Zondige organisaties

„Ik snap niet dat je nog voor jouw organisatie kunt werken”, zegt iemand tegen me. „Ik was er allang uitgestapt. Er is zonde bij jullie in de organisatie. ”Sin in the camp”. Mijn organisatie gaat hier veel beter mee om.” Even ben ik vertwijfeld, maar dan heb ik mijn antwoord klaar. „Waarom zou ik eruit moeten stappen? Ik ben hier niet gekomen om voor een perfecte organisatie te gaan werken. Nee, ik wil meewerken aan het verder opbouwen van deze organisatie.” Maar toch, het commentaar blijft in mijn hoofd rondzingen.

Zeker, er zijn dingen gebeurd die niet goed waren. Zonde, door mensen die bij de organisatie betrokken waren. Dat is de achtergrond van deze opmerking. Intussen is dit probleem wel aangepakt. Maar als er ”sin in the camp” is, dan kun je je beter niet meer met deze organisatie bezighouden. Dat is de redenering.

Wat doet zonde met een organisatie? De meeste theologische handboeken geven op deze vragen geen antwoord. Vragen over organisaties en management, daar houden theologen zich meestal niet mee bezig. Ook christelijke ethici schrijven er weinig over. Met als gevolg dat veel christenen die in het dagelijks leven bezig zijn met organisaties, weinig concrete handvatten hebben voor dit soort vragen. Het is het terrein van veelal seculiere organisatiedeskundigen. Maar in de organisatieliteratuur vinden we ook geen antwoord op deze vraag.

Collectief

De uitdrukking ”sin in the camp” komt uit de geschiedenis van Achan in de Bijbel. Duidelijk een geval waarbij heel de organisatie –in dit geval het leger van de Israëlieten– afgerekend wordt op het gedrag van één man. Doordat Achan niet alle buit vernietigd heeft, wordt heel het leger gestraft en verliezen ze de eerstvolgende strijd. Door zelf de buit te houden, heeft Achan het expliciete gebod van God overtreden. Daarmee is de zonde het leger binnengekomen.

Als ontdekt wordt wie de oorzaak van de „ban in het leger” is, wordt niet alleen Achan, maar ook zijn kinderen gestraft. In het Oude Testament treffen we meer van dit soort collectieve straffen aan. Hele volken moeten uitgeroeid worden omdat ze tegen het volk van Israël en de God van Israël opstaan. Het aantasten van de heiligheid van God is zo erg dat er collectief gestraft wordt.

Toch lijken deze collectieve straffen eerder uitzonderingen dan de regel te zijn in de Bijbel. Alleen in specifieke gevallen, waarin de zonde ook de naam van het collectief heeft aangetast, volgt een collectieve straf. In veel andere gevallen wordt er individueel gestraft. Of wordt, als er bekering is, de straf niet voltrokken. Denk aan zonden van David, Simson en Ninevé. Het is zelfs zo dat God duidelijk zondige organisaties inschakelt, denk aan de verheven rol die Kores (Cyrus) krijgt in het terugleiden van het volk Israël uit de ballingschap. Ook zegt Jezus tegen de soldaten uit het Romeinse leger –waarbinnen duidelijk toch wel zonde was– niet dat ze het leger moeten verlaten, maar dat ze hun leven moeten beteren (Luk. 3:14).

Wanneer is een organisatie zondig? Of tegenovergesteld, juist heilig? Jezus vertelt een aantal gelijkenissen over het koninkrijk der hemelen. Daaruit leren we dat het koninkrijk nergens volmaakt aanwezig is, er is altijd nog zonde, nog onvolmaaktheid. De gelijkenis van het zaad en het onkruid laat zien dat waar de goede plantjes opgroeien er ook onkruid tussen groeit. Dat geldt voor de kerk, maar ook voor andere organisaties. Helemaal heilige organisaties zijn er dus niet. Helemaal zondige organisaties echter wel. Het boek Openbaring noemt een aantal mensen, predikers wellicht, die een „synagoge des satans” zijn.

Een ander voorbeeld vormt de organisatie van het Derde Rijk, het nazirijk. Hannah Arendt heeft in haar boek ”Eichmann in Jeruzalem” laten zien dat de organisatie van het Derde Rijk ervoor zorgde dat men met elkaar de zonde van de massamoord beging. Zonder dat één persoon alleen het kwade genius achter het plan vormde. Dat is belangrijk om te beseffen: een organisatie kan zo in elkaar zitten dat de zonde in de hand gewerkt wordt, of zelfs goedgekeurd wordt.

Aan de andere kant kan een organisatie ook manieren hebben om zonde tegen te gaan. Bijvoorbeeld door goede controle-systemen, maar vooral ook door elkaar onderling aan te spreken op elkaars gedrag. Zonde zonde noemen. En gelukkig, dat gebeurt binnen onze organisatie volop. Als er dan sprake is van berouw en bekering, moet het ook mogelijk zijn om elkaar te vergeven. De mooiste organisatie is een organisatie waarin de genade van God doorschijnt.

Elco van Burg is consultant bij Lentera Papua in Indonesië en universitair hoofddocent ondernemerschap aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen