De raad van Jakobus

„In een ziekenhuis is men sterk met het lichamelijke bezig. Met het herstellen van een lichaam. Maar in de Bijbel staan ziekte en gezondheid in een heel breed kader. God zegt: Ik ben de Heere uw Heelmeester. Dat heeft te maken met ziel, geest en li’chaam. Denk aan 1 Korinthe 11. Omdat God niet goed werd gediend, zijn daar vele zwakken en zieken en ontslapenen. Zulke samenhangen wil ik graag naar voren brengen. Ziekenzalving is een van de facetten daarvan”.

Deze week verschijnt “Vergeving en genezing; ziekenzalving in de christelijke gemeente” (Uitg. Boekencentrum, Zoe termeer). Daarin stelt dr. Paul dat ziekenzalving weer in ere hersteld zou moeten worden. Hij baseert zich hierbij op Markus 6:13 en Jakobus 5:13-16. In Markus 6 zendt Jezus de discipelen uit om het Evangelie te verkondigen en om te genezen. Een van de middelen die zij blijkbaar hadden, was zalven met olie, concludeert de predikant uit vers 13: „En zij wierpen vele duivelen uit, en zalfden vele kranken met olie en maakten hen gezond”.

Jakobus 5 noemt de mogelijkheid voor zieken om ouderlingen te vragen voor hen te bidden. Als tweede kan de zieke bepaalde zonden belijden en in de derde plaats mogen ouderlingen zalven.

Om precies te weten hoe het zalven in zijn werk ging, ging de predikant te rade bij de Vroege Kerk. „De Bijbel geeft geen toelichting. Het werd bekend verondersteld. Opvallend is het dat de Vroege Kerk de olie nooit heeft gezien als een natuurlijk geneesmiddel. Ik zeg dat bewust, omdat velen in onze kring denken dat het toen om een medicijn ging. Vervolgens zegt men dan: Wij hebben nu modernere middelen”.

De auteur denkt echter dat je je zo gemakkelijk niet van het onderwerp kunt afmaken. „Ga je na hoe die olie vroeger werd gebruikt, dan blijkt dat voor de huid- en wondverzorging te zijn. Voor de droge en gebarsten huid en voor schaafwonden. Het is absoluut geen geneesmiddel voor ernstig zieken. Als het trouwens alleen een eenvoudig medicijn zou zijn geweest, dan kon de familie of de zieke zelf het wel gebruiken. Opvallend is dat de ouderlingen uit de gemeente moeten komen. Dié moeten de handeling verrichten”.

Symbolische handeling

De conclusie van dr. Paul luidt dan ook: „Overeenkomstig de interpretatie van de vroegchristelijke kerk gaat het om een symbolische godsdienstige handeling”. De olie verwijst volgens de predikant naar toerusting, toewijding, bekrachtiging en het ontvangen van de Geest van God. In het Oude Testament wordt olie gebruikt bij de zalving van ambtsdragers. Ziekenzalving betekent „zieken toewijden en overgeven aan God”, stelde de predikant vast op grond van de bijbelse gegevens.

Hoe graag de auteur de ziekenzalving weer in de praktijk zou willen zien functioneren, het is voor hem geen verplichting of een absolute voorwaarde voor genezing. „Ik zie het als een raad. Een advies. Het is een van de mogelijkheden die God in Zijn Woord heeft gegeven. Of het ook gebeurt, hangt af van de zieke en de ambtsdragers. Jakobus 5 noemt zevenmaal het gebed. Dat is en blijft het belangrijkst. In veel gevallen is dat ook genoeg”.

Dr. Paul denkt dat het de normale weg is dat de zalving alleen gebeurt bij mensen die al langer ziek zijn. Of er veel of weinig verbetering in de gezondheid is te verwachten, vindt hij niet belangrijk.

Calvijn heeft gezegd dat de ziekenzalving alleen te pas komt waar een zekere hoop op herstel is.

„We zijn nu in een heel andere situatie dan Calvijn. Hij streed tegen een ander front. Calvijn was tegen het laatste oliesel, omdat dat werd toegediend als stervensgenade. Voor Calvijn was de ziekenzalving bedoeld tot genezing”.

Is het gevaar van misbruik nu dan niet meer aanwezig?

„Niet meer dat de ziekenzalving wordt gezien als sacrament der stervenden. Een bepaald magisch misverstaan is wel mogelijk. Maar dat iets kan worden misbruikt, geldt natuurlijk van alles wat in de Bijbel staat, de doop, het avondmaal, het verbond, de verkiezing. Dat mag geen reden zijn om te volstaan met tradities. Dat kan nooit”.

Motieven

Van doorslaggevende betekenis voor ds. Paul zijn de motieven die iemand heeft voor het vragen van ziekenzalving. „Wil iemand het doen in gehoorzaamheid aan God? Waarom wil men het? Om de genezing? Of is het te doen om God Zelf? Als het alleen om genezing gaat, zou het ook van God af kunnen voeren. De lichamelijke genezing is niet het een en het al”.

Van tevoren moet je een en ander goed doorspreken, stelt de predikant als voorwaarde. „Want wat gebeurt er als er geen genezing optreedt? De keren dat ik het heb meegemaakt, heb ik ervaren dat het goed was. Het ging om Gods nabijheid. In die gevallen was de genezing inderdaad niet het een en al. Ik heb hier in het ziekenhuis een vrouw meegemaakt die de ziekenzalving in een andere gemeente had ondergaan. Lichamelijk was ze niet genezen. Ze lag immers alweer in het ziekenhuis. Maar ze heeft de nabijheid van dè Heere ervaren en daaruit moed en kracht geput. Ze beleefde: De Heere is met mij”.

Dit zou iemand die een teer ge bedsleven kent ook kunnen ervaren. Wat is dan de meerwaarde van de ziekenzalving?

„God is niet gebonden aan dit middel. Even vooropgesteld: De noem het geen sacrament. Maar je komt mensen tegen die zeggen: Het heilig avondmaal en de doop zijn niet noodzakelijk. God kan mij ook zo zegenen. En in zekere zin is dat waar. Maar als God het aanreikt, wie zijn wij dan om het niet te doen? Als we gaan in Zijn wegen, mogen we Zijn zegen verwachten”.

Verwondering

De directe aanleiding voor de predikant om zich in ziekenzalving te verdiepen, was een concrete vraag van een gemeentelid in zijn vorige gemeente. „Ik wilde het alleen maar doen met toestemming van de kerkenraad”. Na een grondige studie ging de predikant inderdaad tot de zalving over. „Tot onze grote verwondering is het meisje genezen. Dat heeft iets losgemaakt. Het onderwerp is mij bezig blijven houden”.

Velen vinden het vreemd, aldus dr. Paul, dat hij zich als oudtestamenticus en exegeet met dit onderwerp bezighoudt. Toch ligt daarin zijn tweede motief. „Jüist als exegeet moet ik mij erin verdiepen. Ik kom bijbelgedeelten tegen waarmee wij tegenwoordig weinig meer doen. We vergeestelijken die. Of we zeggen: Ze zijn niet voor deze tijd. Maar de van gezondheid, ziekte en genezing in hun algemeenheid zijn hier aan de orde. Het gaat mij bepaald niet alleen om ziekenzalving”.

Waarom zijn de teicsten over zie-Icenzalving volgens u niet tijdgebonden?

„Het maakt verschil of je vanuit de tekst concludeert dat die tijdgebonden is of dat je dat doet, omdat die tekst jou zelf niet aanstaat. Vanuit Markus 6 zou je kunnen zeggen dat ziekenzalving alleen voor de discipelen is. Maar Jakobus is heel algemeen voor de ouderlingen. Daar ontbreekt elke aanwijzing dat het tot de eerste generatie christenen beperkt blijft. De brief van Jakobus is duidelijk bedoeld voor het gemeenteleven nu. Ook in de kerkgeschiedenis is het nooit gezien als beperkt tot de eerste generatie”.

In die kerkgeschiedenis ligt de derde reden waarom de auteur zich met ziekenzalving bezighoudt. „De reformatoren”, zegt hij, „hebben heel belangrijke zaken ontdekt. Door Gods genade zijn zij gebruikt. Maar zij hebben ook bepaalde dingen laten liggen uit vrees voor bestaand misbruik. Je kunt je echter afvragen: Is er geen gezuiverd gebruik meer mogelijk?”

Ds. Paul ervaart dat maar weinig gemeenteleden het onderwerp aan de orde stellen. „Ik kom er zelf niet gauw mee. Ik wacht echt tot iemand het vraagt. De drempel is erg hoog. De hoop dat door dit boek de ziekenzalving eerder wordt aanvaard. Dat mensen het gaan overwegen en dat zieken die erom vragen niet gelijk in een uitzonderingspositie komen”.

Bent u niet bang zelf in zo ‘n uitzonderingspositie terecht te komen?

„Die vrees heb ik wat jaren terug wel gehad. Onze taak als dienaren van het Woord is de rijkdom van de hele Schrift te ontvouwen. Ik heb niet het gevoel in een uitzonderingspositie terecht te komen. Dat heeft, denk ik, te maken met de onbekendheid van het onderwerp. Je kiest hiermee geen positie in een bestaande dogmatische tegenstelling. Dit onderwerp hoort niet bij de bestaande indeling in hokjes. Natuurlijk vinden velen het vreemd. Dat vond ikzelf eerst ook. Maar dan merk je dat de kerk meer dan duizend jaar de ziekenzalving zo heeft gebruikt tot genezing. Ik heb dus bepaald niet het gevoel met nieuwlichterij bezig te zijn”.

Historisch

In zijn nieuwe boek geeft de auteur dan ook uitvoerig historische documentatie. Hij gaat na hoe de christelijke kerk in het verleden met ziekte en genezing is omgegaan. „Je schrikt ervan”, zegt hij „hoe ver wij zijn afgeweken van wat de Bijbel zegt. Ik heb alle begrip voor de Reformatie en de strijd tegen het misbruik van bepaalde rituelen. Maar bij mij komt het vermoeden boven dat we met het afschaffen van de vormen een deel van de inhoud hebben verloren”.

Verscheidene mensen wijzen ziekenzalving van de hand omdat er belangrijkere dingen zijn. Zoekt eerst het koninkrijk van God.

„Het één sluit het ander niet uit. De nieuwtestamentische brieven zijn geschreven voor gemeenten waar geloof aanwezig is. Ze bevatten tal van aanwijzingen voor gemeenteleden. Ik ben direct bereid toe te geven dat ziekenzalving niet vooropstaat. Het hoort wel bij het normale functioneren van het gemeenteleven. Anders gezegd: Ik noem deze dingen wel eens in een preek, maar niet vaak. Over de oproep tot bekering preek ik veel vaker. Dat staat veel centraler.

Maar je moet wel beseffen wat er gebeurt als je de ziekenzalving nalaat. Onze mensen maken massaal gebruik van medische voorzieningen terwijl de meeste specialisten geen christen zijn. Ik durf de stelling te verdedigen dat een van de redenen waarom velen naar alternatieve en zelfs occulte genezers gaan, gelegen is in het feit dat de kerk het terrein van genezing grotendeels heeft overgelaten aan een geseculariseerde geneeskunde. De Bijbel zelf geeft veel aandacht aan genezing in het kader van de relatie met God. Ziekenzalving en gebed onder handoplegging getuigen daarvan. In de prediking worden genezingswonderen te vaak beperkt tot de eerste eeuw of vergeestelijkt”.

Andere levensstijl

„In Jakobus 5 zie je hoe ziekten worden beleefd voor Gods aangezicht. Zijn er dingen die beleden moeten worden als schuld? Dat zetten wij graag van ons af Medicijnen werken wel zo gemakkelijk. Je hoeft geen schuld te belijden en je levensstijl niet te veranderen. Ik ben niet tegen de reguliere gezondheidszorg, maar het vertrouwen erop is te groot”. De predikant hoopt dat zelfs als mensen tot de conclusie komen dat ziekenzalving erg gevoelig en moeilijk ligt er dan toch iets van de uitleg van de Bijbel en de kerkgeschiedenis mag doordringen. „Dat er veel verwachting van de Heere mag zijn. Dat Hij helend en genezend aanwezig mag zijn”.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen