Ommekeer

Vakantie bestaat bij de gratie van de terugreis. Zonder keerpunt eindigt de reis in ballingschap. Dat verste punt lag voor ons dit jaar aan de grens van het departement Aube in het noorden van Frankrijk. Een liefelijk landschap met zonnebloemen en glooiende korenvelden. De tijd lijkt er stil te staan. Eeuwen trekken aan je oog voorbij want daar, in Clairvaux, stichtte Bernard in het jaar 1115 een abdij waarvan de restanten nog steeds te bezichtigen zijn.

In de herfst van 1139 hield Bernard een lezing voor de studenten van Parijs. „Jullie zijn samengekomen om het woord van de Heere te horen”, sprak hij verheugd. „Gezegend zijn zij die het woord van God horen als zij dat tenminste in acht nemen. Hij heeft woorden van eeuwig leven en het uur nadert –ach, was het er maar– waarop de doden Zijn stem zullen horen en de horenden zullen leven. Want leven is er toch in Zijn wil. En als jullie het willen weten: Zijn wil is onze bekering.” Deze lezing is het nalezen waard, zeker ook voor studenten die in de herfst van 2013 een nieuw collegejaar binnengaan. Uitgeverij Damon bracht een prachtige vertaling op de markt: ”Ommekeer. De omvormende kracht van Gods Woord.”

Bernard koos Mattheüs 18:3 als uitgangspunt voor zijn betoog: „Indien gij u niet verandert, en wordt gelijk de kinderkens, zo zult gij in het Koninkrijk der hemelen geenszins ingaan.” Het Latijnse woord “convertere” betekent zowel terugkeren als het veranderen van iemands hart of gezindheid. Bekering is voor de abt van Clairvaux daarom zowel een externe daad als een innerlijk proces. Bekering is zowel het begin van een weg als het geheel van het geestelijk leven dat een leven is van voortdurende ommekeer en een constant opnieuw beginnen. En dat is nodig, want de zondaar is een vijand voor zichzelf, de rede faalt en door de ijdelheid van het genot leidt de mens een slavenbestaan.

Waarom gaan we anno 2013 studeren? Om onze nieuwsgierigheid te bevredigen? Om beroemd te worden? Om rijk te worden en veel te genieten? Bernard spreekt over een drievoudige besmetting: „Ik ben genotzuchtig, nieuwsgierig en eerzuchtig en door deze drievoudige kwaal is er in mij geen gezond plekje meer over, van voetzool tot kruin. Alle ledematen zijn vensters waardoor de dood in de ziel binnentreedt. Bittere merktekens worden in het geheugen geprent en vuile sporen worden achter gelaten. Het is als een indrukwekkend boek waarin alles opgeschreven staat en wel met de pen van de waarheid.” Convertere. Keer je om. Keer in tot jezelf. Word als een kind, door hét Kind.

Zoek je eer? „Ik zal mijn eer aan geen Ander geven.” Bij Hem is rijkdom die geen oog heeft gezien, roem die geen oor heeft gehoord en wijsheid die in het hart van mensen niet opklimt. „Dit is de wijsheid waarvan de mens de waarde niet kent. Uit verborgen diepten wordt zij omhoog gehaald”, zo hield Bernard zijn Parijse studenten voor. „Deze weldadigheid wordt niet gevonden in het land van hen die in de weldaad leven. Het is namelijk de weldadigheid van de Heere: wie er niet van geproefd heeft, zal haar niet zien. Niet de wetenschap, maar de zalving leert het. Op de drempel van dit paradijs wordt het fluisteren van de Goddelijke stem gehoord: een inzicht dat uiterst heilig en uiterst geheim is, verborgen voor wijzen en verstandigen, maar geopenbaard aan eenvoudigen.”

Anno 2013 is er in Clairvaux niet zo heel veel van Bernard terug te vinden. Want de tijd staat er niet stil. Over de abdij, die eeuwenlang groeide en bloeide, zijn de stormen van de Franse Revolutie heengegaan. Het klooster werd een gevangenis, waarvan nu alleen nog een kolossale bouwval over is. Indrukwekkend, maar dan vooral als monument voor de puinhopen van de ”laïcité”. Zonder ommekeer eindigen vrijheid, gelijkheid en broederschap in ballingschap. En zo is er alle reden om op de puinhopen van Clairvaux een klaaglied aan te heffen: „Hoe zit die stad zo eenzaam?” Maar dan ook met de oproep waarmee alle Lamentationes in de middeleeuwse traditie van componisten zoals Lassus eindigen: „convertere.”

De auteur is hoogleraar gezondheids- economie aan Tilburg University. Reageren? nietbijbroodalleen@refdag.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen