Bidden met een zieke buurman

In een ruime flat aan de rand van Rijswijk heeft Koole vanaf de elfde verdieping een riant uitzicht. Vanuit de woonkamer ziet hij auto's voorbijrazen over de A4. In de verte liggen Hoek van Holland en Kijkduin. Aan de andere kant van de woontoren begint het bos dat Rijswijk met Delft verbindt. In de woonkamer springt een goed gevulde boekenkast in het oog. Verder valt een schilderij van kunstenares Veronica Molenkamp op, dat een onderzees landschap verbeeldt.

Op tafel ligt de tekst van de toespraak die Koole begin deze maand hield bij zijn afscheid als voorzitter van de landelijke ambtsdragersconferenties. Handgeschreven, met bijna kalligrafische schoonheid. De teloorgang van het handschrift in onze cultuur beschouwt Koole als een groot verlies. E-mail houdt de eindredacteur van het Kerkblad voor het Westen bewust buiten de deur. Verhalen over gemailde artikelen die niet aangekomen bleken te zijn, bevestigen hem in zijn afkeer van deze moderne techniek.

In kerkelijke verslagen duikt de naam Koole veelvuldig op als ouderling, synodelid en kerkbodescribent. Al deze taken wist hij jarenlang te combineren met een drukke maatschappelijke functie. Dat de Zeeuwse boerenzoon zijn loopbaan ooit zou eindigen als procuratiehouder bij de ING Groep lag aanvankelijk niet voor de hand. Hij groeide in Middelburg op als oudste in een gezin met vier kinderen. "Mijn vader had me voorbestemd om boer te worden en zijn bedrijf over te nemen, maar mijn leven is anders geleid."

De crisisjaren noodzaakten Dies na de lagere school op de boerderij/tuinderij van zijn vader aan de slag te gaan. Na enig aandringen mocht hij uiteindelijk toch naar de landbouwschool. "Dat deed ik, maar het was niet mijn einddoel. Later volgde ik de middelbare handelsschool." De inundatie van Walcheren in 1944 maakte een eind aan de gedachte dat Dies ooit het bedrijf van zijn vader zou overnemen. "Onze boerderij werd voor een deel weggespoeld, nadat er een granaat van de Engelse artillerie ingeslagen was. Mijn vader heeft het bedrijf daarna niet voortgezet, maar ging de handel in. Dat gaf mij groen licht om me te ontwikkelen in de richting die ik graag wilde."

Tot 1936 behoorde het gezin tot de gereformeerde kerk van Middelburg. "Mijn vader kwam uit de Hervormde Kerk, waar hij niet tot de meest behoudende vleugel behoorde. Moeder groeide op als dochter van een ouderling van de gereformeerde gemeente in Aagtekerke, waar ds. R. Kok indertijd predikant was. Toen ze verkering kregen, constateerde haar vader dat de liefde te groot was om daar een breekijzer in te zetten. Hij concludeerde dat er, vanwege het verschil in geestelijke achtergrond, geen betere oplossing denkbaar was dan een overgang naar de gereformeerde kerk, die toen nog voluit gereformeerd was. Dat betekent dat ik in die kerk geboren en gedoopt bent."

Toen in 1936 in Middelburg een christelijke gereformeerde kerk werd geïnstitueerd, besloot het echtpaar Koole zich daarbij aan te sluiten. Als jonge jongen ervoer Dies die overstap als een teleurstelling. "Ik bewaar goede herinneringen aan mijn gereformeerde jeugd. Eén herinnering is onuitwisbaar. Dat was toen ik op een avond -vader en moeder waren door griep geveld- alleen in het donker naar de Hofpleinkerk in Middelburg ging. Daar preekte ds. Van der Sluys van Zonnemaire over het woord van Jezus: "Waakt dan, want gij weet de dag niet, noch het uur, waarin de Zoon des mensen komen zal", in combinatie met de tekst uit Openbaring: "Zie, Hij komt met de wolken en elk oog zal Hem zien." Die preek maakte een geweldige indruk op mij. Toen ik na de dienst buiten kwam, keek ik omhoog en zag allemaal sterren. Ik dacht bij mezelf: In elk geval komt Hij vanavond nog niet. Die preek heb ik heel lang met me meegedragen en af en toe is hij nog in mijn herinnering."

Uiteindelijk vond Dies toch zijn plek in de christelijke gereformeerde kerk, waar zijn vader ouderling werd. "Ondanks hun verschillende achtergronden hebben vader en moeder elkaar geestelijk gevonden. Daarbij speelde mee dat mijn grootvader van moeders zijde, die later ook christelijk gereformeerd is geworden, mijn vader heel richtingwijzend het Woord heeft bijgebracht, hem in de Bijbel thuis heeft doen raken en veel heeft verteld over het kerkelijk leven, de kerkregering en wat dies meer zij. Vader en grootvader hebben later nog enige tijd samen als ouderling de gemeente gediend."

Dies kreeg enkele jaren catechisatie van ds. W. Meijnhout uit Vlissingen en deed samen met zijn Zeeuwse verloofde, Lenie Janse, belijdenis bij prof. G. Wisse, die de gemeente van 1941 tot 1945 diende. "Wisse was een predikheer, geen pastor, maar ik denk met veel dank en waardering terug aan het onderwijs dat hij gaf. Zijn preken kon je zeer wel beluisteren. Hij was een echte kanselredenaar. Als hij over de hemel en over de hel preekte en hij beschreef hoe heerlijk het ene en hoe ernstig het andere was, dan had je bij wijze van spreken het gevoel dat hij op beide plaatsen had vertoefd. Een zekere fantasie was aan zijn preken soms niet vreemd."

Rond 1950 verhuisde Koole vanwege een baan die hij kreeg bij de voorloper van de ING Groep naar Amsterdam. Al snel werd hij daar diaken en later ouderling in de christelijke gereformeerde kerk. "Amsterdammers zijn Amsterdammers. Daar moest ik als Zeeuw mee leren omgaan, maar het is me nooit tegengevallen. De gemeenteleden hadden heel verschillende achtergronden, van zeer behoudend tot progressief. Ik heb met alle lek en gebrek geprobeerd aansluiting te zoeken bij de persoonlijke achtergrond van de mensen en hun vanuit Schrift en belijdenis richting willen wijzen. Ik heb daar ook ervaren dat de Heere dat wilde gebruiken en dat Hij soms wegen opende waarvan ik dacht dat ze er niet waren."

In Amsterdam hielden vragen over de roeping tot het ambt van predikant Koole bezig, wat hem ertoe bracht lessen Grieks en Latijn te gaan volgen. "Ik heb in die tijd intensieve gesprekken gevoerd met mijn pastor in Amsterdam, ds. Johan Prins. Die zei: "Ga in ieder geval na of de roeping die je meent te voelen echt is, want predikant zijn is niet niks." Hij hield me de zwaarte van het ambt voor. Ik heb daar goed over nagedacht en ben er biddend mee bezig geweest. Mijn toekomstige vrouw zag me niet graag predikant worden. Zij wees erop dat ik met de gaven en inzichten die de Heere me gaf ook in het ambt als diaken of ouderling in de kerk dienstbaar kon zijn." Uiteindelijk besloot Koole af te zien van een studie om predikant te kunnen worden.

In deze krant voerde hij ooit een pleidooi voor "een voorlevend getuigenis in woord en daad van elke christen in zijn of haar dagelijkse leefomgeving." Daaraan probeerde hij in zijn werk bij ING, waar hij betrokken raakte bij de internationale handel, ook persoonlijk invulling te geven. "In mijn maatschappelijk bezig zijn heb ik me het Evangelie nooit geschaamd. Daarbij heb ik nooit weerstand ondervonden. Ik kwam wel eens voor een botsing van plichten te staan. Er waren soms exporteurs die wilden dat van een partij goederen iets zou worden opgegeven dat lager was dan de werkelijke waarde. Op die manier wilden ze de invoerrechten drukken. Daarin ging ik niet mee. Zulke dingen kwamen niet vaak voor, maar het gebeurde wel."

In de jaren zeventig werd Koole gevraagd formulieren te ondertekenen in verband met de uitvoer van goederen naar Arabische landen. "Die verklaring hield in dat ons bedrijf geen zakelijke relaties onderhield met Israël. Ik weigerde tegenover betrokkenen te verklaren dat wij niet besmet waren met enige invloed vanuit Israël, want daar ging het om. Ik meende dat dat van mij niet verlangd kon worden, omdat wij ons in het christelijk geloof gerelateerd weten aan Israël. God heeft Zijn heil bedding laten kiezen in de geschiedenis van dit volk. Dat heb ik tegen mijn raad van bestuur gezegd. Die accepteerde dat."

Ook in persoonlijke gesprekken op het werk en in zijn woonomgeving sprak Koole als daar aanleiding voor was vanuit zijn levensovertuiging. "We hadden een buurman die vrijwel elke zondagochtend -overigens vriendschappelijk- achter de gordijnen stond te lachen als ik mijn vrouw en zes kinderen in onze Renault 16 inlaadde om naar de kerk te gaan. Hij was volstrekt atheïstisch. Op een gegeven moment kwam hij ernstig ziek in het ziekenhuis te liggen. Toen ik bij hem kwam, vroeg hij of ik voor hem wilde bidden. Ik mocht het niet tegen zijn vrouw zeggen, want die zou hem volslagen belachelijk maken als ze het hoorde. Ik heb met die man gesproken over een barmhartig God Die in staat is iemand voor de poorten van het verderf weg te slepen, en heb toen met hem gebeden."

Verschillende keren bezocht Koole ook onkerkelijke collega's die ernstig ziek waren. "Ik heb bij drie mensen van mijn afdeling aan het sterfbed gezeten en vanuit het Evangelie met hen mogen spreken. Voor hen heb ik misschien -laat ik voorzichtig zijn- een lichtje mogen zijn. Wat het heeft uitgewerkt, weet God alleen. Dat laat ik aan Hem over."

Behalve werk en gezin vulden kerkelijke activiteiten Kooles agenda. Hij erkent dat het niet echt meer van deze tijd is om dertig jaar lang een voorzittersfunctie te vervullen zoals hij deed in het comité dat tweemaal per jaar een conferentie voor ouderlingen en diakenen voorbereidt. "Ik heb het niet zo lang willen volhouden, maar men drong er steeds op aan nog een poosje door te gaan. Ik heb het met liefde gedaan. Het was ook niet zo gemakkelijk een opvolger te vinden."

Dat hij jarenlang een veelheid aan taken kon combineren, dankt hij naar eigen zeggen voor een belangrijk deel aan zijn eerste vrouw, die in 1987 op 62-jarige leeftijd overleed. "Ik ben ontzettend dankbaar voor de grote toewijding waarmee ze mij voor mijn drukke werk heeft willen afstaan. Op momenten dat ik er niet kon zijn, heeft zij de opvoeding van onze zes kinderen waargenomen op een wijze waarvoor ik nog altijd veel bewondering heb. Ik heb geprobeerd mijn verantwoordelijkheden voor kerk, maatschappij en gezin in balans te houden. Dat laat onverlet dat er momenten waren dat ik niet thuis kon zijn terwijl dat misschien wel gewenst was."

Twaalf jaar nadat hij weduwnaar was geworden, trouwde Koole met een vroegere vriendin van zijn eerste vrouw. "Indertijd brachten ze samen de kinderen naar school. Lange tijd had ik Lya niet gezien, maar enige tijd geleden ontmoetten we elkaar weer. Zij was inmiddels vele jaren weduwe, nadat haar man op 44-jarige leeftijd door een hartstilstand was overleden." De hernieuwde kennismaking met de vroegere lerares Franse taal en letterkunde leidde uiteindelijk tot een huwelijk.

"Lya komt uit de katholieke traditie, maar had al wel een sterke oriëntatie op het protestantisme. Uiteraard hebben we daar uitvoerig over gesproken." Het huwelijk werd in de christelijke gereformeerde kerk van Den Haag-Zuid bevestigd. "We hebben niet nagelaten de priester van Lya's parochie daarvan kennis te geven. Hij zei: "Prachtig, schitterend, moet je doen." Hij had zelfs graag bij de huwelijksbevestiging aanwezig willen zijn, maar was door ziekte verhinderd. Inmiddels is Lya gastlid in onze gemeente. Ze is helemaal ingevoerd, doet mee aan studiekringen en gemeenteavonden en verkreeg het recht tot viering van het Heilig Avondmaal, dat voor haar een symbolische betekenis heeft."

Vanwege zijn leeftijd heeft Koole de afgelopen jaren een deel van de vele taken die hij nog had, afgestoten. "Ik wil graag meer tijd besteden aan lezen en aan het genieten van de natuur. Mijn vrouw is graag buiten en houdt van vakantie. Daar proberen we samen invulling aan te geven. Ik ben voor zakelijke doeleinden een keer in Lissabon geweest. Dat vind ik een van de mooiste steden van Europa, die ik nog eens met mijn vrouw hoop te bezoeken. Ook gaan we graag naar concerten in de Anton Philipszaal in Den Haag of het Concertgebouw in Amsterdam. Verder besteden we veel tijd aan onze kleinkinderen. Ik heb soms de indruk dat ik bij hen compenseer waaraan ik bij m'n eigen kinderen wel eens te weinig ben toegekomen."

Wilt u tot slot een keus maken uit de volgende tweetallen?

De Saambinder of de Waarheidsvriend.

"Ik heb op geen van beide een abonnement, maar zou de Waarheidsvriend nemen vanwege de breedheid van onderwerpen die erin behandeld wordt."

Gereviseerde Statenvertaling of Nieuwe Bijbelvertaling.

"Ik ben vooralsnog geneigd voor de gereviseerde Statenvertaling te kiezen. Van die laatste heb ik nog te weinig gezien om daarover iets grondigs te kunnen zeggen."

Geert Mak of Agnes Amelink.

"Hun boeken zijn niet te vergelijken, maar als schrijver heeft Geert Mak meer allure dan Agnes Amelink, hoe interessant haar boek "De gereformeerden" ook is."

Tineke Huizinga of Kees van der Staaij.

"Wat betreft de politieke structuur voel ik me als CDA'er wat meer verwant aan Tineke Huizinga, maar dat doet geen afbreuk aan mijn waardering voor Van der Staaij. Hij is een begaafde parlementariër met een heldere boodschap. Ik denk dat de SGP blij mag zijn dat hij in Den Haag zit."

Kardinaal Simonis of Antoine Bodar.

"Geen van beide. Niet dat ik hen geen betekenis zou toekennen of hen niet zou respecteren, maar ik ben huiverig voor sterren van de eerste grootte in de kerk, waar mensen achteraan hollen alsof zij de grootste wijsheid hebben. Krachtfiguren in de kerk zijn gevaarlijk. Jezus zegt: "Wie onder u de meeste wil zijn, die zij uw dienaar.""

Levensloop Dingenis Koole

Binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken is ouderling D. Koole (1926) uit Rijswijk een begrip. Zijn naam is niet alleen verbonden aan de kerk van Den Haag-Zuid, waar hij sinds 35 jaar ambtsdrager is, nadat hij bijna 10 jaar de kerkenraad van Amsterdam had gediend. Ook was hij gedurende drie decennia voorzitter van het landelijk comité dat tweemaal per jaar in Amersfoort een conferentie voor ouderlingen en diakenen belegt. Die functie legde hij deze maand neer.

Als ouderling was Koole afgevaardigde naar tien generale synodes. In de loop der jaren publiceerde hij tal van artikelen. Als eerste niet-theoloog trad hij in 1974 toe tot de redactie van het kerkelijk weekblad De Wekker, waarvan hij bijna 25 jaar deel uitmaakte. Momenteel is hij nog eindredacteur van het christelijke gereformeerde Kerkblad voor het Westen.

In het maatschappelijke leven bekleedde Koole gedurende 38 jaar een functie bij wat tegenwoordig de ING Groep heet. Nadat hij in april 1988 met de VUT ging, bleef hij actief in het publiceren van artikelen in vakbladen. Tot en met vorig jaar verzorgde hij nog regelmatig lezingen voor Kamers van Koophandel. Verder was Koole 25 jaar docent bij de Federatie van Nederlandse Exporteurs (Fenedex). In 2002 zette hij ook een punt achter het geven van gastcolleges aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam aan studenten die zich in vervoer en logistiek specialiseerden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen