Nichols annexeert Bonhoeffer als ”evangelical”

Het boek is onderdeel van een prettig geprijsde serie die uitgeverij Crossway op de markt brengt over de gedachten van theologen over het christelijke leven. Andere delen behandelen bijvoorbeeld Warfield, Schaeffer en Wesley.

Stephen J. Nichols, hoogleraar christendom en cultuur aan Lancaster Bible College in Amerika, behandelt na een korte inleiding enkele fundamenten van Bonhoeffers denken (Christus, de kerk), gevolgd door de ”disciplines” van het lezen van het Woord, het gebed en de biecht. Het boek sluit af met een overzicht van literatuur over Bonhoeffer, een historisch overzicht van diens leven, een schematische samenvatting van het boek en een index. Dit alles in net 200 pagina’s en in een vlotte stijl geschreven. Het dwingt respect af dat deze inleiding zo beknopt en helder is vormgegeven.

De vele citaten van Dietrich Bonhoeffer zijn indrukwekkend. Wat heeft deze man zijn enorme denkkracht in dienst gesteld van God en Zijn Koninkrijk, en wat heeft hij zijn theologie geleefd, zelfs toen hij de hoogste prijs moest betalen. Bonhoeffer verzette zich al vroeg tegen Hitler, en keerde bewust uit Amerika naar Duitsland terug om daar bij de kerk te zijn in haar lijden. Hij nam deel aan de plannen voor een mislukte aanslag op Hitler en werd uiteindelijk op 9 april 1945 in Flossenbürg geëxecuteerd.

Vóór zijn gevangenneming organiseerde Bonhoeffer bijeenkomsten voor toekomstige predikanten, waar hij aandrong op allerlei vormen van discipline. Bijvoorbeeld zijn boeken ”Navolging” en ”Leven met elkander” tonen hoe hij theologisch denken, christelijk geloof en concrete betrokkenheid op de wereld bijeen wilde houden, iets wat veel latere theologische opleidingen zouden loslaten.

Gemakkelijk wordt Bonhoeffer een icoon, een held die ver boven gewone mensen uittorent. Maar het gaat om genade, niet om heroïek. Bonhoeffers leven en theologie kenden ook forse spanningen. Die belicht Nichols weinig, waardoor het boek iets hagiografisch krijgt, nog versterkt door de iconische tekening op het omslag. Vooral vijlt Nichols de scherpe kanten van Bonhoeffers leven en theologie af door hem toe te schrijven naar zijn eigen positie, die van een Amerikaanse ”evangelical”. Daarmee maakt Nichols Bonhoeffer vromer, of in ieder geval: anders vroom, dan hij was.

Ook dringt Nichols oneigenlijke vragen aan Bonhoeffer op: of hij als een ”liberal” of als een orthodoxe evangelical moet gelden, bijvoorbeeld. Nichols meent te weten dat Bonhoeffer het laatste was.

Nichols’ annexatie van Bonhoeffer is het kwalijkst in het hoofdstuk over het Woord van God. De schrijver dringt daar aan Bonhoeffer een evangelicale visie op de Bijbel op als Woord van God van kaft tot kaft. Hij veronderstelt dat Bonhoeffer telkens de Bijbel bedoelt als hij spreekt over ”Woord van God” of ”openbaring”. Dat is kennelijk niet het geval, en Nichols poneert hier ten onrechte een groot verschil tussen Bonhoeffer en Barth. Nichols blijkt de Duitse theologie van de afgelopen eeuwen niet of nauwelijks te kennen. Bonhoeffer discussieerde zeker met Barth over de aard van de openbaring, maar voor beiden was dat lang niet hetzelfde als het gezag van de Bijbel. Dat Bonhoeffers meditatieve leven bij de Bijbel aansprekend is, betekent nog niet dat hij focuste op de leer van de Schrift, laat staan dat deze overeenstemt met Amerikaans evangelicalisme.

Het is in dit verband veelzeggend dat Nichols aanleunt tegen de Bonhoefferbiografie van Eric Metaxas. Die biedt wel een indrukwekkend overzicht, maar is theologisch nauwelijks geïnformeerd en dringt ook de huidige Amerikaanse kerkelijke situatie aan Bonhoeffer op. Juist bij Bonhoeffer echter laten theologie en vroomheid zich niet zomaar ontkoppelen. Zijn vroomheid is ondenkbaar zonder zijn theologische ontwikkeling, in discussie met zijn traditie en met Barth.

In dit boek zijn genoeg mooie citaten van Bonhoeffer te vinden, al krijgen we vooral de vrome en weinig de worstelende en theologische Bonhoeffer te zien. Hopelijk is het een aanleiding om Bonhoeffer zélf te gaan lezen.

Boekgegevens

Bonhoeffer on the Christian Life. From the Cross, for the World, Stephen J. Nichols; uitg. Crossway, Wheaton IL, 2013; ISBN 978 1433 511 882; 204 blz.; $ 17,99.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen