Koraalboek Leen Schippers bevat toegankelijke muziek (II)

Leen Schippers maakte bij de meeste psalmen -de Enige Gezangen ontbreken helaas- één voorspel en één harmonisatie. Veel voorspelen hebben de vorm van een vrije fantasie. Schippers noteert als het ware de invallen die hem te binnen schieten. Een paar regels, vaak met een uitkomende stem. Soms staan er weinig noten. Vooral lofpsalmen krijgen een voorspel met grote akkoorden. Opvallend is dat de auteur ritmisch niet verder dan achtste noten gaat, het aantal zestiende noten is nihil. De ritmiek en het karakter van de voorspelen is hierdoor sober. De muziek is herkenbaar en l igt goed in het gehoor.

Voorspelen die er door hun heldere vorm en soms door hun eenvoud uitschieten, zijn bijvoorbeeld Psalm 5 met een mooie verklanking van de tekst en Psalm 80 met een prachtig terugkerend openingsmotief. Feestelijk zijn Psalm 81, Psalm 108 en het trio over Psalm 136. In Psalm 127 klinkt de melodie afwisselend in tenor en sopraan. Psalm 130 verklankt de diepten met een pedaalmotief dat letterlijk de diepte ingaat. Psalm 134 is met zijn gecoloreerde melodie een aardige éénling. Psalm 140 drukt het gevangen zitten uit met lange liggende noten.

Bij veel voorspelen heb ik echter ook vragen. Soms worden openingsmaten halverwege letterlijk herhaald. Het voorspel ontwikkelt zich niet en gaat daardoor vervelen (19, 70, 139). Vaak zet Schippers in zijn voorspelen een soort fugato op dat echter bij de derde thema-inzet plotseling een vierstemmige zetting wordt (56, 62, 66). Jammer dat goede en mooie thema's soms niet verder worden uitgewerkt (39, 69 121). Een voorspel dat voor de helft uit een koraal bestaat, schiet mijns inziens zijn doel voorbij. De soms eindeloze sequensen passen regelmatig net zo goed bij een andere psalm. Vaak worden melodienoten naar boven verdubbeld, waardoor ze voorspelbaar klinken. Een alternatief is bijregistreren.

Een groot aantal voorspelen is slechts tweestemmig, soms mooi noot tegen noot. In de tweestemmigheid met een lopende achtste beweging (10, 61A, 143,) horen we een pseudo-polyfonie. De tegenstem heeft geen enkel motief.

In Psalm 148 werkt het voorspel misleidend: door de d en de c in maat 1 horen we bijvoorbeeld Psalm 56, maat 4 borduurt hierop voort, terwijl de beginregel pas in maat 13 origineel is.

Wat me in het koraalboek opviel, zijn de al dan niet bedekte kwint- en oktaafparallellen. Hierdoor gaan veel stemmen dezelfde richting op, waardoor het evenwicht verstoord wordt. Helaas mis ik in de koralen van Psalm 91 (2e en 4e regel) en Psalm 139 (laatste regel) enkele toevallige voortekens. Verder is de bundel keurig uitgevoerd, met een heel overzichtelijk notenbeeld.

Het voorwoord geeft aan dat dezelfde koraalzetting zowel voor ritmische en iso-ritmische samenzang bruikbaar is, maar door het grote verschil in cadans is dit mijns inziens niet mogelijk. Schippers laat in zijn koraalharmonisaties niet zien dat je door akkoordkeuze het karakter van de gemeentezang kunt beïnvloeden. Alle melodieën krijgen hetzelfde karakter, al is het natuurlijk een praktisch probleem dat je voor vrijwel ieder couplet een eigen harmonisatie zou moeten hebben. De gemeente kan bij Schippers' zettingen voluit zingen omdat de akkoordkeuze niet in een andere richting stuurt.

Bij een onbekende melodie mag de gemeente niet in de war worden gebracht door allerlei bijzondere septiemakkoorden. Zo'n septiemakkoord moet op de juiste plaats in een melodie staan. Een septiemakkoord op een topnoot van de melodie, waarbij de melodienoot oplost naar beneden, zorgt ervoor de noot lager of vals wordt geïntoneerd. Dit zien we ook bij repeterende melodienoten. De akkoordopeenvolging a kl, Bes gr, e kl (Psalm 137, 4e regel) is vreemd binnen de rest van de harmonisatie. Deze keuzes hebben mijns inziens grote gevolgen voor de praktijk van de gemeentezang: de samenzang verliest spanning door deze plaatsing van de septiemakkoorden op topnoten en repeterende melodienoten. Schippers kiest voor al deze dingen. Voor organisten die zich in zijn keuze kunnen vinden, biedt deze bundel voldoende materiaal.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen