"Ethiek is een zaak van adviezen, niet van geboden"

Prof. De Kruijf, hoogleraar ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit (vestiging Leiden), geeft in zijn boek "Ethiek onderweg. Acht adviezen" (uitg. Meinema, Zoetermeer) acht tips rond de thema's procreatie, protectie en consumptie, ofwel: "seksualiteit, politiek, economie."

Bij elk advies laat hij zien uit welke bron van de christelijke traditie hij put. In de rubriek "situering" geeft hij aan welke ethische literatuur hem inspireert (hij heeft vooral moderne schrijvers als "reisgenoten"). Ten slotte geeft hij in elk hoofdstuk iets mee voor in de "rugzak". "Dat onderstreept nog eens dat we onderweg zijn."

De Bijbel is voor prof. De Kruijf de belangrijkste inspiratiebron, maar hij keert zich tegen de poging om er een systeem voor het menselijke handelen aan te ontlenen, zegt hij. "Dat lukt ook helemaal niet. Van zulke dwanggedachten moeten we af. Mijn overtuiging is dat ieder mens voor het aangezicht van God staat, zonder dat je je kunt verschuilen achter autoriteiten. Dat betekent niet dat ik daarmee het gezag van de Bijbel ontken, maar het maakt het veel spannender en eerlijker om te zien dat wij zelf God moeten antwoorden, al luisterend naar de Bijbel."

Prof. De Kruijf vermijdt met opzet het woord "gebod". "In onze taal heeft dat iets kils. In de Bijbel klinkt het warmer, zo ongeveer als: woord ten leven, wegwijzer. Ik ben beducht voor vereenzelviging van menselijke inzichten met Gods geboden. Dat werkt verblindend. Daarom reik ik slechts aanbevelingen aan."

De adviezen willen de mens in de veilige haven brengen: het rijk van God, de hemel op aarde. De garantie van de aankomst ligt bij prof. De Kruijf in Jezus, "in wie duidelijk wordt hoe de wereld er uiteindelijk zal uitzien. Jezus gaat van het oude leven verlossen. Met mijn boek wil ik het nieuwe leven in kaart brengen."

Stil zijn

Prof. De Kruijf schrijft prikkelend. De zondag is er om op adem te komen, stil te zijn, liefst in de kerk. "Als we daar tenminste niet de stilte kwijtraken doordat de predikant alle aandacht naar zich toetrekt. Soms lijkt het wel of we er op cursus komen, dat we iets uitgelegd krijgen. Maar van de zondag geldt ook: geniet van die vrije tijd, het is ook tijd voor sport en kunst en voor je persoonlijke netwerk."

De Leidse ethicus adviseert niet op te gaan in je werk, zodat er meer ruimte is voor de andere taken in het leven, zoals de taak om te zorgen voor wie ons na zijn, kinderen en ouderen. Ook de gerechtigheid speelt een belangrijke rol. "Voor een goed leven geldt als eerste de leidraad: je niet gedachteloos rondwentelen in de rijkdom van het Westen, maar je krachten inzetten voor wie tekortkomen en die de prijs betalen voor onze welvaart."

Prof. De Kruijf maakt er geen geheim van dat hij weinig op heeft met theocratisch denken in de politiek, te verstaan als een poging om het openbare leven vorm te geven volgens Gods beloften en geboden. "Het geloof in God verdraagt zich niet met dwang. De gelijkenis van het onkruid en het graan, die beide moeten opgroeien tot de oogst, is in alle eenvoud het theologisch argument om democratie te ondersteunen."

Op z'n minst twee zaken die prof. De Kruijf aan de orde stelt, doen de wenkbrauwen fronsen: zijn visie op seksualiteit en die op abortus en euthanasie. Hij vindt dat je trouw moet blijven aan wie je trouw beloofd hebt. Maar hij zegt ook: "Je hoeft niet te trouwen. Je kunt ook seksuele omgang hebben zonder te trouwen."

Het gaat bij het trouwen om het vasthouden van elkaar tot de dood. "In dit licht is het verschil tussen hetero- en homoseksualiteit niet van belang."

Prof. De Kruijf onderstreept in het boek het belang van intieme menselijke relaties, terwijl "vrijwel alle traditionele christelijke ethiek" bij het huwelijk begint. "Inzetten bij het huwelijk heeft echter als gevolg dat alleengaanden en homoseksuelen sluitpost zijn. In de christelijke traditie is er een te sterke koppeling gegroeid tussen seksualiteit en huwelijk. Als mensen nog niet weten of ze elkaar trouw willen beloven, is ook seksualiteit een middel om elkaar te leren kennen."

Prof. De Kruijf, desgevraagd: "Ik zet in bij de essentie dat men elkaar trouw blijft tot de dood toe. Bij die keus hoort het groeien in vertrouwdh eid. Het zou raar zijn als je daar de seksualiteit buiten houdt, of als probleemgebied ervaart. Ik zeg niet dat mensen er dan maar op los moeten leven, of het huwelijk moeten inruilen voor samenwonen. Nee, het gaat mij om de kern van het huwelijk als verbond, het elkaar trouw blijven tot de dood."

Dank God voor het leven, is een van zijn adviezen. Je mag ook zeker van dit leven genieten, zegt hij elders in een advies. Maar hij keert zich tegen "de soms bezwerende keuze" in kerkelijke uitspraken voor de bescherming van het leven als hoogste norm.

De eerbied voor het leven gebiedt uiterste terughoudendheid bij vragen over levensbegin en levenseinde. Citaat: "Omdat abortus en euthanasie niet op het beschermen van het leven gericht zijn, past daar grote terughoudendheid. Maar geen absoluut verbod. Begin en einde van ons leven zijn in Gods hand."

Je zou ook kunnen zeggen: juist omdat het in Gods hand is, hebben wij daar niet in te grijpen.

"Maar dat doen we allang door ons medisch ingrijpen. Ik zeg niet dat abortus en euthanasie mogen, wel dat er te absoluut negatief over deze dingen gesproken is. Niet het leven is heilig, maar God."

Acht adviezen

voor het leven:

Vier de zondag.

Ga niet op in je werk.

Strijd voor gerechtigheid.

Geniet het leven.

Vertrouw het gebruik van geweld toe aan de overheid.

Aanvaard verschillen in moraal.

Blijf trouw aan wie je trouw beloofd hebt. Dank God voor het leven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen