gelijk. De verandering onder studenten betreft de gestage inzinking van het naamchristendom.

Christenen staan voor uitdagingen. We moeten zorgen niet wegwuiven. Onderzoekscijfers zijn ontnuchterend. Het gaat mij er ook niet om te stellen dat we alle zaken op de rit hebben, maar wel om de vinger te leggen bij het werkelijke verhaal achter de onderzoeksdata. Van een vrije val van het christendom is geen sprake. Wat we signaleren, is misschien wel een plotselinge opleving van eerlijke antwoorden onder naamchristenen.

De auteur is directeur van LifeWay Research, een evangelicaal onderzoekscentrum in de Verenigde Staten. Hij schreef dit artikel eerder als opiniebijdrage voor CNN.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen