Paddenstoelen tegen kanker

Zijn fascinatie voor paddenstoelen bleef in Nederland bestaan. Als onderzoeksleider op de afdeling experimentele chirurgie van het Amsterdamse Academisch Medisch Centrum startte Heger op persoonlijke titel onderzoek naar de geneeskrachtige eigenschappen van paddenstoelen. Ondersteund door een postdoc en een student geneeskunde. De laatste maakte een overzicht van al de paddenstoelen die bekend zijn vanwege hun kankerremmende werking. Met de postdoc ontwikkelde hij een methode om de antikankerwerking van paddenstoelextracten wetenschappelijk vast te kunnen stellen.

„Nadat we de paddenstoelen hebben verzameld, gedroogd en gemalen, los ik het poeder op in water, methanol of chloroform. Daardoor kun je de stoffen op basis van chemische eigenschappen scheiden. Ik isoleer de verschillende componenten, droog die uit en los ze op in fysiologisch bruikbare oplosmiddelen. Die gooi ik in het laboratorium bij kankercellen, immuuncellen en normale cellen, om het effect te kunnen bepalen. We zijn begonnen met extracten van paddenstoelen waarover al voldoende bekend is, zoals de shiitake en de oesterzwam, om onze methode te valideren. Nu gaan we ook onbekende paddenstoelen op hun antikankeractiviteit testen.”

Het meeste bestaande onderzoek naar paddenstoelen is volgens Heger volstrekt ondermaats. „Vaak worden voorbarige of zelfs onjuiste conclusies getrokken. Het feit dat we een effect zien bij in het laboratorium gekweekte kankercellen, wil nog niet zeggen dat we dat ook zullen zien bij kankercellen in het lichaam. De werking van het paddenstoelextract kan gedeeltelijk ongedaan worden gemaakt in de darmen. Daarover is weinig bekend, omdat er nog geen klinische studies zijn. Je moet ook onderzoeken wat de extracten met gezonde cellen doen.”

Inmiddels staat voor de Amsterdamse onderzoeker wel vast dat veel paddenstoelen een geneeskrachtige werking hebben. Voor het identificeren van de exemplaren die hij uit Tsjechië meenam, werkt hij samen met een taxonoom uit zijn geboorteplaats Brno. „Als zo’n paddenstoel een kankerwerende werking blijkt te hebben, proberen we de verantwoordelijke stof te identificeren en te isoleren. Dat doen we met hulp van een collega van de afdeling medische biochemie in het AMC.”

In een latere fase van het onderzoek wil Heger paddenstoelextracten gaan toedienen aan kankerpatiënten. Zo mogelijk verpakt in nanoscopische vetbolletjes, zogenaamde liposomen. „Die kun je intraveneus toedienen en via de bloedbaan naar de tumor leiden. Daarmee voorkom je dat extracten in de darm hun antikankerwerking verliezen.”

Het onderzoek dat hij tot nu toe verrichtte, bevestigt wat in de literatuur aan de shiitake en de oesterzwam wordt toegeschreven. „Het extract van deze paddenstoelen activeert het immuunsysteem. Sommige stoffen geven een soort label aan kankercellen, waardoor ons afweersysteem ze veel beter herkent en vervolgens opruimt. Dat is een zeer intrigerend mechanisme. De effectiviteit van een bepaald paddenstoelextract varieert overigens per type kankercel. Daar moeten we nog een verklaring voor zien te vinden.”

Heger acht het niet onmogelijk dat behandeling met paddenstoelextracten een alternatief wordt voor chemotherapie. „Voorwaarde is dat deze behandeling een hogere effectiviteit heeft met maximaal dezelfde bijwerkingen.” Komend jaar wil de wetenschapper de onderzoeksresultaten tot nu toe publiceren. Daarna vraagt hij subsidie aan voor vervolgonderzoek. „Binnen drie jaar hoop ik onze bevindingen te kunnen testen bij patiënten.”

De algemene scepsis in Nederland ten opzichte van geneeskrachtige stoffen in voedingsmiddelen noemt Heger kortzichtig. „Ik doe ook onderzoek naar curcumine, een stof uit de geelwortel. Er zijn duizenden artikelen over de antikankerwerking daarvan, maar klinisch oncologen associëren zulke berichten met figuren als Jomanda. Ze beseffen te weinig dat moeder natuur de meest geavanceerde organische synthesefabriek ter wereld is. Het maakt mij niet uit of een chemotherapeuticum door een groot farmabedrijf is gemaakt of door een schimmel in het bos. De vraag is of het wérkt.”

Paddenstoelen van naam

Reishi

De reishi behoort tot de beroemdste paddenstoelen. Thee van deze zwam gold in China als levenselixer. Chinese geneesheren schreven de reishi onder meer voor bij neurologische en psychische aandoeningen. Uit modern onderzoek blijkt dat deze paddenstoel een kankerremmende werking heeft. In tegenstelling tot de eveneens geneeskrachtige shiitake en maitake is de reishi niet geschikt voor consumptie, vanwege de bittere smaak.

Shiitake

De shiitake (Lentinula edodes), een van de meest onderzochte paddenstoelen, wordt in Japan onder meer genuttigd tegen verkoudheid en griep. Hij heeft ook een gunstige uitwerking op de bloeddruk en het cholesterolgehalte. Uit de celwanden van de shiitake wordt de stof lentinan geïsoleerd. Die wordt in sommige landen zowel per injectie als capsule toegediend bij kankerpatiënten, ter versterking van het immuunsysteem en het remmen van de kanker.

Elfenbankje

Het elfenbankje (ook bekend onder de Japanse naam kawaratake en de Latijnse naam Coriolus versicolor) wordt in Azië al eeuwen gebruikt bij de behandeling van infecties en kanker. Door de werkzame stof te isoleren, zijn de preparaten PSK (polysacharide-K) en PSP (polysacharide-P) ontwikkeld. Die worden ingezet om de bijwerkingen van chemo- en radiotherapie tegen te gaan, de kanker te remmen en het immuunsysteem te stimuleren.

Maitake

De maitake (grifola frondosa) is evenals het elfenbankje een van oorsprong Japanse paddenstoel. Net als de reishi, de shiitake en het elfenbankje versterkt de maitake het immuunsysteem en remt de paddenstoel door de aanwezige bètaglucanen tumorvorming.

Onbekend en onbemind

In Azië zijn medicinale paddenstoelen een begrip. Op Nederlandse bodem doen zelfs natuurgenezers er weinig mee. Ten onrechte, vindt complementair arts Ton Windgassen. „Paddenstoelextracten zijn nog geen alternatief voor chemotherapie, maar wel een goede aanvulling.”

Populair word je er niet mee, weet Ton Windgassen. Voor reguliere artsen behoort het voorschrijven van paddenstoelextracten tot de kwakzalverij. Zelfs onder zijn vakgenoten kent de complementair arts uit Amstelveen weinig collega’s die iets met paddenstoelen doen. „Een aantal geeftwel eens een paddenstoelextract als algemene afweerstimulans. Een kleine groep, waartoe ik behoor, maakt er gebruik van in de complementaire kankerbestrijding.”

Na zijn medische studie specialiseerde Windgassen zich in de natuurgeneeskunde. Naast zijn werk als natuurarts is hij parttime voorlichter van het Nationaal Fonds tegen Kanker (NFtK), de alternatieve tegenhanger van KWF Kankerbestrijding. Het NFtK ondersteunt onder meer het onderzoek naar de kankerremmende werking van curcumine door wetenschapper Michal Heger. „Als het aan ons ligt, komt er ook meer geld en aandacht voor onderzoek naar medicinale paddenstoelen. Zodat we meer zicht krijgen op de werkzame stoffen in paddenstoelen, de gewenste concentratie en de beste toedieningsvorm.”

De potentie van paddenstoelen staat voor Windgassen buiten kijf. De Amstelveense arts schrijft mengsels van paddenstoelextracten voor bij mensen met een afweerprobleem en bij kankerpatiënten. „Het wachten is op geïsoleerde stoffen die in hoge concentratie bij de tumorcel kunnen worden gebracht. In de huidige vorm kun je er niet van verwachten dat ze de tumor tot nul reduceren. Dat wordt wel gesuggereerd door leveranciers van medicinale paddenstoelen, maar bij hen weegt financieel gewin zwaarder dan wetenschappelijk bewijs.”

„Paddenstoelextracten zijn nog geen alternatief voor chemotherapie, maar wel een goede aanvulling”, constateert Windgassen. „Het is sowieso gezond om regelmatig paddenstoelen en kruisbloemige groenten te eten. Die remmen aantoonbaar kankervorming. Zelf eet ik minstens één keer per week een bakje shiitake en een flinke stronk broccoli.”

Giftig of geneeskrachtig

In Nederland worden paddenstoelen vooral geassocieerd met giftig. Elders op de wereld genieten ze juist bekendheid door hun geneeskrachtige werking. De Chinezen en de Japanners nuttigen al duizenden jaren paddenstoelen vanwege de gezondheidsbevorderende stoffen. Vooral de reishi, de shiitake, de maitake en het elfenbankje zijn populair.

Modern laboratoriumonderzoek heeft aangetoond waar de paddenstoelen hun kracht aan te danken hebben. Ze bezitten behalve belangrijke aminozuren een hoog gehalte aan ijzer, selenium en B-vitaminen. Nog belangrijker is het hoge gehalte aan bètaglucanen of polysachariden, die het immuunsysteem versterken en de groei van kankercellen remmen. De antioxidanten, die vooral in de lamellen van de paddenstoelen te vinden zijn, gaan veroudering tegen. Natuurgenezers zetten paddenstoelextracten in als bloeddrukverlager, ontstekingsremmer, cholesterolverlager, versterker van het immuunsysteem en kankerremmer.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen