De kerkganger als tamme gans

Met dat beeld van Kierkegaard beet dr. Ciska Stark gistermorgen de spits af voor de tweedaagse conferentie ”Geloven in preken”, georganiseerd door de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) in samenwerking met de IZB/Areopagus binnen de Protestantse Kerk in Nederland. „Na een uurtje is het laven voor de tamme ganzen weer voorbij”, aldus de theologe tijdens de openingspreek. „En alles blijft zoals het was.” Als het goed is, verandert de preek echter het leven van de kerkganger. „Je de preek toe-eigenen, betekent dat je wordt samengevoegd met het Woord.”

Gastspreker prof. dr. Johan Cilliers, van de theologische faculteit van de universiteit in Stellenbosch (Zuid-Afrika), ging in op de „inzet van de Reformatie in de actuele prediking”. Het thema was ”Alle kaarten op de preek?”. Drie kernwoorden stelde hij centraal als het gaat om de prediking in de Reformatie: troost, vrijheid en verandering. Troost, omdat de Hervorming een uitvloeisel was van de late middeleeuwen, waarin angst regeerde. „De roep om een boodschap van troost ontstond.” Vrijheid, omdat de Reformatie de vrijheid van een christenmens herontdekte. En verandering, omdat –zoals Luther schreef– „Gods Woord naar ons toe komt om ons te veranderen, te herscheppen.”

In deze bewoordingen is de prediking nog steeds actueel, beweerde prof. Cilliers. „De menselijke behoefte aan vertroosten, vrij zijn en veranderen is universeel.”

Humor en ironie

Belangrijk voor nu is het sacramenteel profetisch getuigenis in de preek, vervolgde de hoogleraar. Dat draait om de boodschap dat God blijvend is betrokken bij Zijn schepping, maar ook dat God ingrijpt (of interrumpeert) door de prediking. „Interruptie stemt tot nadenken. Meester van de theologische interruptie is de Zuid-Afrikaanse bisschop Desmund Tutu”, aldus prof. Cilliers. „Humor en ironie waren ten tijde van de apartheid in Zuid-Afrika een deel van zijn preekmethode. Toen hij van een prominent figuur binnen de regeringspartij te horen kreeg: „Apartheid is dood”, antwoordde Tutu: „Apartheid is dood, hoor ik, maar helaas zijn we niet uitgenodigd op de begrafenis en we hebben het lijk ook niet gezien.” Zulke prediking interrumpeert, en zal uiteindelijk reformeren.”

De hoofdvraag „Alle kaarten op de preek?”, beantwoordde de hoogleraar als volgt: „We moeten voortdurend onze traditie bevragen. Ik geloof in de preek. Is de preek zo, dan is de kerk zo. Is de kerk zus, dan is de preek zus. Waar de preek de levende stem van het Evangelie sacramenteel belichaamt, daar is deze stem vrij en levend. Deze stem is groter dan ons spreken, Goddank, daarom zou ik liever zeggen: Alle kaarten op het Evangelie.”

Prof. dr. Henk Bakker –bijzonder hoogleraar geschiedenis, theologie en identiteit van het baptisme aan de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam– sprak over ”Preken die raken, predikers van en voor het volk”. Hij begon met de bekering van Spurgeon, die op een regenachtige dag een kerk in liep en daar „een lijkbleke man” hoorde preken, die tegen hem schreeuwde dat hij zich moest bekeren. Het was misschien niet het juiste middel, maar het had wel effect.

Tussenkomst

Preken die raken hebben volgens prof. Bakker vijf kenmerken. Ten eerste is er urgentie. „Als je preekt, gaat het gepaard met de tussenkomst van God, met het verwachten en hopen dat God iets gaat doen.” Een ander kenmerk is het overstijgende karakter, los van onze structuren. Het derde betrokkenheid, sociaal en politiek. Het vierde eenvoud, in woordkeus en voorbeeld. En het laatste punt: „Alle kaarten op het Evangelie.”

Gisteravond sprak dr. W. J. Dekker, hervormd predikant te Amersfoort (Joriskerk), over het thema ”Onverminderd van kracht”. Hij begon met het lied ”Waarheen leidt de weg die wij moeten gaan?”, een lied „dat ook een snaar raakt bij hen die in eerste instantie terugschrikken van het sentiment.” Dit komt volgens dr. Dekker doordat thema’s van de weg en de reis –in het christendom de brede en de smalle weg– universeel zijn. Zo vertolkt de moderne schrijver Tommy Wieringa in zijn boek ”Dit zijn de namen” het beeld van de brede en de smalle weg opnieuw.

Medereizigers

Het is dr. Dekkers diepste overtuiging dat wanneer de prediking niet meer wordt beleefd als een gebeuren van Godswege, „waarin op unieke wijze Zijn heil bemiddeld wordt, matheid en verveling het gevolg zijn.”

Voor deze tijd geldt dat een gezamenlijk referentiekader bij de hoorders ontbreekt, stelt de predikant. Preken die gaan over het „echte leven met zijn goede en verkeerde keuzes, en daarbij vooral ook de ambivalenties en grijze gebieden verkennen”, kunnen op veel aandacht rekenen. „De prediker als pastor, als reisbegeleider hoeft niet bang te zijn dat hij geen gehoor vindt. Spannender wordt het wanneer hij van reisbegeleider ook reisleider wordt. Heraut: Hier is de goede weg, daar de verkeerde. Dan is een aantal mensen geneigd af te haken.”

Het thema van de reis en de theologie van het Woord zijn geen tegenstelling, aldus dr. Dekker. En daarmee is de verkondiging onverminderd van kracht. „Prediker en hoorders zijn samen reizigers. Voordat de aanspraak „gemeente van Christus” in zwang kwam, zeiden voorgangers: „geliefde medereizigers.” Sommigen zeiden er nog achteraan: „naar de nimmer eindigende eeuwigheid.” Daarin hadden ze nog gelijk ook. In ieder geval sloegen ze zo het altijd terugkerende thema van de thuiskomst aan.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen