De enige maatstaf voor een cursus

Wat de Alpha-cursus inhoudt, is eenvoudig uit te leggen. Het gaat om een laagdrempelige introductie van het christelijk geloof tijdens een serie avonden, met daarbinnen een gezamenlijk weekend. De cursus probeert de argwaan tegen het christelijk geloof om te zetten in belangstelling. Het christelijk geloof is namelijk "spannend, waar en essentieel", aldus Gumbel in het cursusboek "Een kwestie van leven".

Tijdens de eerste Alpha-toerustingsconferentie in Nederland, in april 1997 te Houten, zei Gumbel dat de cursus zowel een appèl op het verstand als op de wil doet. Hij noemde als voorbeelden van het eerste de "logica van het kruis" en de "redelijkheid van het gebed." Een geloofsstap is gebaseerd op "aantoonbare historische feiten", aldus Gumbel.

Bewuste keuze

Het appèl vanuit Alpha heeft in zekere zin een vrijblijvend karakter. Niemand wordt tijdens de cursus iets opgedrongen, benadrukt het Alpha-team. Desondanks is het doel van de cursus een bewuste keuze. Dat bedoelt Gumbel met het appèl op de wil. De cursus draait er niet omheen dat de mens gevallen is en dat hij vergeving nodig heeft, omdat zijn zonden straf verdienen. Maar Jezus heeft de straf op de zonde gedragen en God, aldus Gumbel, "heeft ieder van ons lief en verlangt ernaar dat wij leven in een relatie met Hem."

Het woord is nu aan de cursist. Immers, benadrukt Gumbel in het cursusboek, ons hart heeft maar één deurknop en die zit aan de binnenkant. "Jezus zal nooit zelf bij ons inbreken. Hij geeft ons de vrijheid om te kiezen. Het is aan ons of wij de deur wel of niet voor Hem opendoen."

Om de cursist te helpen deze stap te zetten, heeft Gumbel in het boek een zogeheten zondaarsgebed opgenomen, dat in evangelische kring breed verspreid is. De cursist betuigt daarin spijt over de verkeerde dingen die hij deed, vraagt vergeving, dankt aansluitend dat Jezus "voor mij" aan het kruis stierf en dat God dit geschenk van vergeving aanbiedt. "Ik neem het nu aan", laat Gumbel de cursist dan bidden.

"De evangelicale christen neemt zijn christenzijn zelf in de hand", concludeert dr. B. Kaiser, redacteur van het Duitse blad "Bekennende Kirche". "Hij beslist voor Jezus; zijn christenzijn verbindt hij vooral aan zijn geloofsbelissing."

"Door het zondaarsgebed te bidden", schrijft de Engelse baptistenpredikant Chr. Hand in zijn boek over de Alpha-cursus, "wordt ervan uitgegaan dat we nu een zekere mate van 'geloof' hebben verkregen." Maar in het vervolg van de cursus is er "niets om te toetsen of de cursist het ware berouw en het zaligmakende geloof heeft ondervonden." Bovendien, vraagt hij zich af, hebben de apostelen de mensen ooit een dergelijk modelgebed gegeven?

Geen toevallig gemis

In het blad "Kontekstueel" vroeg de christelijke gereformeerde predikant drs. W. P. de Groot zich bij Gumbels beeld van de deur die de mens moet opendoen, af waarom op dit punt "niets te merken is van de sterke nadruk op het werk van de Heilige Geest" in het vervolgtraject over het vervuld worden met de Heilige Geest. Volgens de docent evangelistiek aan de Theologische Universiteit te Apeldoorn is dit manco geen "toevallig gemis van iets dat later nog wel kan worden ingehaald."

Dr. Kaiser wijst op zijn beurt op het "belangrijke onderscheid" tussen het reformatorische en het evangelicale mensbeeld. "Voor de reformatoren staat het vast dat de mens geen mogelijkheid heeft zich tot God te wenden en tot geloof te komen." Evangelicalen spreken weliswaar van de zonde, maar zien de mens niet als verloren, stelt Kaiser. "Daarom begrijpt hij niet dat hij zozeer in de zonde ligt dat hij zichzelf met zijn religieuze werken niet redden kan."

Vooronderstelling van het "appèl op de wil" blijkt overigens de leer van de algemene verzoening te zijn, waarover de cursus tamelijk stellig is. Gumbel stelt klip en klaar dat de Heere Jezus "voor ieder mens in de gehele wereld" stierf. Hij lijkt daarom niet uit de voeten te kunnen met Jezus' eigen woorden "Ik stel Mijn leven voor de schapen" en "Ik bid niet voor de wereld", en de betekenis daarvan voor de uitleg van een tekst als 1 Johannes 2:2, waar Johannes schrijft dat Christus een verzoening is voor de zonden van de gehele wereld.

Geestesgaven

Belangrijk kenmerk van Alpha is de grote nadruk op de Heilige Geest en Zijn gaven. Ook binnen de reformatorische theologie krijgt het werk van de Geest een grote plaats. Binnen Alpha liggen de accenten echter anders. De hoofdstukken over de Geest blijken vooral gericht te zijn op de "vervulling met de Heilige Geest", waarin bijzondere Geestesgaven als tongentaal, gebedsgenezing en profetie een belangrijke plaats krijgen. Het spreken over de Geest, vindt drs. De Groot, lijkt ook "in hoge mate verzelfstandigd ten opzichte van Christus."

Tijdens toerustingsconferenties benadrukt het team achter Alpha dit accent op de bijzondere Geestesgaven. Gumbel spreekt in dit verband over "krachtevangelisatie", een term die ontleend is aan John Wimber, de Amerikaanse evangelist die de vader is van de Toronto-beweging. Deze variant binnen de klassieke pinkstertheologie ging gepaard met extreme manifestaties, variërend van het "vallen in de Geest" tot het "brullen" en "blaffen in de Geest".

Het was Nickey Gumbel die zich door Wimber liet inspireren, die de Toronto-zegen in Holy Trinity Brompton invoerde, die zelf een verband legde tussen de Toronto-zegen en de Alpha-cursus en die in de cursus zelfs een boek van Wimber aanbeveelt, zo signaleert Patrick Tschui in een Duitstalige brochure over de Alpha-cursus. De meeste uitwassen van de Toronto-zegen haalden het cursusmateriaal niet, maar toch spreekt Tschui de vrees uit dat door Alpha de Toronto-zegen "onder de dekmantel van evangelisatie" alsnog ingang zal vinden in kerken die deze charismatische trend buiten de deur hielden.

Weekend

De bijzondere Geestesgaven krijgen binnen Alpha vooral een plaats tijdens een gezamenlijk weekend, een element dat naderhand aan de cursus is toegevoegd. Dit weekend is in de ogen van Gumbel een "zeer belangrijk" onderdeel van de cursus, omdat het bij uitstek het moment blijkt te zijn dat cursisten "voor Jezus kiezen." Juist de bijzondere Geestesgaven lijken aan te sluiten op de behoefte aan tastbare religieuze ervaring die veel moderne mensen bezetten. Voorstanders van de cursus wijzen in dit verband op het Nieuwe Testament, waar de apostolische prediking van het Evangelie ook gepaard ging met wonderen. In het moderne Westen zouden we ons in een vergelijkbare zendingssituatie bevinden.

Tijdens het Alpha-weekend moedigt Gumbel de cursisten concreet aan om in tongen te bidden. Gumbel erkent, net als leidende pinkstertheologen uit deze tijd, dat tongentaal niet een noodzakelijk teken is dat iemand met de Geest is vervuld. Wel wil hij duidelijk hebben dat de gave van tongentaal voor alle christenen beschikbaar is. Het gaat er maar om, stelt Gumbel, "dat je samenwerkt met Zijn Geest."

In het blad "Bibel und Gemeinde" noemt Steffen Denker, vice-president van de Zwitserse Bijbelbond, het een "vreemde gedachte" dat tijdens het hoogtepunt van de Alpha-cursus niet het Evangelie nog eens duidelijk wordt uitgelegd, maar dat het helemaal gericht is op de "Geestesdoop uit de pinkstergemeenten." In de hoofdstukken over de Heilige Geest in "Een kwestie van leven" doet Gumbel volgens Denker "opeens zijn best" om de "klassieke pinksterleer" te funderen.

De vervulling met de Heilige Geest, voegt drs. De Groot eraan toe, "wordt eigenlijk uitgelegd als een soort tweede en rijkere fase van het christenzijn."

Effecten

De vraag is wat de effecten binnen reformatorische kerken zijn van Alpha. Want hoewel de cursus vooral bedoeld is voor niet-christenen blijken ook nogal wat (trouwe) gemeenteleden Alpha te volgen als een soort opfriscursus. Verder moeten de cursusleiders zich het Alpha-materiaal grondig eigen maken voordat ze de cursus kunnen geven. Zal Alpha een middel blijken te zijn waardoor reformatorische christenen zich gaan openstellen voor Geestesgaven als tongentaal en gebedsgenezing?

De bekende evangelicale leider dr. John Stott vreest van wel. De cursus kan wel eens een voertuig blijken te zijn om de charismatische beweging de kerk in te dragen, zei hij in deze krant.

IZB-directeur ds. D. Ph. C. Looijen gaf op zijn beurt in deze krant aan dat het effect van Alpha inderdaad kan zijn dat een vrijere liturgie en bijzondere Geestesgaven een plaats krijgen binnen gemeenten die hem gebruiken. Nu al blijkt dat binnen de achterban van de IZB behoefte bestaat aan meer toerusting op het gebied van de Geestesgaven. En gemeenteopbouwpredikant ds. Bram Krol stelde dat de invoering van de Alpha-cursus een "invloedrijke stap" is geweest om binnen hervormd-gereformeerde kring meer ruimte te krijgen voor de bijzondere Geestesgaven. De invloed van de evangelische beweging op de Gereformeerde Bond ziet hij toenemen. "Er is aandacht voor ziekenzalving, het spreken in tongen en het ontdekken van de Geest", aldus Krol.

Langs elkaar heen

Een lastig punt in de discussie rond Alpha is dat voorstanders en critici langs elkaar heen lijken te praten. Dat bleek toen deze krant onlangs een kritisch artikel plaatste over de cursus. Via de rubriek Opgemerkt lieten enkele lezers weten dat ze de cursus juist waardeerden, omdat hij duidelijk vruchten afwerpt. IZB-directeur ds. Looijen wees er "voor het goede evenwicht" op dat "vandaag in Nederland tientallen mensen, komend uit de wereld, belijdenis hebben gedaan omdat zij via de Alpha-cursus op het spoor zijn gekomen van Gods Woord en zij een diep verlangen hebben om te mogen opgroeien in de kennis en de genade van Christus."

Een stap verder ging Jan Bakker in HN Magazine. "We trekken ons weinig aan van de kritiek", zei hij. De reden? "We merken dat de Alpha-cursus hoe dan ook een succesformule is."

Leger des Heils-majoor Howard Davies uit Nieuw-Zeeland vindt het niet gemakkelijk om vanuit de wetenschap dat "veel oprechte gelovigen de cursus snel hebben aanvaard" vraagtekens bij Alpha te plaatsen, schreef hij in het blad The Banner of Truth. Je wordt, is zijn ervaring, dan al snel bekeken als iemand "die met argusogen kijkt naar degenen die tot bekering komen."

Enige maatstaf

Dat de Alpha-cursus zo breed ingang vindt, kan dr. W. Nestvogel, docent aan de Akademie für Reformatorische Theologie in het Duitse Marburg, goed begrijpen. "Evangelicalen in deze tijd zijn doorgaans onvoldoende geworteld in de bijbelse leer. Ze hebben geen onderscheidend vermogen om de geesten te beproeven of ze uit God zijn." "Een beetje waarheid over Jezus", is de ervaring van ds. Hand, "en mensen schijnen gelukkig te zijn dat het Evangelie op een betrouwbare manier is gebracht." John Stott zei het in deze krant "jammer" te vinden dat kerkelijke leiders de cursus zo gemakkelijk hebben goedgekeurd.

Juist de toetsing van de Alpha-cursus aan de Bijbel zorgt voor fundamentele kritiek, die verwoord is in diverse artikelen en brochures. Dr. Nestvogel, die promoveerde op de soevereiniteit van God en de verantwoordelijkheid van de mens bij dr. D. Martyn Lloyd-Jones, mist in Alpha het evenwicht dat hij bij de Engelse prediker aantrof. "Een cursus die inzet bij de mens en zijn behoeften, en niet bij God en wat Hij door de Schrift van ons vraagt, heeft een verkeerd uitgangspunt. Het Evangelie is dan niet meer de blijde boodschap van verzoening voor een zondaar die zichzelf schuldig leert kennen tegenover God. Het Evangelie is dan een boo dschap van zelfvervulling en ontplooiing van de mens."

Eigen accenten

Diverse gebruikers van Alpha benadrukken dat zij eigen accenten leggen om de cursus beter te doen landen in de eigen gemeente. In een ingezonden brief in deze krant verwierp IZB-directeur ds. Looijen de indruk dat men "slaafs" het cursusboek "Een kwestie van leven" moet volgen. "Niet is minder waar", schreef hij.

In de praktijk passen diverse gemeenten de Alpha-cursus inderdaad aan. Dat blijkt uit de afstudeerscriptie over de Alpha-cursus van Elsbeth van den Hazel, studente aan de Christelijke Hogeschool Ede. Uit de reacties vanuit veertig hervormd-gereformeerde en confessionele gemeenten kwam naar voren dat bijna de helft andere accenten legt dan die de cursus aangeeft. Vooral de hoofdstukken over de vervulling met de Heilige Geest, met een overmatige aandacht voor tongentaal, en dat over gebedsgenezing blijken aangepast te worden. Maar wel gaf de helft van de ondervraagde confessionele en gereformeerdebondsgemeenten aan dat in hun gemeente hetzelfde over de Heilige Geest gedacht wordt als Nickey Gumbel doet.

De vraag is in hoeverre aanpassing van de cursus mogelijk is. Vanuit Londen klinkt duidelijk de boodschap dat het Alpha-team de eigen producten als standaardmateriaal beschouwt, waarin niet te veel veranderd mag worden.

Dr. Nestvogel vraagt zich af of een restauratie van de cursus wel zin heeft. "Een cursus met deze inhoud kun je proberen bij te schaven in gereformeerde zin, maar de kern van het concept -beginnen bij de mens en zijn behoeften, om vandaaruit naar het Evangelie te gaan- laat dat niet toe. Alpha biedt een ander Evangelie."

Alternatieven

De discussie rond Alpha heeft er niet toe geleid dat voorstanders en critici elkaar hebben gevonden. Eenieder lijkt zijn eigen weg te gaan. Inmiddels zijn in Engeland alternatieve cursussen in ontwikkeling. Een daarvan wordt op dit moment in het Nederlands vertaald, meldde het bulletin van de George Whitefieldstichting onlangs.

Steffen Denker vindt het spijtig dat er nauwelijks reformatorische alternatieven voor Alpha voorhanden zijn. Daarom roept hij op dit punt "alle christenen op tot omkeer. We hebben de oogst aan anderen overgelaten. We reageren meer dan dat we handelen."

Impuls voor evangelisatie
"Ik ben dankbaar dat Alpha in Nederland is ingevoerd'

Buitenkerkelijken worden christen, het evangelisatiebewustzijn wakkert aan. En dat allemaal als effect van Alpha. Ds. N. J. M. Goedhart, voorzitter van de stichting Alpha-cursus Nederland, is er blij mee en verwacht binnen de gereformeerde gezindte tevens „meer vertrouwdheid met de bijzondere Geestesgaven." Moeten we de kant op van de pinksterkerken? „Nee, dat niet, maar ik denk wel dat we te weinig aandacht voor de Geestesgaven hebben gehad en dat daardoor ons getuigenis vaak zo krachteloos is."

Ds. Jan-Maarten Goedhart, predikant van de Samen-op-Weggemeente van Kudelstaart, liep stage bij de Holy Trinity Brompton-gemeente van Nickey Gumbel en zag daar met eigen ogen hoe Alpha werkte. Inmiddels is hij voorzitter van de stichting Alpha-cursus Nederland, die sinds dit voorjaar bestaat.

Ds. Goedhart is "heel dankbaar" dat de IZB Alpha in Nederland invoerde. "De cursus heeft in veel gemeenten een nieuwe impuls voor evangelisatie gegeven. Veel mensen krijgen vrijmoedigheid om te getuigen van het Evangelie. En bovendien zijn er al veel mensen door Alpha tot geloof gekomen, die zich ook daadwerkelijk bij een gemeente hebben gevoegd."

Omslag

Binnen een deel van de hervormd-gereformeerde achterban van de IZB heeft er een omslag plaatsgehad in de houding ten opzichte van de cursus, merkt ds. Goedhart. Aanvankelijk overheerste een "logische aarzeling" voor de evangelische cursus, waarin relatief veel aandacht is voor de (bijzondere) gaven van de Heilige Geest. Maar juist dit onderdeel van de cursus heeft in gereformeerdebondsgemeenten geleid tot gesprekken over de Geestesgaven, zegt ds. Goedhart. Een ander deel van het IZB-achterland zal echter zeker niet met de cursus in zee gaan, verwacht de predikant uit Kudelstaart. "Zij vinden de cursus gevaarlijk en onevenwichtig."

Of ze vinden dat geloven al te gemakkelijk wordt gepresenteerd, als iets waartoe de mens zelf in staat is. Is het Alpha-geloof dan wel echt?

"Dat vind ik een heel gevaarlijke vraag. Ik word een beetje boos als mensen vragen: Is het allemaal wel echt? Die vraag lijkt me niet bijbels. Voor mij zijn de vruchten het criterium. Vinden we in het leven van cursisten de zachtmoedigheid en liefde van Jezus? Tijdens de tweede avond van de Alpha-cursus wordt er ook over de zonde gesproken. Dat is voor buitenkerkelijke cursisten vaak heel confronterend. Er wordt ook uitvoerig ingegaan op de betekenis van het kruis."

Verbaasd

Velen hebben zich erover verbaasd dat de Alpha-cursus ook door rooms-katholieken is verwelkomd. Volgens ds. Goedhart komt dat niet doordat Gumbel het materiaal met het oog op de RK-Kerk heeft geschreven. "Pas in een vrij laat stadium heeft Alpha ingang gevonden in de Rooms-Katholieke Kerk."

In een cursus die voor rooms-katholieken acceptabel blijkt, móéten wel wezenlijke punten van de Reformatie verdoezeld zijn.

De voorzitter van Alpha-Nederland redeneert andersom. "De Rooms-Katholieke Kerk is in grote nood. Er is een grote verlegenheid omtrent evangelisatie. Tegelijkertijd ontdekken protestanten, zie ds. Hegger, dat er ook onder rooms-katholieken veel oprecht gelovigen zijn. Er is sprake van een vernieuwingsbeweging waarin het persoonlijk geloof meer nadruk krijgt. En blijkbaar vinden we elkaar nu in de kern van het geloof, dat we een persoonlijke relatie moeten hebben met God, door Jezus Christus."

Dat is een relatie die de mens volgens de cursus zelf tot stand moet brengen. Het is aan ons of wij de deur van ons hart voor Jezus opendoen, schrijft Nickey Gumbel. Zo verliezen we het hart van de Reformatie, dat in het zalig worden niets van de mens in aanmerking komt.

"De cursus benadrukt dat mensen een keuze moeten maken. In de cursus wordt in dit verband Matthéüs 11:27 en 28 geciteerd, waar de Heere Jezus eerst zegt dat niemand de Vader kan leren kennen zonder dat het hem geopenbaard wordt en vervolgens toch de mensen oproept om Hem te volgen: "Komt tot Mij..." Het is, denk ik, een teken van geestelijke groei dat de mens ziet dat zijn keuze een gave van God was."

Alternatief

Het moeilijke bij alle discussies rond de Alpha-cursus vindt ds. Goedhart dat er in reformatorische kring al jaren gesproken wordt over een alternatief. "Waarom komt dat niet van de grond als de wereld om ons heen verloren gaat? Wat mij betreft worden er tientallen werkvormen voor evangelisatie ontwikkeld, elk met hun eigen sterke en zwakke kanten."

De christelijke gereformeerde ds. W. P. de Groot heeft in het blad Kontekstueel gepleit voor een gezamenlijke bewerking van Alpha, zodat de cursus meer acceptabel wordt voor kerken van de gereformeerde belijdenis. Ds. Goedhart heeft daaraan geen behoefte. "We ervaren zo veel zegen op Alpha. Ik ben steeds opnieuw verwonderd en onder de indruk van de vele verhalen over de grote dingen die God mede door de Alpha-cursus in levens van mensen heeft gedaan."

Radicaal anders

"Alpha is door talloze kerken enthousiast ontvangen als een methode van evangelisatie. Veel predikanten hebben echter hun ernstige bezorgdheid uitgesproken over een waarneembare verdraaiing van het onderwijs over het Evangelie.

Alpha komt zeker van dezelfde stal als de Toronto-zegen en brengt deelnemers zeer snel een charismatische visie op de Schrift bij. De methode en de inhoud van de Alpha-cursus vertegenwoordigen een radicaal andere benadering van het Evangelie dan die evangelicalen in het verleden hebben toegepast. Het verschil is zo groot en het mondt uit in een zo alarmerende nieuwe richting, dat scherpzinnige christenen de cursus met grote voorzichtigheid moeten beoordelen.

Elke waarschuwing loopt het risico van onbegrip in de hedendaagse super-vredelievende cultuur. Maar het doel daarvan is om ons in ons getuigenis tot een verloren wereld, dicht bij de bijbelse methoden te houden."

Dr. Peter Masters, predikant van de Metropolitan Tabernacle in Londen ("Spurgeon's Tabernacle"), schreef deze woorden in een aanbeveling op een boek van ds. Chr. Hand over de Alpha-cursus.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen