Experimenteren moet

Falen is geen optie. Dat is het korte antwoord van veel ondernemers op de vraag hoe ze terugkijken op hun ondernemerschap. Ontkennen die ondernemers gewoon dat ze ook weleens fouten maken? Mogelijk.

Maar er is meer aan de hand. Deze ondernemers zien falen niet als falen, maar als een stap naar iets anders. Een gefaalde activiteit, of een idee dat niet werkt, levert inzichten op voor hoe het wel zou moeten. Dat is de rol van experimenteren: uitvinden wat werkt en wat niet werkt.

Als je kijkt naar wat banken vragen van ondernemers, lijkt het wel alsof een goede ondernemer vooral goede plannen moet kunnen maken.

Ook veel opleidingen benadrukken business planning. Neem bijvoorbeeld een ondernemer die iets wil met openbaar vervoer. Hoe ziet het openbaar vervoer er over dertig jaar uit? Wordt alles elektrisch? Massaler of juist individueler?

Wat moet die ondernemer doen om dat te weten te komen? Hij kan uitgebreid literatuur lezen, marktonderzoek uitvoeren en scenario’s uitdenken. Het plan dat hier uitrolt is ongetwijfeld interessant, maar negeert het feit dat de toekomst niet per definitie samenvalt met het plan.

Als deze ondernemer nu grote investeringen doet, heeft hij grote kans dat het op een mislukking uitloopt omdat de toekomst zich toch anders ontwikkelt. Plannen hebben nog een tweede probleem. Tussen plannen en doen zit namelijk een wereld van verschil. Op papier kunnen de mooiste dingen staan, maar wat echt gebeurt, is heel anders dan de papieren werkelijkheid. Soms is dat maar goed ook.

Veel ondernemers hebben een hekel aan uitgebreid plannen maken. Grotendeels terecht. Want bij nadruk op business planning wordt vergeten dat de werkelijkheid fundamenteel onzeker en onkenbaar is. Zeker voor ondernemers die paden bewandelen die nog niet eerder gekozen zijn.

Recent onderzoek naar het gedrag van ervaren ondernemers benadrukt de rol van experimenteren. „Even voelen hoe warm het water is”, zei een ondernemer tegen me toen hij vertelde dat hij een verkoopagent in Spanje ging gebruiken. „Zodra we weten hoe het daar loopt, kunnen we zelf daar de verkoop en onze servicedienst opzetten. Maar eerst even weten hoe het werkt en of er interesse is.”

Experimenteren is echter geen ”trial and error”. Het is niet gewoon zomaar wat proberen.

Nee, er zit wel degelijk een idee achter. Een verwachting dát het zou kunnen werken. Volgens dat idee wordt vervolgens een aantal mogelijkheden geprobeerd. Na een poosje is duidelijk wat zou kunnen werken en hoe de onderneming en het product er uit moeten zien.

Dat vereist wel dat er geleerd wordt van de experimenten. De ondernemer moet overzicht houden van wat geprobeerd is; wat er werkte en wat niet.

Kleine stapjes zijn typisch voor het experimenteergedrag van ervaren ondernemers. Risico’s nemen volgens het principe van ”betaalbare verliezen” wordt dit genoemd. Jammer dat het misgaat, maar geen man overboord. Per saldo is er veel geleerd van het experiment en wordt duidelijker hoe het wel zou kunnen.

Het valt me op in onderwijs over ondernemerschap dat studenten het idee hebben dat ze het in één keer goed moeten doen en dat ze veel geld nodig hebben om te starten. Dat klopt niet. De kans dat je het in één keer goed doet als startende ondernemer is heel klein en voor de meeste ideeën is voor een eerste experiment niet veel geld nodig.

Stel: je bedenkt een nieuwe soort bloempot, eentje die zelf bepaalt of er water afgegeven moet worden aan de plant. Maak een prototype en zoek iemand die ervoor betaalt.

Als niemand ervoor wil betalen, is er waarschijnlijk ook geen markt voor. Dus moet het product aangepast worden. Is er wel iemand die betaalt, dan misschien ook wel een tweede en een derde. Na een poosje wordt duidelijk hoe de klant eruitziet en hoe groot de markt is.

Experimenteren moet. Niet alleen omdat het goedkoper is en sneller een oplossing levert in veranderende situaties, maar vooral omdat de toekomst open is. We weten niet wat er morgen gebeurt. We denken meestal dat morgen er net zo uitziet als vandaag, maar dat klopt niet. Dan doen we net alsof wij de toekomst in handen hebben, terwijl dat aan God alleen is voorbehouden.

Te veel vertrouwen op plannen maken is dus eigenlijk een daad van hoogmoed. Laten we daarom realistisch zijn: een plan is gewoon een experiment. Niets meer en niets minder.

Werkt het niet, dan aanpassen. Want wij hebben de toekomst niet in handen.

Elco van Burg is onderwijsconsultant bij Lentera Papua in Indonesië en universitair hoofddocent ondernemerschap aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen