Een belofte aan heilige Anna

Vijfhonderd jaar geleden begon dus de Reformatie. Even terugrekenen: 500 jaar geleden was het 1505. Toen was het begin van de Reformatie niet, want die begon op 31 oktober 1517, toen Maarten Luther de 95 stellingen aansloeg op de deur van de slotkapel in Wittenberg. Zo heeft iedereen het op school geleerd. Toch is op goede gronden vol te houden dat in dat jaar, 1505, de Reformatie begon, wel niet in Duitsland, maar in het hart van Maarten Luther.

Monument

Horst Schneemilch van de ijssalon in het enkele duizenden inwoners tellende dorp Stotternheim is bereid mee te gaan naar de Luthersteen. Het is niet voor de eerste keer dat hij dat voor iemand doet. Regelmatig bezoeken toeristen het dorp om een kijkje bij het monument te nemen. Hij heeft ook wel eens een groep Zwitsers begeleid die een radioprogramma verzorgden. Schneemilch vertelt dat iedereen in het dorp weet waar de steen zich bevindt en dat er hard gewerkt is om de omgeving van de gedenksteen op te knappen.

Het monument staat een paar kilometer buiten het dorp Stotternheim, in een landelijke, heuvelachtige omgeving aan een oude weg waarlangs volgens Schneemilch Napoleon met zijn leger nog gemarcheerd heeft. De steen staat op een plateau met rondom drie rijen van in totaal negen lindebomen.

In 1917 heeft prof. dr. Johannes Biereye in een artikel de route die Luther liep van Mansfeldt naar Erfurt beschreven. Op de mogelijke plaats van de belofte in Stotternheim is in dat jaar, het vierde eeuwfeest van de Reformatie, een meer dan 2 meter hoge gedenksteen uit Zweeds graniet geplaatst met teksten op vier zijden. Het is geschonken door Margritt Bauer, een rijke burgeres uit Erfurt.

De witte letters op het bruine graniet luiden: "In Thuringen ging het licht op. 2 juli 1505. Gewijde aarde, keerpunt van de Reformatie, in een bliksemstraal uit de hemel werd de jonge Luther hier de weg gewezen. Help, heilige Anna, ik zal monnik worden."

Naast het plateau met de steen is een veldje met grote gele liggende veldstenen, een paar bankjes en een parkeerplaats. Vogels zingen in de vredige omgeving. Af en aan rijdende zandauto's verstoren de stilte.

Op het bankje zit een kennis van Schneemilch, die vertelt dat hier elk jaar op 2 juli een godsdienstoefening gehouden wordt. Dit jaar is er op de herdenkingsdag een oecumenische dienst die geleid wordt door de lutherse landsbisschop dr. Christoph Kähler.

"Heilige Anna"

Op deze plaats nam het leven van Luther dus een keer. De 22-jarige student zal wel moe geweest zijn, nadat hij al ongeveer 100 kilometer had gelopen vanaf zijn ouderlijk huis in Mansfeldt naar de universiteit op een broeiende zomerdag.

De gebeurtenis bij Stotternheim veranderde eerst het leven van Maarten Luther, en daarna indirect de levens van miljoenen mensen radicaal.

Maarten leek een goede toekomst voor zich te hebben, hij zou jurist worden. Zijn vader, die in de kopermijnbouw was opgeklommen, had kosten noch moeite gespaard om hem een goede opleiding te kunnen geven. Dat was de buitenkant. Innerlijk ging het niet goed met Maarten. In het gezelschap van zijn vrienden was de jongeman wel vrolijk, maar er was nog een andere Maarten Luther. Hij tobde over zijn zonden, vreesde voor de dood en was bang voor de straf van God, Die hij zag als een strenge rechter, Die in het eindoordeel niets door de vingers ziet.

De afgelopen tijd was Luther een aantal keren met de dood geconfronteerd. Hij kon de gedachte daaraan steeds moeilijker verdringen. Hij wist toen niet dat zijn angsten te maken hadden met de leer van de oppermachtige Rooms-Katholieke Kerk, die veel mensen verhinderde om in de Heere Jezus te geloven.

Het beslissende moment kwam toen hij, op een tiental kilometers afstand van Erfurt, bij het dorp Stotternheim in een hevig onweer terechtkwam. Toen de bliksem vlak bij hem insloeg, kwam de radeloze angst in volle hevigheid naar boven. Maarten viel op de grond en riep in doodsangst: "Heilige Anna, ik zal monnik worden."

Hij wilde zijn hele leven in dienst van God stellen om het oordeel te ontlopen. Ondanks kritiek van zijn vader voegde hij de daad bij het woord en nam hij zijn intrek in het augustijnenklooster in Erfurt.

Bij de plaatselijke steenhouwerij is men bezig met een herdenkingsplaat die op 2 juli bij de gedenksteen geplaatst zal worden. Dan wordt er onder een van de lindebomen een informatiebord voor toeristen onthuld over wat zich hier heeft afgespeeld.

Wandeling naar Erfurt

De weg van Stotternheim naar Erfurt is niet moeilijk te vinden. Dat is te lopen. Het is een lange rechte weg vanaf Stotternheim in zuidelijke richting naar Erfurt. Het bloeiende gele koolzaad geurt. In de buitenwijken van Erfurt staan veel lelijke reclameborden langs de weg. In een parkje liggen papieren en een lege bierfles. Dichter bij de binnenstad knarsen tramwielen in ijzeren rails. Rijen oninteressante winkelpanden rijgen zich aaneen.

De "Alltstadt" is echter nog steeds een juweeltje met zijn prachtige hooggelegen dom, waarin Luther tot priester gewijd is, de vele kerken, de monumentale huizen, historische straatjes en kronkelende waterstroompjes. Hier heeft Luther vaak gepreekt, onder andere in de Koopmanskerk aan het Anger, waarvoor een monument van de Reformator staat, en in de Michaeliskerk, die in de tijd van de hervormer de universiteitskerk was.

Vlak bij deze kerk stonden de universiteitsgebouwen, waar Luther studeerde. De in 1392 gestichte universiteit bestond tot 1816. De huidige universiteit bestaat pas zo'n tien jaar. Luther kreeg er ook les van augustijner monniken, wat mogelijk zijn keus mede op het augustijnenklooster heeft doen vallen.

Het klooster met zijn prachtige rode dak bestaat nog, het ligt niet ver van het vroegere universiteitsgebouw. In de Tweede Wereldoorlog zijn er bommen op gevallen, maar het is daarna zo veel mogelijk in de oorspronkelijke staat teruggebracht. Het bouwwerk is al lang niet meer als klooster in gebruik. Het wordt nu voor diverse kerkelijke doeleinden gebruikt. Aan de ene zijde bevindt zich de kerk, aan de andere kant is een muur met meerdere ingangen. Aan de meest rechtse deur (ongetwijfeld een andere dan nu, hoewel de deur wel op dezelfde plek staat) heeft Maarten Luther op 17 juli 1505 aangeklopt met het verzoek toegelaten te worden.

Reconstructie

Het klooster werd voor de 22-jarige Maarten Luther een plaats van innerlijke worsteling. Tijdens een rondleiding laat men een reconstructie zien van de cel waarin Luther zich afgebeuld heeft om vrede met God te vinden. Vermoedelijk was het 1514 voordat de radicale verandering kwam en God het licht in zijn ziel deed opgaan. Toen was hij inmiddels zover dat hij zijn vertrouwen niet langer op de bemiddeling van de Rooms-Katholieke Kerk stelde, maar alleen op de Schrift, op Gods genade en op Jezus Christus. Het duurde nog een aantal jaren voordat dit inzicht gemeengoed werd en doorbraak van de Reformatie plaatsvond.

Het is dus allemaal begonnen bij Stotternheim.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen