T. rex naar Nederland

Naturalis heeft tot op heden alleen plantenetende dino’s in de collectie. „Dat geeft een wat scheef beeld van de dinowereld”, vindt Anne Schulp, paleontoloog bij Naturalis. „Als we op zoek gaan naar een vleeseter, welke spreekt er dan meer tot de verbeelding dan Tyrannosaurus rex met zijn enorme kaken en grote tanden? Ieder kind wil er een, dus Naturalis ook.”

Een probleem is dat overblijfselen van T. rex alleen in de Verenigde Staten worden gevonden. „Musea staan er in de rij om er een te kopen. Buiten de VS is geen enkel natuurhistorisch museum te vinden waar een echte T. rex staat. Naturalis steekt zijn nek dus ver uit om er een naar Europa te halen.”

Die wens was het begin van een intensieve speurtocht. Zonder hulp van buiten is het echt zoeken naar een speld in een hooiberg, weet Schulp, die er als paleontoloog nauw bij betrokken is.

Naturalis kreeg echter hulp van de Amerikaanse T. rex-expert Pete Larson. Zijn eerste melding was een vondst in Wyoming. Tijdens de opgraving bleek dat er vier skeletten lagen van Triceratops, een kolossale planteneter met drie enorme hoorns en een gigantisch pantserschild om zijn nek. Het ?3 meter hoge en 8 meter lange dier stond geregeld op het menu van T. rex. Maar van de verwachte roofdino lagen er slechts wat delen van de linkervoet en -poot.

De tweede keer was het wel raak. In Montana had een echtpaar een onderkaak, losse tanden, een deel van het heupgewricht en een staartbeen gevonden. „Het bleek een prachtig compleet fossiel, een volwassen exemplaar van ongeveer 13 meter lang”, licht Schulp toe.

„De enorme kop van 1,40 lang is bijna helemaal bek, met vlijmscherpe tanden en de krachtigste beet ooit. Die wordt gereconstrueerd op 6000 kilogram. Die bek kan in knipkracht wedijveren met een hydraulische schaar waarmee de brandweer auto’s open knipt.”

Hoe oud de dino geworden is, weet Schulp niet. „Het oudst bekende exemplaar is 27 à 28 jaar. De onze heeft echter een grotere en rimpeliger kop, en is dus mogelijk nog ouder. Om dat te achterhalen moeten we nog onderzoek doen aan de jaarringen in de botten.”

Het dier lijkt een veelbewogen leven te hebben gehad. Er zijn geheelde botbreuken gevonden. Ook zijn er botinfecties zichtbaar. „Waaraan het dier is doodgegaan, kunnen we op grond van de botten echter onmogelijk zeggen.”

Wetenschappers doen nog steeds nieuwe ontdekkingen aan T. rex. „Ook dit exemplaar gaan we grondig onderzoeken”, verwacht Schulp.

Sinds kort is bekend dat T. rex een echt roofdier was en geen aaseter. „Een paar maanden terug werd een wetenschappelijk onderzoek gepubliceerd waarin stond dat in een staart van een plantenetende hadrosaurus een afgebroken tand van T. rex zat. De hadrosaurus heeft de aanval overleefd, want het bot was weer hersteld. Dat wijst erop dat het roofdier actief jacht heeft gemaakt op deze hadrosaurus, deze keer kennelijk zonder succes.”

Naturalis maakte bekend dat de gevonden T. rex een vrouwtje is geweest. Hoe kunnen paleontologen dat zien? Schulp lacht. „Zoals bij alle reptielen kruipen ook jonge exemplaren van Tyrannosaurus uit een ei. Vrouwtjes moeten voor de eierschalen voldoende kalk beschikbaar hebben. Van T. rex bestaat een dikkebotten- en een dunnebottenvariant. In de dikke botten zijn cellen gevonden waarin tijdelijk extra kalk kan worden opgeslagen. Het vermoeden bestaat dat een exemplaar met dikke botten een vrouwtje is geweest.”

Schulp onderstreept dat er een diffuus gebied zit tussen keiharde feiten en wilde speculatie. „Als we uit de bouw van het dier gedrag proberen af te leiden, spelen aannames een grote rol. Wat mij betreft is dit ”educated guesswork” (speculeren op basis van kennis en ervaring, BvdD), het uiterste waartoe een wetenschapper zich moet lenen. Gaat het echter over de kleur, die is in de meeste gevallen ontsproten aan de fantasie van de wetenschapper.”

De paleontologen hebben de dino inmiddels uitgegraven. Een aantal grote brokken met een deel van de fossiele botten erin gaan naar Naturalis in Leiden. Daar en in de Verenigde Staten zullen ze verder worden geprepareerd. Schulp: „Reken maar dat ik ogen op steeltjes heb als dat werk begint.”

Een fossiel is bijna nooit 100 procent compleet, ook deze dino niet. De laatste 1,5 meter van de 45 staartwervels ontbreekt bijvoorbeeld. „Daarvan kunnen we in andere musea een 3D-scan maken. Dan printen we die 1,5 meter er precies op maat bij”, verwacht Schulp.

De komende jaren gaat Naturalis grondig op de schop. Het museum krijgt een nieuwe dinozaal, waarin Tyrannosaurus een publiekstrekker van formaat moet worden. In 2017 moet de klus zijn geklaard.

Schulp merkt dat uitgestorven beesten enorm tot de verbeelding spreken, met name onder jongeren. „Ik geef geregeld lezingen voor de MuseumJeugdUniversiteit in verschillende musea in Nederland”, vertelt de enthousiaste paleontoloog. „Ik hoop dat we met dit fossiel bij hen de interesse in natuur een duw in de rug kunnen geven. Daarvoor doe ik dit werk tenslotte.”

>>naturalis.nl/nl/kennis/blogs-en-expedities/t-rex-expeditie-2013. Dit is het eerste artikel in een serie over dinosauriërs. Zie op pag. 12 deel 2.

Nog meer vleesetende dino’s

Tyrannosaurus rex spreekt dan wel tot de verbeelding, maar het is zeker niet de grootste vleeseter aller tijden. In Argentinië werden vanaf 1987 fossiele vleeseters ontdekt die gemiddeld net een stuk groter waren. Deze werden Giganotosaurus genoemd.

Er zijn nog niet veel vondsten van Giganotosaurus bekend. Daardoor is het skelet niet volledig te achterhalen. Ook zijn de vorm en de omvang van de schedel nog onduidelijk. Op basis van de gegevens is wel te reconstrueren dat het een reusachtige roofdier was van ruim 13 meter lang en 7 ton zwaar. Zijn voorpoten waren vermoedelijk ook erg klein, net als bij T. rex.

Er is echter altijd baas boven baas. Het grootste landroofdier aller tijden lijkt vooralsnog Spinosaurus te zijn geweest, een 12 ton zwaar monster van 18 meter lang en 6 meter hoog. Spinosaurus is daarmee anderhalf keer langer en tweemaal zwaarder dan de grootste T. rex. Op de rug had het dier ook nog een ‘zeil’ van 2 meter hoog, zodat het beest een totale hoogte van wel 8 meter kon bereiken – de hoogte van een rijtjeshuis. Waarvoor het zeil diende is tot op heden onbekend.

De schedel, die mogelijk wel 2,4 meter lang kon worden, leek op die van een krokodil en was geschikt om kleinere prooien stevig vast te grijpen.

Van ei tot monster

Fossielen van Tyrannosaurus rex worden uitsluitend in het westen van Noord-Amerika gevonden. Het was een van de grootste roofdieren die op de aarde heeft rondgelopen. Met zijn enorme bek met vlijmscherpe tanden was het dier in staat prooien te pakken die groter waren dan hijzelf. Opvallend waren de korte voorpootjes met twee klauwtjes.

Zoals alle reptielen kroop een jonge T. rex uit een ei. Anders dan een geschubd volwassen exemplaar had hij mogelijk veren of pluisjes, meent Anne Schulp van Naturalis. „Om zich warm te houden, maar concrete vondsten die daar uitsluitsel over geven, zijn nog niet bekend. Vermoedelijk was de dinosauriër warmbloedig, alhoewel hij dan door zijn grootte oververhit zou kunnen raken.”

Voor een jonge T. rex was het zaak zo snel mogelijk groot te worden. „De kans dat-ie prooi zou worden van een oudere soortgenoot was dan een stuk kleiner. Snel groeien betekende flink eten.”

Het jonge dier ontwikkelde zich al spoedig tot een geducht jagend monster. Schulp: „Een Tyrannosaurus kon vrij snel lopen, zo’n 25 kilometer per uur. Het is echter niet waarschijnlijk dat hij veel harder kon rennen. Als hij met een flinke snelheid zou struikelen, zou het zijn dood betekenen: al zijn ribben zouden breken.”

Zelf dinokenner worden

Een dinodeskundige spreekt veel kinderen tot de verbeelding. Ze zouden het zelf wel willen worden. Wat moeten ze daarvoor doen?

„Ze moeten paleontoloog worden”, legt Anne Schulp van Naturalis uit. „Deze verzamelt kennis over oude, uitgestorven wezens.” Het woord paleontoloog is samengesteld uit drie Griekse woorden: ”palaios” (oud), ”ontoi” (wezens) en ”logos” (kunde of kennis).

De belangrijkste vakken voor een dino-expert zijn biologie en geologie. „Biologie om te begrijpen hoe een levend wezen in elkaar steekt en hoe het werkt, geologie om bijvoorbeeld te begrijpen in welke aardlaag het fossiel is gevonden.” Daarnaast zijn er verschillende hulpwetenschappen. „Vliegende dino’s kun je begrijpen met kennis van luchtvaartfysica en aerodynamica; isotopenonderzoek zegt iets over de voedingsgewoonten van een dino, terwijl een medicus iets kan zeggen over botaandoeningen.”

Schulp waarschuwt bij voorbaat dat niet alle kinderen paleontologie moeten gaan studeren. „De vooruitzichten op een betaalde baan zijn niet heel groot. Verder moet je proberen echt heel goed te worden in je vak. Dan is de kans om als dino-expert aan het werk te kunnen een stuk groter.”

Meer lezen:

http://www.digibron.nl/search/detail/2a0d9bb823a288467db2d09d64a5386e/naturalis-gaat-geld-inzamelen-voor-aankoop-dino-t-rex

http://www.digibron.nl/search/detail/012de055305883b85a40268a/onbekende-spinosaurus-ontdekt

http://www.digibron.nl/search/detail/012dbcb5ee9b37ac1e3aa5dd/kleine-dino-voorouder-van-grote-t-rex

http://www.digibron.nl/search/detail/012dd0d95e499bb2027e25ae/monster-uit-vervlogen-tijden

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen