Koning nog geen leider Johanniter Orde

De Johanniter Orde is een eeuwenoude ridderlijke orde met een protestants-christelijke grondslag. De orde is bijna duizend jaar geleden door kruisvaarders gesticht als de Ridderlijke Orde van het Hospitaal van Sint Jan in Jeruzalem, met als beschermheilige Johannes de Doper.

Door het opdringen van de Turken moest de orde zijn zetel verplaatsen naar Malta. Zo ontstonden de Maltezer Ridders, die later de Maltezer Orde vormde: de rooms-katholieke variant. De Maltezer Orde is vooral in Zuid-Europese, rooms-katholieke landen actief.

De Reformatie deed de orde een verandering ondergaan. Zo werd de Duitse afdeling destijds protestants. Sindsdien heeft de protestantse adel zijn plek gevonden in de Johanniter Orde.

De orde heeft nu als doelstelling het bieden van hulp aan zieken, bejaarden en anderszins hulpbehoevenden, zonder onderscheid des persoon. Vanwege hun achtergrond en hun inzet in de zorg worden de leden van de Johanniter Orde ook wel hospitaalridders genoemd.

Zorginstellingen

De leden zijn nog altijd actief in besturen van een aantal Nederlandse ziekenhuizen, verpleeg- en verzorgingshuizen, zoals in de protestants-christelijke instellingen De Breukelderhof en De Halderhof (samen Opella) te Bennekom – vroeger was ook in het Bennekomse ziekenhuis het johannieter kruis te zien. Verder is de orde onder meer betrokken bij stichting Kruispost te Amsterdam, Johannes Hos- pitium te Vleuten, Johannes Hospitium te De Ronde Venen, Sint Jans Hospice de Casembroot in Middelburg en Diakonaal Aandachtscentrum te Dordrecht. Leden van de orde steken daar ook regelmatig de handen uit de mouwen.

Geheimzinnig

Als ridderlijke orde staat het lidmaatschap van de Johanniter Orde niet voor iedereen open. De traditie schrijft voor dat leden van protestante adel moeten zijn. De orde hanteert daarbij de daarvoor in Nederland geldende wettelijke criteria voor het begrip adel.

Door die beperking heeft de orde voor buitenstaanders soms wat geheimzinnigs. Maar dat is een onterecht beeld, vindt de orde. Middels een jaarverslag geeft de orde tegenwoordig veel openheid over zijn activiteiten.

Het huidige kapittel –zeg maar hoofdbestuur– wordt gevuld door mensen met klinkende namen. Zo is jonkheer drs. A. J. van Citters coadjutor en leider van de orde, schatmeester –oftewel penningmeester– is drs. W. P. baron van Lawick van Pabst, en drs. D. barones thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg is eerste kapitteldame.

Prins Hendrik

In Nederland is de ridderorde sinds 1909 actief. Toen richtte prins Hendrik, echtgenote van koningin Wilhelmina, de Nederlandse tak op; aanvankelijk onder de naam Orde van St. Jan en vanaf 1958 als de Johanniter Orde. Na diens dood nam prins Bernhard in 1937 het landcommandeurschap –de hoogste post– over. Dat gebeurde tijdens een plechtigheid in Kasteel Doorwerth.

Op 19 juni 1959 sloeg prins Bernhard in de Ridderzaal in Den Haag zijn oudste dochter tot erecommandeur. Prins Willem-Alexander is sinds 1996 rechtsridder van de Johanniter Orde. Voor veel leden van de orde was het verblijdend dat de koning op de dag van zijn inhuldiging ook het ereteken van de orde droeg.

Sinds het overlijden van prins Bernhard in 2004 is de positie van landcommandeur niet ingevuld. Hier en daar leeft de hoop –en stille verwachting– dat koning Willem-Alexander die positie zal innemen. Waarom dat niet is gebeurd, is niet duidelijk.

Al lijkt –de werkelijkheid is anders– het soms dat de koninklijke familie de adel wat op afstand houdt, de orde negeren de Oranjes niet: in 2009 was koningin Beatrix nog aanwezig bij de viering van het honderdjarig bestaan van de orde in Nederland in de Grote Kerk van Naarden. Zij droeg toen ook de kenmerkende zwarte mantel met het grote ridderkruis: het johannieter kruis. Dat kruis is hét symbool van de orde. De acht punten van het kruis symboliseren de acht zaligsprekingen uit de Bergrede (Mattheüs 5).

Vorige week was er weer even een moment van extra aandacht. Want ieder jaar op of rond 24 juni, de naamdag van Sint-Jan, organiseert de Johanniter Orde een zogeheten Ridderdag. Op deze dag, die rijk is aan traditie en ceremonie, installeert het kapittel –het hoofdbestuur van de orde– nieuwe ordeleden. Soms krijgen vrijwilligers, die geen lid zijn van de orde en die zich op zeer bijzondere wijze hebben ingezet, een medaille van verdienste. Daarnaast bespreken de leden het beleid dat de orde op de korte en lange termijn gaat voeren en legt het kapittel financiële verantwoording aan de leden af.

De ceremonie werd dit jaar opnieuw bij Slot Zeist gehouden. Dit keer op 21 juni. Maar van een installatie van koning Willem-Alexander als landcommandeur was geen sprake, althans geen enkele bron meldt er iets over. Een vraag aan het kapittel erover bleef onbeantwoord.

>>johanniter.nl >>rd.nl/konhuis

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen