Vaarwel, verouderde verzorgingsstaat

De aanloop naar het begrotingsdebat, dat vanmiddag begon, was een tikje vals. Vanmorgen moest De Geus zich eerst nog verdedigen voor ingrijpende koopkrachtverliezen ten gevolge van alle bezuinigingen. Binnen het kabinet is hij samen met zijn collega Hoogervorst (Volksgezondheid) kampioen op dat terrein. De zorg levert in 2004 2,3 miljard in, de sociale zekerheid 2,16 miljard.

Toch is het niet in de eerste plaats de economische recessie die De Geus beweegt stevig het mes te zetten in de sociale zekerheid. Natuurlijk, er moet fors worden ingegrepen om de bezuinigingsdoelstelling te halen en te voldoen aan de eis van solide overheidsfinanciën die het kabinet zichzelf heeft opgelegd. Maar ook als de omstandigheden beter waren, had De Geus het stelsel op de schop genomen.

Het is De Geus' stellige overtuiging dat de verzorgingsstaat, ooit van de grond getild door vadertje Drees, in ongewijzigde vorm niet kan voortbestaan. De tijden zijn veranderd en vergrijzing (veel meer ouderen) en ontgroening (minder kinderen) staan voor de deur. Het is daarom maar beter goed te anticiperen en het systeem zodanig aan te passen dat het de tand des tijds kan doorstaan.

Duidelijk is dat hij dan moet beginnen bij de WAO. De arbeidsongeschiktheidswet geeft al problemen sinds haar ontstaan in 1967. De wet trekt veel meer mensen dan was verwacht, die vervolgens op de arbeidsmarkt nauwelijks kansen meer blijken te hebben. Al in het begin van de jaren tachtig stelde premier Lubbers vast dat Nederland "ziek" was, zeker in vergelijking tot andere Europese landen.

Noch Lubbers, noch zijn opvolger Kok kwam echter met een overtuigende oplossing. De Geus ziet zich daarom gesteld voor de taak om voor 2006 een geheel nieuwe wet te ontwerpen. Die moet alleen gelden voor volledig arbeidsongeschikten. Voor alle gedeeltelijk arbeidsongeschikten moet een oplossing worden gezocht, voornamelijk in het bemiddelen voor een passende baan.

Behalve de WAO is ook de Algemene bijstandswet volgens het kabinet dringend aan vervanging toe. Het gevoel van urgentie is zelfs zo groot dat staatssecretaris Rutte, formeel verantwoordelijk voor de bijstand, inmiddels al een nieuwe wet door het parlement loodste. Vanaf 1 januari krijgen gemeenten veel meer eigen verantwoordelijkheid in het onderhouden en begeleiden van bijstandsgerechtigden.

Daarbij wordt het terugleiden van mensen naar de arbeidsmarkt het hoogste doel. Hoe langer iemand immers inactief is, hoe groter het gevaar dat hij in een maatschappelijk isolement terechtkomt. Die overtuiging geeft De Geus ook reden de Werkloosheidswet te versoberen. Wie voor een WW-uitkering in aanmerking wil komen, moet langer hebben gewerkt. De bestaande vervolguitkering verdwijnt, zodat WW'ers eerder in de bijstand terechtkomen.

In een tijd van vergrijzing kunnen ook de VUT en (pre)pensioenregelingen niet ongemoeid blijven. De Geus heeft al vaak betoogd dat het kabinet af wil van de fiscale faciliëring van het eerder stoppen met werken. Die oude, enigszins luxueuze stimulansen om vroeg te stoppen staan in schril contrast tot de maatschappelijke noodzaak dat ouderen juist langer doorgaan met werken.

Op Prinsjesdag lanceerde De Geus zelfs het radicale voorstel om van werknemers die vervroegd uittreden in één grote klap al het belastinggeld te eisen waarop de staat nog recht heeft totdat zij 65 jaar worden. Die maatregel gaat echter vooralsnog niet door, nu het kabinet met werkgevers en werknemers een sociaal akkoord heeft weten te bereiken.

Het is precies dat sociaal akkoord dat De Geus' verdediging vandaag en morgen een stuk gemakkelijker maakt. De scherpste kantjes zijn eraf en de altijd lastige vakbonden zijn akkoord. Zelfs de ontkoppeling van uitkeringen aan de lonen in de collectieve sector, waarmee De Geus met risico van gezichtsverlies kortstondig heeft gedreigd, lijkt met de afgesproken loonmatiging volledig van de baan.

Van de coalitiefracties valt al helemaal weinig tegenstand te verwachten. De Geus bevindt zich met zijn voorstellen geheel in lijn met het regeerakkoord dat CDA, VVD en D66 hebben ondertekend. Zijn beleid lijkt ook goed aan te sluiten op ten minste twee elementen uit de drieslag van het kabinetsmotto "Meedoen, meer werk, minder regels".

Maar eigenlijk wordt het door De Geus gevoerde beleid nog veel beter verwoord door de stelling die VVD-fractieleider Van Aartsen lanceerde tijdens de algemene politieke beschouwingen na Prinsjesdag. Van Aartsen beklemtoonde toen de noodzaak om de verzorgingsstaat in te ruilen voor iets nieuwers en iets beters. Hij noemde dat nieuwe en dat betere de "participatiestaat."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen