Trouwdag was start van verzameling

Stam werd in 2004 weduwnaar, na een huwelijk van ruim 51 jaar. Het paar trouwde op 20 augustus 1952 in het kleine, oude gemeentehuis van Nieuw-Lekkerland. „Het elkaar de rechterhand geven was voor mij zo indrukwekkend dat ik besloot meer te gaan onderzoeken over huwelijksplechtigheden.”

De inwoner van Nieuw-Lekkerland, die in het dagelijks leven organisatieadviseur was, begon met het verzamelen van krantenknipsels. Ook boeken kwamen in de verzameling, evenals afbeeldingen van schilderijen, zoals ”Boerenbruiloft” van Pieter Breughel. Stam hield het bij documentatie. „Voor voorwerpen als trouwkleding heb ik geen plaats.”

Roepstoep

Een van de onderwerpen waar Stam zich in verdiepte, is het aankondigen van een huwelijk. Terwijl er tegenwoordig kaarten of digitale uitnodigingen worden verstuurd, kenden vrijwel alle plaatsen vroeger de roepstoep. „Na de kerkdienst werd op de stoep van het gemeentehuis omgeroepen dat een stel wilde trouwen. Als het niet twee keer werd aangekondigd, werd het huwelijk als onwettig gezien.” Soms bevond de roepstoep zich voor de kerk. Later werd een aanstaand huwelijk bekendgemaakt op een biljet aan de muur van het gemeentehuis. „Tegenwoordig kondigt de gemeente een huwelijk niet meer aan. Dat komt door eisen rond de privacy.”

Huwelijken werden eeuwen geleden, net als nu nog vaak het geval is, uitgebreid gevierd. „Op die manier wist iedereen dat je was getrouwd en dat je geen tweede huwelijk kon aangaan.” Onder anderen marskramers, die van plaats naar plaats trokken, trouwden desondanks regelmatig met meerdere vrouwen, om zo te kunnen delen in de erfenissen van de ouders van hun bruiden.

Ook op andere terreinen waren er veranderingen rond het huwelijk. Terwijl tegenwoordig het uitwisselen van trouwringen op het gemeentehuis een bekend gebruik is, kwam dat enkele tientallen jaren geleden weinig voor. Nog veel eerder droegen alleen vrouwen een ring. „Maarten Luther gaf zijn vrouw bijvoorbeeld een kostbaar exemplaar.” De reden was dat een vrouw bij het overlijden van de man de ring kon verkopen en zo geld had om van te kunnen leven.

Stam heeft ook veel onderzocht over artikel 70 van de Dordtse Kerkorde, opgesteld tijdens de Synode van Dordrecht van 1618 tot 1619. De synode richtte zich daarin tot de overheid om het trouwen op zich te nemen, omdat men het huwelijk zag als een ”politycke” zaak. Na 37 jaar kwam het antwoord dat niet-gereformeerden voor het sluiten van hun huwelijk voortaan bij de overheid terechtkonden. Alleen doopsgezinden mochten na het burgerlijk huwelijk overtrouwen in hun eigen ”vermaning”. Na 1795 eiste de overheid het alleenrecht op om huwelijken te sluiten. Dat is altijd zo gebleven.

Presentaties

In de loop van de jaren gaf Stam tientallen presentaties over huwelijken. In 1965 hield hij voor het eerst een inleiding voor de mannenvereniging van de hervormde gemeente van Nieuw-Lekkerland. Daarna volgden presentaties bij onder andere historische verenigingen in de wijde omtrek van zijn woonplaats. Op 27 september sprak hij nog bij een wijsgerige gesprekskring in Katwijk aan Zee over het onderwerp ”De huwelijksplechtigheid in historisch en wijsgerig perspectief”.

Om een herkenbare lijn aan te brengen in zijn materiaal, begon hij de afgelopen jaren met het schrijven van een serie van tien opstellen onder de titel ”Uw ja, zij ja”. In 2012 moest hij daar door ziekte mee stoppen. Maar hij heeft nog steeds als doel om de serie af te ronden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen