"'t Is nu officieel, Schotland is heidens"

De synodevoorzitter van de grote Schotse kerk kwam in ieder geval niet veel verder dan op te merken dat de predikanten van zijn kerk zich na de schokkende enquête geen minderwaardigheidscomplex moeten laten aanpraten. Het rapport werd openbaar kort voordat de Schotse nationale kerk haar algemene synode had. Maar de persvoorlichter van de "Kirk" laat weten dat er op de synode geen aandacht was voor het schokkende rapport. Met Engelse nuchterheid merkt hij op dat het om een rapport gaat van twee onderzoekers van de universiteit van Aberdeen. Professor Steve Bruce en Tony Glendining, sociologen, verrichtten het onderzoek op verzoek van de synode. De resultaten verschenen in het kerkelijk blad "Life and Work". "Maar omdat het rapport nog niet via de kerkelijke weg was binnengekomen, kon het nog niet op de synode worden behandeld."

Wel zei dr. Finlay A. J. Macdonald, de juist vorige week gekozen moderator van de Kirk, in een preek in de St.-Giles-kathedraal in Edinburgh dat de kerk niet bij de pakken moet neerzitten. "Men moet niet praten over een halfleeg ei, maar over een ei dat nog steeds halfvol is."

"Hoe is het mogelijk", reageert hierop zowel ds. Neil M. Ross als ds. Maurice Roberts, beiden predikant in Schotland.

Totale onverschilligheid

Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat de Church of Scotland nauwelijks nog een plaats inneemt in het volksleven. Het aantal Schotten dat zegt tot geen enkele religie te behoren, is net zo hoog als het aantal dat verklaart lid van de kerk te zijn. De helft van degenen die beweren trouw aan de kerk te zijn, bezoekt overigens minder dan één keer per jaar een dienst; slechts eenderde deel doet dit één of meer keren per maand.

Het rapport laat de "totale onverschilligheid" zien die er in Schotland heerst als het om "georganiseerde godsdienst" gaat. De meeste inwoners willen zich daardoor niet laten beïnvloeden. Toch is er ook weer geen bewijs dat de Schotten vijandig staan ten opzichte van religie. Bijna de helft van de onderzochte personen sprak zich zelfs positief uit over het gebed in openbare scholen. Godsdienst mag best, als het maar niet te veel verplichtingen met zich meebrengt. Dat lijkt de teneur. Over de inmenging van kerkelijke leiders in politieke kwesties oordelen zij evenmin negatief. "Het lijkt erop dat Schotten er wel tevreden mee zijn dat de kerk de regering kapittelt over belangrijke zaken. Als de kerk hun maar niet vertelt hoe zij zich moeten gedragen", aldus het rapport. En over seksueel gedrag of abortus kan de kerk zich maar beter helemaal niet uitlaten, concluderen de onderzoekers.

Na de Tweede Wereldoorlog kon de Kirk nog eenderde deel van de Schotse bevolking tot haar leden rekenen. In de daaropvolgende jaren daalde het kerkbezoek echter gestaag. In 1972 zag 43 procent nooit meer een kerk vanbinnen. Op dit moment ligt dit percentage op ruim 60.

Het ei

Moderator dr. Finlay A. J. Macdonald verwees in het slotwoord van synode, die vrijdag werd afgesloten, indirect naar de resultaten van het onderzoek. Hij zei: "In de kerken kunnen we met zelfbespiegelingen zover komen dat we bij de pakken neer gaan zitten, dat we onszelf tekort gaan doen. We kunnen dan de indruk wekken dat we opeens iets heel anders moeten gaan doen omdat de huidige situatie zo verschrikkelijk is. We kunnen dan zelfs zover komen dat we op het punt staan te denken dat we niet lang meer te leven hebben. Ik ontken nu even niet dat er problemen zijn en dat er uitdagingen liggen. Ook ontken ik niet dat we ons over de zaak moeten buigen, maar we moeten ook naar het positieve kijken."

Tot zover deze troostrijke woorden van de nieuwe synodevoorzitter. In de preek in de St.-Giles-kathedraal aan de Highstreet in Edinburgh -ook wel de High Kirk genoemd- sprak de moderator de hoop uit dat de kerk "ook na deze cijfers niet te zeer naar binnen gericht zal worden, niet te zeer bezet zal zijn met structuren en organisatie, zich niet gaat wentelen in zelfbeklag over de overlevingskansen van de kerk of zelfs maar over de doelmatigheid van het getuigenis."

De predikant gaf er daarna een geestelijke toepassing aan: "In een jaarlijkse zakelijke ontmoeting kun je zulke kwesties -hij doelde op de uitslag van de shockerende enquête, SCB- best aan de orde stellen, maar dat vraagt dan wel veel energie die we beter kunnen gebruiken om eenvoudigweg God te dienen." Vervolgens voegde hij er laconiek aan toe dat overschatting in dit geval moet worden vermeden en dat beseft dient te worden dat sommige dingen "best wat beter" kunnen.

En passant merkte dr. Macdonald op dat het "noch eerlijk noch nuttig is om predikanten aan te spreken en al degenen die hun leven in dienst van de kerk besteden schuld aan te praten voor de huidige enorme achteruitgang in kerkbezoek. Er zijn veel factoren die een rol spelen", verzachtte hij. "Maar het laatste wat we moeten doen is elkaar aanpraten, of laten aanpraten, dat alles van die aard is dat we met elkaar een minderwaardigheidscomplex krijgen."

Daarop sprak hij de wens uit dat de nationale kerk van Schotland zich voor Christus zou inzetten en van daaruit de wereld zou dienen. "We moeten het Evangelie uitdragen door onze naasten lief te hebben, mededogen te hebben met anderen, op te staan tegen tirannen en het voor verdrukten op te nemen, de vreemdeling onderdak te bieden en sektarisme en racisme te bestrijden. Ook dienen we present te zijn in de grote morele debatten. Dat zijn de werkelijke kwesties waarmee de kerk zich moet bezighouden", aldus de nieuwe moderator van de Schotse kerk in de High Kirk, waar John Knox ooit preekte. Vanuit deze kerk had onder leiding van Knox de Reformatie in Schotland plaats.

Ds. Maurice Roberts, predikant van de Free Church of Scotland (Continuing) te Inverness, zegt totaal niet verrast te zijn door het onderzoek van beide sociologen. De predikant zegt dat hij na zijn bekering in 1957 met heel andere ogen naar de secularisatie in Groot-Brittannië is gaan kijken. "Schotland was altijd religieuzer dan Engeland, maar ik betwijfel of dat nu nog het geval is."

In het onderzoek is een rubriek opgenomen waarbij een onderzoek in Groot-Brittannië uit 1957 is vergeleken met het recente onderzoek in Schotland. Geloofde in 1951 41 procent van alle Britten nog in een persoonlijk God, in 2001 doet van de Schotten nog maar 25 procent dat.

De predikant van Inverness kijkt terug op de jaren zestig als een tijd waarin het verval zich razendsnel voltrok. "Vanaf die tijd stroomde een nieuwe moraal door het land op de toppen van de golf van toen eigentijdse popgroepen. Het ging om de zogeheten alternatieve levensstijl die mateloos populair werd. Iedereen riep toen om het hardst dat het om weliswaar andere maar in wezen gelijke waarden ging als bij de oude levenspatronen die een christelijke achtergrond hadden."

Radicaal

Ds. Roberts vindt daarentegen dat de levensstijl die in de jaren zestig is ingezet, heeft geleid tot de constante achteruitgang in kerkbezoek en betrokkenheid bij het geestelijk leven. "De wijdverspreide drugscultuur en de massale verslaafdheid aan het kijken naar televisie hebben dit heel erg versterkt."

De predikant ziet mede als oorzaak van de verloedering dat er in de kerk een totaal verkeerd beeld van de mens leeft. Maar voor een opwekking in het eens zo christelijke Schotland moet er volgens hem op vier terreinen een radicale verandering plaatshebben.

"In de eerste plaats moeten de theologische opleidingen aan studenten weer duidelijk maken dat Gods Woord onfeilbaar is en door Hem geïnspireerd. De sleutel tot herstel is dat we weer een nieuwe generatie predikanten krijgen die bezield is, zoals eens de covenanters en zoals predikanten in de tijd van de Erskines en McCheyne."

Als tweede kernpunt ziet ds. Roberts dat de Westminster Geloofsbelijdenis weer serieus genomen moet worden als een getrouwe samenvatting van de leer der Schriften. "De geloofsbelijdenissen en de daaruit sprekende theologie moeten weer met ernst bestudeerd worden. En dat niet alleen als een gepasseerd tijdsdocument zonder zeggingskracht voor de moderne mens. Met name het leerstuk van de noodzaak van de wedergeboorte moet met grote kracht vanaf de preekstoelen verkondigd worden." Met weemoed zegt hij dat nominaal christendom aan de orde van de dag is.

Als derde punt noemt ds. Roberts de absolute eis van terugkeer tot een godzalig leven en een praktisch christendom zoals vroeger het geval was in Schotland.

Als vierde, maar niet als minst belangrijke punt "dient er op deze natie een uitstorting van de Heilige Geest plaats te hebben zoals onder ons niet onbekend is geweest. Zonder dit werk van Gods Geest zal men nooit de ernst van de zonden zien en zal men ook nooit de ernst van de geestelijke zaken beseffen. Daarom is ook het gebed nodig van christenen buiten Schotland, ook van vele van onze geliefde broeders en zusters in Nederland, voor ons arme Schotland, dat zich in zo diepe nood bevindt. Menselijkerwijs gesproken kan het nauwelijks slechter worden."

Benauwend links

Ds. Neil M. Ross, predikant van de Free Presbyterian Church of Scotland te Dingwall, schrijft regelmatig in de "Free Presbyterian Magazine". Hij stelt onomwonden dat het feit dat slechts 12 procent van de Schotten min of meer regelmatig naar de kerk gaat, mede aan de Church of Scotland, de Kirk, is te wijten. "Al te lang, en tot diepe droefheid van Gods volk, heeft de overgrote meerderheid van de predikanten van deze kerk het Evangelie van Gods vrije genade verwisseld voor een sociaal evangelie."

Ds. Ross duidt mede op de website van de Kirk, waarop ruim honderd persberichten te lezen zijn. Ze gaan over schuldenlasten van arme landen, over daklozen, het Midden-Oosten, jeugdzaken en ethische kwesties zoals klonen. Nergens wordt gerept over terugkeer naar de gereformeerde leer.

De predikant van Dingwall constateert dat kritiek uit de eigen gelederen van de Church of Scotland al te gemakkelijk wordt afgedaan. "Maar heel wat leden hebben gemeld dat hun kerk de laatste decennia een benauwend links, sociaal gezicht heeft gekregen en daarbij haar geestelijke opdracht heeft verzaakt. Helaas is het zonneklaar dat wat de kerkgangers horen vanaf de meeste preekstoelen van onze nationale kerk niet het Evangelie is dat eens alom gehoord werd in Schotland, maar slechts een verwaterde versie, die, zoals Paulus zei, een ander evangelie is." Maar ook de oecumenische relaties en de invloed van de toenadering tot Rome ziet de predikant als oorzaak.

Ds. Ross ziet in de Church of Scotland talrijke "zogenaamde" oplossingen voor het gesignaleerde probleem. "Er is wel gezegd dat er meer predikanten moeten komen. Anderen zeggen dat er meer jongeren getrokken moeten worden door de diensten te vernieuwen. Weer anderen willen in het apparaat van vrijgestelden snoeien."

Zuiverheid

De predikant verzucht dat "het zo teleurstellend is dat bij al die officieel aangedragen oplossingen er werkelijk ook niet één bij is waarbij opgeroepen wordt tot het weer invoeren van de prediking van het Woord in al zijn volheid en zuiverheid. De nood van dit moment is dat onze nationale kerk Paulus zou moeten volgen als deze zegt: "Ik heb niet achtergehouden dat ik u niet zou verkondigd hebben al den raad Gods." Want alleen de prediking van het Evangelie is de kracht Gods tot zaligheid. Natuurlijk kan het niet zonder het werk van Gods Geest. Daarom kan alleen een uitstorting van die Geest verandering brengen in Schotland, en wel in alle takken van de zichtbare kerk."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen