Botsende werelden

Duizenden jongeren trokken op de vrijdagavond van 21 september naar Haren. Tuk op een bijzonder feest. Opgetrommeld via sociale media. Afgelopen vrijdag stelde de commissie-Cohen vast dat de autoriteiten totaal geen greep hadden op de gebeurtenissen. Burgemeester Bats van Haren maakte geen effectief gebruik van zijn bevoegdheden. De organisatie van de politie liet veel te wensen over. De mobiele eenheid kwam niet op tijd. Vanavond debatteert de raad in Haren over de rapporten van de commissie-Cohen.

U constateert dat de autoriteiten niet consistent communiceerden?

Dr. Otto Adang, lector openbare orde en gevaarbeheersing aan de Politieacademie: „Op de dinsdag voor de vrijdag van de rellen stelden de autoriteiten: Er komt geen feest in Haren. Op donderdag werd er gezegd: We denken na over een feest. Dat leidt tot onduidelijkheid. Als van meet af aan was vastgehouden aan die eerste boodschap, waren er misschien minder jongeren gekomen. Nu dachten velen: Er is daar in Haren toch wel wat te doen.”

De autoriteiten wisten zich geen raad met sociale media?

„De autoriteiten hebben de mobiliserende kracht van sociale media onderschat. De politie volgde wel Twitter, maar de oproep om naar Haren te komen verspreidde zich vooral via Facebook. Dat de autoriteiten op het terrein van sociale media zoekende zijn, is helder. Verzuimd is om op landelijk niveau deskundigheid te vragen. Zo heeft de landelijke eenheid van de nationale politie, het vroegere Korps landelijke politiediensten, de beschikking over een team dat analyses maakt van wat er op de sociale media is te vinden. Ook hadden de autoriteiten in Haren een beroep kunnen doen op het crisis communicatieteam, een landelijk netwerk dat adviseert over de juiste wijze van reageren op signalen tijdens een crisis. Dat netwerk is opgericht na de schietpartij met Tristan van der V. in Alphen aan den Rijn.”

Burgemeester Bats stelt dat een burgemeester alleen gaat over de inzet van bevoegdheden binnen de eigen gemeente. Hij zegt jongens die in Emmen een YouTubefilmpje posten met de oproep naar Haren te komen, niet aan te kunnen pakken.

„Het klopt dat een burgemeester alleen gaat over de inzet van bevoegdheden binnen zijn eigen gemeente. Maar dat neemt niet weg dat de burgemeester bijvoorbeeld wel de politie kan vragen een bezoek te brengen aan die jongens in Emmen.”

In Haren botsten twee werelden, stelt de commissie.

„Ja. De wereld van ouderen die orde wil botst met de wereld van jongeren die speelruimte opeist. Dat is niet van vandaag of gisteren en het is ook niet uniek voor Haren.

Als commissie hebben wij geconstateerd dat er in Haren op de avond van 21 september sprake was van een oplaadproces onder de jongeren. Dat proces duurde een paar uur. Er was sprake van steeds meer grensoverschrijdend gedrag. Aanvankelijk ging het bijvoorbeeld om het gebruik van laserpennen, later kwam er gewelddadig gedrag. De politie had geen vat op de ongeregeldheden. De politie trok zich terug in de omgeving van het huis van Merthe, het meisje dat de uitnodiging voor een feest op Facebook had geplaatst. De politie stelt dat het omkeerpunt plotseling kwam. Maar wij hebben geconstateerd dat er sprake was van een proces, waarvan ook de media onderdeel zijn. Jongeren stonden te springen en te juichen voor de camera’s. Dat versterkte het groepsgevoel.”

De mobiele eenheid kwam te laat.

„Er arriveerde een groep ME’ers om de politie bij de Stationsstraat, waar Merthe met haar familie woont, te ondersteunen. De komst van de ME was voor jongeren, die steeds meer onder invloed van alcohol raakten, een trigger om los te gaan. Vervolgens kwamen andere ME’ers te laat om de escalatie die toen optrad te kunnen controleren.”

Dat de politie in Noord-Nederland een plan uitwerkt om een groep ME’ers 24 uur beschikbaar te hebben, juicht Adang toe. „Dat zijn geen mensen die ergens in een kantine zitten te klaverjassen, wachtend op het moment dat er iets gebeurt. Het gaat om tot ME’er opgeleide mensen, die gewoon als agent hun werk doen. Via een rooster wordt ervoor gezorgd dat er telkens een groep mensen beschikbaar is die snel als ME kan uitrukken.”

Ten onrechte is in Haren opgeschaald naar de zogeheten GRIP3, Gecoördineerde Regionale Incidentsbestrijdingsprocedure, vindt de commissie-Cohen. Die GRIP3 is van toepassing op de bestrijding van een ramp. Adang: „Dat brengt met zich mee dat er een ingewikkelde structuur wordt opgetuigd. Er komen meer teams die ook geïnformeerd moeten worden. Dat kost allemaal tijd. De burgemeester schaalde op naar GRIP3 vanuit zijn behoefte aan extra communicatieadviseurs. Maar die had hij ook moeten kunnen krijgen zonder GRIP3.”

De noodverordening die burgemeester Bats om zes uur die bewuste vrijdagavond uitvaardigde, zette totaal geen zoden aan de dijk, legt Adang uit. „Mensen mochten geen alcohol nuttigen, maar die wel bij zich hebben. Een zogenaamd genuanceerd alcoholverbod. Intussen stroomden honderden mensen Haren binnen. Die noodverordening bleek niet te handhaven. Daar was lang niet genoeg politie voor aanwezig. Intussen kregen burgers het gevoel dat de autoriteiten hen niet konden beschermen.”

Hooligans hebben bij de rellen geen rol van betekenis gespeeld, stelt de commissie. Klopt die constatering wel?

„Ik kan niet voor 100 procent uitsluiten dat hooligans zich schuldig maakten aan geweld in Haren. Maar heel onwaarschijnlijk is dat wel. Geen van de 108 mensen die zijn aangehouden, heeft een link met hooligans. We hebben videobeelden bekeken, onder meer beelden die vanuit ME-busjes zijn gemaakt. Op een van de beelden zien we dat Groningse hooligans iemand met een vlag van FC Utrecht aanvallen. Maar het valt op dat er op beelden van de eerste escalatie en de plunderingen van bijvoorbeeld de Albert Heijn in Haren geen hooligans te zien zijn.”

Overheden moeten, ook in crisissituaties, burgers betrekken bij het beleid, is een van de aanbevelingen van de commissie-Cohen. Adang: „Denk ook aan jongeren, die weten wat er aan de hand is op het gebied van sociale media. Wij hebben niet voor niets een jongere, student nieuwe media Thomas Boeschoten, opgenomen in onze commissie.”

Ook verdient het aanbeveling dat de verschillende eenheden van de nationale politie van elkaar leren, betoogt Adang. „Neem 30 april, de dag van de troonswisseling. Ik zou het toejuichen als politiemensen van buiten Amsterdam niet alleen op de dag zelf actief zijn in de hoofdstad, maar ook meelopen bij de voorbereiding binnen de Staf Grootschalig en Bijzonder Optreden (SGBO), het team dat een operatie leidt.”

De commissie-Cohen heeft stevige kritiek op de autoriteiten. Is het achteraf altijd makkelijk praten? Adang: „Ja, dat klopt. Het is ook een groot gevaar om te overreageren. Gevolg van onze rapporten mag niet zijn dat er nog dikkere draaiboeken komen waarin alles tot op drie cijfers achter de komma wordt besproken. Van belang is wel dat bijvoorbeeld een ME-commandant op de hoogte is van wat de mensen die de leiding hebben bij het optreden voor ogen staat. Als je rekening houdt met de mogelijkheid van ordeverstoringen, kan bijvoorbeeld de ME van tevoren vast plattegronden van een risicogebied doornemen en een inzetplan voorbereiden.”

Compleet chaos

„Vanaf negen uur zijn wij begonnen met af- en opritten van snelwegen af te sluiten. (...) En toen kreeg je het fenomeen dat men gewoon ging stoppen op de snelweg. Men stopte gewoon op de rechterijstrook, omdat de uitvoeger afgesloten was. Men liet mensen uitstappen en ze reden gewoon weer door. Dus dat was compleet oorlog daar, compleet chaos. Dat er geen mensen doodgereden zijn, dat snap ik nou nog niet.” (Projectleider verkeer in het rapport ”Er is geen feest” van de commissie-Cohen.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen